Nơi lưu dấu danh tướng Nguyễn Tri Phương đón nhận bằng di tích quốc gia đặc biệt

Lãnh đạo UBND TP Đà nẵng cùng lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch động thổ khởi công Dự án Tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích Thành Điện Hải – giai đoạn 1. Ảnh Thanh Tùng.

Oanh liệt, hào hùng

Phát biểu tại buổi lễ, Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ, ôn lại trang sử oanh liệt, hào hùng của quân và dân ta dưới sự chỉ huy của danh tướng Nguyễn Tri Phương ở Thành Điện Hải chống lại cuộc xâm lăng của liên quân Pháp – Tây Ban Nha vào năm 1858. Qua các thời kỳ lịch sử dựng nước và giữ nước; Đà Nẵng luôn là một địa bàn chiến lược rất quan trọng của cả nước. Thời kỳ lịch sử cận đại và hiện đại, các thế lực ngoại xâm chọn nơi đây làm đột phá khẩu để đánh chiếm nước ta. Triều đình nhà Nguyễn nhìn rõ vị trí hiểm yếu của Đà Nẵng nên cho xây dựng ở đây nhiều công trình phòng thủ, trong đó quan trọng nhất là Thành Điện Hải.Thành Điện Hải trước gọi là Đồn Điện Hải, được xây năm 1813, thời vua Gia Long, ở gần phía biển. Đến năm 1823, đời vua Minh Mạng, Đồn được dời vào xây kiên cố ở vị trí hiện nay, được bố trí 30 khẩu đại bác cỡ lớn. Năm 1834, Đồn được đổi tên thành Thành Điện Hải.

Ngày 1/9/ 1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha đem 14 chiếc thuyền cùng 2.500 quân lính nổ súng đánh Đà Nẵng với âm mưu là đánh nhanh, thắng nhanh vị trí chiến lược này, để làm bàn đạp tiến ra buộc triều đình Huế đầu hàng. Mặc dù phải đối mặt với một đội quân xâm lược nhà nghề, có tàu đồng súng thép, đến từ hai cường quốc phương Tây hơn chúng ta một phương thức sản xuất, nhưng quân lính triều đình cùng dân quân Đà Nẵng, dưới sự chỉ huy của các tướng Đào Trí, Lê Đình Lý, đặc biệt là danh tướng Nguyễn Tri Phương, dựa vào Thành Điện Hải và các đồn lũy giăng khắp nơi, đã xả thân chiến đấu kiên cường, dũng cảm. Sau một năm rưỡi bị sa lầy và chịu nhiều thiệt hại, kẻ thù đành chấp nhận thất bại, buộc phải rút lui khỏi Đà Nẵng ngày 23/3/ 1860, để lại dưới chân núi Sơn Trà một tháp hài cốt, người dân gọi là nghĩa địa Y- Pha - Nho, chôn cất nhiều sỹ quan và binh lính tử trận, tử nạn. Và từ đây, liên quân xâm lược không bao giờ trở lại Đà Nẵng bằng giải pháp quân sự.

Thành Điện Hải với vai trò là tâm điểm của cuộc kháng chiến trở thành biểu tượng về lòng yêu nước và đức hy sinh của quan quân triều đình và nhân dân cả nước, trong đó nhân dân Đà Nẵng - ông Huỳnh Đức Thơ khẳng định.

Nỗ lực đưa Thành Điện Hải vê nguyên trạng

Chia sẻ niềm vui trước việc Thành Điện Hải được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận là Di tích cấp quốc gia đặc biệt; Bộ trưởng Bộ Văn Hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện, nêu ra 4 vấn đề quan trọng đối với TP Đà Nẵng để từng bước phục hồi, phát huy giá trị lịch sử nhân văn của di tích này. Một trong những vấn đề được Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Thiện lưu ý là triển khai lập quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích gắn với phát triển KT – XH của TP Đà Nẵng, trình Thủ tướng phê duyệt. Nội dung quy hoạch cần làm rõ những định hướng bảo tồn như quy hoạch tổng mặt bằng; tiến hành tôn tạo, phục hồi các yếu tố gốc trong khu vực nội thành, kè, hào và di sản phi vật thể; xây dựng không gian trưng bày hiện vật gắn với không gian tưởng niệm anh hùng, nghĩa sỹ đã hy sinh.

Thành Điện Hải đã xuống cấp nghiêm trọng và bị xâm hại nặng nề cả vùng đệm và vùng lõi. Ảnh Thanh Tùng.

Theo Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ: Mặc dù được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia từ năm 1988, nhưng với một công trình tồn tại gần 200 năm, chịu sự tàn phá của thiên nhiên, của chiến tranh và của con người, Thành Điện Hải đã xuống cấp nghiêm trọng và bị xâm hại nặng nề cả vùng đệm và vùng lõi của di tích. Nhận thức được giá trị to lớn của Thành Điện Hải, từ năm 2016 đến nay, lãnh đạo TP quyết liệt chỉ đạo tiến hành các biện pháp bảo tồn di tích, như dừng hẳn việc xây dựng Trung tâm lưu trữ thành phố ở phía Bắc, vận động 80 hộ dân chuyển dời nhà ở ra khỏi dãy tường thành ở phía Tây và đang triển khai di dời Bảo tàng Đà Nẵng, trả lại mặt bằng cho di tích. TP Đà Nẵng cũng đang chủ trương quy hoạch quảng trường văn hóa TP, trong đó Thành Điện Hải nằm ở vị trí trung tâm – ông Huỳnh Đức Thơ cho biết.

Tại lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích cấp quốc gia đặc biệt Thành Điện Hải; lãnh đạo UBND TP Đà Nẵng cùng lãnh đạo Bộ Văn Hóa, Thể thao và Du lịch đã tiến hành động thổ, khởi công Dự án Tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích Thành Điện Hải (giai đoạn 1) với tổng kinh phí 22,7 tỷ đồng. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Đà Nẵng Huỳnh Văn Hùng cho biết: Dự án Tu bổ, phục hồi và tôn tạo di tích Thành Điện Hải có ý nghĩa hết sức đặc biệt, vì Thành Điện Hải là một di tích văn hóa - lịch sử quan trọng bậc nhất của TP Đà Nẵng. Khi công trình hoàn thành sẽ trả lại nguyên vẹn hệ thống tường thành và hào sâu cho di tích, trở thành một điểm đến để tìm hiểu nghiên cứu lịch sử, giáo dục và phát huy truyền thống, đồng thời phục vụ khách tham quan du lịch trong nước và quốc tế.