Những giai điệu tự hào ra đời trong thời kỳ khai sinh đất nước
Lịch sử nền âm nhạc nước nhà gắn chặt với lịch sử đất nước, ngay từ các giai đoạn cách mạng chuẩn bị cho Cách mạng Tháng Tám thành công và việc ra đời nhà nước vào ngày 2/9/1945, đã xuất hiện các bản anh hùng ca bất hủ.
Đó là: “Cùng nhau đi hồng binh” của Đinh Nhu (1930), “Tiếng gọi thanh niên” (viết 1939, công bố 1941) và “Lên đàng” (1944) của Lưu Hữu Phước, “Phất cờ Nam tiến” (Hoàng Văn Thái,1944), “Tiến quân ca”, “Chiến sĩ Việt Nam” (Văn Cao, 1944), “Diệt phát xít” (Nguyễn Đình Thi, 1945), “Đoàn vệ quốc quân” (Phan Huỳnh Điểu, 1945), “Mười chín tháng Tám” của Xuân Oanh (1945)...
Góp phần quan trọng cùng dân tộc làm nên lịch sử, hơn bao giờ hết, những giai điệu tự hào ra đời trong thời kỳ khai sinh đất nước ngay lập tức đã cho thấy vai trò to lớn của văn hóa, văn nghệ đối với sự phát triển của lịch sử xã hội.
Bởi vì, được sinh ra trong bão táp cách mạng, các nhạc phẩm đó đều mang giai điệu hùng tráng, chứa chan tinh thần yêu nước, hừng hực khí thế tiến công và có sức lan tỏa rất lớn.
Văn hóa văn nghệ đã thực sự trở thành một mặt trận không tiếng súng, đã có những đóng góp hữu hiệu và vô cùng lợi hại cho công cuộc cách mạng, đã khẳng định chắc chắn rằng: "Văn hóa, văn nghệ cũng là một mặt trận".
Tuy mỗi tác phẩm một vẻ, mỗi khúc ca có một giá trị độc đáo riêng, nhưng khi đứng bên nhau, chúng đã làm nên bức tranh đa sắc của nền âm nhạc Việt Nam thời kỳ cách mạng Tháng Tám - khai sinh đất nước, đã trở thành những biểu tượng văn hóa quan trọng lưu dấu thời gian, lưu giữ được một cách sinh động và độc đáo không khí hào hùng của những thời khắc lịch sử một đi không trở lại.
Mở đầu là “Cùng nhau đi hồng binh” của Đinh Nhu và cũng là ca khúc giữ vị trí mở đầu của dòng nhạc đỏ cách mạng. Tác phẩm được ra ra đời năm 1930 trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, khi tác giả đang bị đế quốc bắt giam ở nhà tù Hỏa Lò. Như hồi kèn xung trận, bài hát đã thức tỉnh và kêu gọi hàng triệu người đứng lên dưới lá cờ cách mạng, cùng nhau kết đoàn để đập tan xiềng xích nô lệ, giành độc lập tự do cho dân tộc. Với ca từ mộc mạc, giai điệu giản dị nhờ dựa trên thang ngũ cung của nhạc cổ truyền, bài hát đã nhanh chóng được phổ biến rộng rãi khắp các nhà lao Bắc - Trung - Nam, được hát ở những cuộc biểu tình, trong suốt những ngày tháng Tám sục sôi khí thế. Ở đâu, mọi người cũng thuộc, cũng say sưa hát vang: Cùng nhau đi hồng binh/ Đồng tâm ta đều bước/ Đừng cho quân thù thoát/ Ta quyết chí hy sinh/ Nào anh em nghèo đâu/ Liều thân cho đời sống/Mong thế giới đại đồng/ Tiến lên quân hồng/ Đời ta không cần lo/ Nhà ta không cần tiếc/ Làm sao cho toàn thắng/ Ta mới sống yên vui…
Tiếp đến là “Tiếng gọi thanh niên” (1939) và “Lên đàng” (1944) của Lưu Hữu Phước. Kết tinh hồn thiêng sông núi, hai khúc ca đã nhanh chóng đi vào lòng người, làm bùng lên ngọn lửa yêu nước, thúc giục tuổi trẻ sẵn sàng chiến đấu hy sinh cho quê hương, Tổ quốc:
Này anh em ơi tiến lên tới ngày giải phóng/ Đồng lòng cùng nhau ra đi xá gì thân sống/ Cùng nhau ta tuốt gươm, cùng nhau ta đứng lên/ Thù kia chưa trả xong thì ta luôn cố bền… Này sinh viên ơi đứng lên đáp lời sông núi/ Đồng lòng cùng đi đi mở đường khai lối/ (Tiếng gọi thanh niên).
Nào anh em ta cùng nhau xông pha lên đàng/ Kiếm nguồn tươi sáng/ Ta nguyện đồng lòng điểm tô non sông/ Từ nay ra sức anh tài/ Đoàn ta chen vai nề chi chông gai lên đàng/ Ta người Việt Nam/ Nhìn tương lai huy hoàng/ Đoàn ta bước lên đàng cùng hiên ngang hát vang (Lên đàng).
Hướng tới lứa tuổi trẻ đầy nhiệt huyết - động lực quan trọng nhất của cách mạng, vì thế “Lên đàng” đã trở thành ca khúc chính thức của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam. Còn “Phất cờ Nam tiến” của Hoàng Văn Thái được dùng làm hiệu ca của Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, đồng thời cũng được sử dụng rộng rãi trong phong trào Nam tiến: Cờ giải phóng phất cao thẳng tiến/ Trời phía Nam dân chúng đang chờ ta…
Thấm đẫm hơi thở của thời đại, “Diệt phát xít” Nguyễn Đình Thi được chọn làm nhạc hiệu của Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam: Tiến lên nền dân chủ cộng hòa/ Giành lại áo cơm tự do/ Dưới lá cờ đỏ ánh vàng sao/ Mau mau mau vai kề vai không phân già trẻ, trai hay gái/ Vác súng lên ta đi lên ta diệt quân thù Việt Nam, Việt Nam, Việt Nam/ Ôi đất Việt yêu dấu ngàn năm/ Việt Nam, Việt Nam muôn năm.
Trong khi đó, “Chiến sĩ Việt Nam của Văn Cao, “Đoàn vệ quốc quân” của Phan Huỳnh Điểu được coi là hai nhạc phẩm đi đầu trong việc thể hiện vẻ đẹp của hình tượng người chiến sĩ Việt Nam trong thời đại mới. Đồng thời, không quên nhắc nhở các thế hệ sau hãy nhớ phát huy những thành quả quý báu mà cha ông để lại, cùng nhau xây dựng đất nước ngày càng đẹp giàu.
“Mười chín tháng Tám”, của Xuân Oanh là nhạc phẩm tiêu biểu nhất viết về đề tài cách mạng tháng Tám, là cuốn phim tài liệu đắt giá bằng âm nhạc, vào thời khắc thiêng liêng tác giả xuất thần có được. Điệp khúc mười chín tháng Tám như tiếng ca reo vui, cùng với rừng cờ đỏ sao vàng phấp phới làm bừng sáng lên bức tranh toàn cảnh sống động về cuộc khởi nghĩa long trời lở đất, khiến mỗi người dân đất Việt có thể khắc cốt ghi xương sự kiện lịch sử trọng đại này: Toàn dân Việt Nam đứng đều lên góp sức một ngày/ Thề đem xương máu quyết lòng chiến đấu cho tương lai/ Mười chín tháng Tám khi quốc dân căm hờn kêu thét/ Tiến lên cùng hô: "Mau diệt tan hết quân thù chung"… Mười chín tháng Tám/ Ánh sao tự do đưa tới/ Cờ bay muôn nơi/ Muôn ánh sao vàng/ Mười chín tháng Tám/ Chớ quên là ngày khởi nghĩa/ Hạnh phúc sáng tỏ, non sông Việt Nam.
Đặc biệt, “Tiến quân ca” (1944) của nhạc sĩ thiên tài Văn Cao đã vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn làm quốc ca của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) và đã được vang lên giữa quảng trường Ba Đình ngày khai sinh đất nước (2/9/1945 lịch sử). Đó là một khúc ca hùng tráng, trang trọng và sang trọng, ngắn gọn và hàm súc chứa đựng bao trầm tích văn hóa - lịch sử, kết tinh hào khí 4000 năm của dân tộc thể hiện niềm tin vững chắc vào ngày chiến thắng và sự trường tồn mãi mãi của dân tộc. Mỗi khi hát lên, dù ở đâu, những người con của Mẹ Âu Cơ không khỏi bồi hồi xúc động, nước mắt dâng trào: "Đoàn quân Việt Nam đi chung lòng cứu quốc/ Bước chân dồn vang trên đường gập ghềnh xa/ Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước/ Súng ngoài xa chen khúc quân hành ca/ Đường vinh quang xây xác quân thù/ Thắng gian lao bền gan lập chiến khu/ Vì nhân dân chiến đấu không ngừng/ Tiến mau ra sa trường /Tiến lên! Cùng tiến lên!/ Nước non Việt Nam ta vững bền."
Những bản anh hùng ca ra đời trong thời kỳ cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1945 đã trở thành những giai điệu tự hào, đã góp phần dựng lại lịch sử dân tộc, đã làm sống lại một cách chân thực và sinh động không khí sục sôi của những tháng năm không thể nào quên. Đồng thời, cũng góp phần không nhỏ đối với sự phát triển của nền âm nhạc cách mạng nước nhà.
Tám mươi năm trôi qua, với những đóng góp to lớn và bền lâu, những trang sử vàng bằng âm nhạc được sinh ra trong những ngày bão táp cách mạng đó đã vinh dự trở thành những khúc ca đi cùng năm tháng và mãi mãi đồng hành cùng dân tộc.
