phòng bệnh đậu mùa khỉ: Tuân thủ đúng hướng dẫn phòng dịch

Đức Trân• 01/08/2022 09:50

Những ca tử vong đầu tiên ngoài châu Phi vì dịch bệnh đậu mùa khỉ đã được ghi nhận tại Tây Ban Nha và Brazil qua xác nhận của cơ quan y tế các nước này – 1 tuần sau khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tuyên bố dịch bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu. Nhiều chuyên gia dự đoán, với sự lây lan đang diễn ra của căn bệnh này, số ca tử vong sẽ tiếp tục được ghi nhận.

Xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ. Nguồn: Reuters

Việt Nam chưa ghi nhận ca mắc

Tới nay, dịch bệnh đậu mùa khỉ bùng phát trên toàn cầu với hơn 22.000 trường hợp ở 84 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trước đó, đã có 75 ca tử vong ở châu Phi, chủ yếu là ở Nigeria và Congo, nơi dịch bệnh đang lưu hành. Tại Việt Nam, dù chưa ghi nhận ca bệnh nào ở thời điểm hiện tại nhưng các chuyên gia y tế cảnh báo, nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ xâm nhập và gây bệnh ở nước ta là hoàn toàn có thể xảy ra bởi hoạt động giao lưu, đi lại giữa Việt Nam và các nước trên thế giới cũng như trong khu vực.

Được biết, hiện nay các biện pháp giám sát, ứng phó phòng, chống dịch bệnh đậu mùa khỉ đang được Việt Nam tích cực triển khai. Mới đây nhất, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh đậu mùa khỉ ở người. Tại hướng dẫn này, Bộ Y tế cho biết đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng gây dịch, do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có nguồn gốc từ châu Phi, lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch có thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp, vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con. Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.

Bộ Y tế nêu rõ các giai đoạn của bệnh đậu mùa khỉ gồm thời gian ủ bệnh từ 6-13 ngày (dao động từ 5-21 ngày), ở giai đoạn này người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm. Giai đoạn khởi phát từ 1-5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân. Kèm theo người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Virus có thể lây sang người khác từ giai đoạn này. Tiếp theo là giai đoạn toàn phát với đặc trưng là sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1-3 ngày, với tính chất có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Ban cũng có thể gặp ở miệng, mắt, cơ quan sinh dục. Những ban này có tiến triển tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) đến sẩn (tổn thương cứng hơi nhô cao), sau đó thành mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong), mụn mủ (tổn thương chứa đầy dịch vàng), đóng vảy khô, bong tróc và có thể để lại sẹo. Số lượng tổn thương da trên một người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn.

Cuối cùng là giai đoạn hồi phục, khi đó các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2-4 tuần rồi tự khỏi. Người bệnh hết các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm cho người khác.

Cũng theo hướng dẫn này, ca bệnh nghi ngờ gồm 2 trường hợp, thứ nhất là ca bệnh có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ sau: Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh có thể, thông qua tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da (bao gồm cả quan hệ tình dục), hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, gường, đồ cùng cá nhân của người bệnh; Có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng. Thứ hai là có bệnh cảnh lâm sàng nghi bệnh đậu mùa khỉ. Ca bệnh xác định là trường hợp có kết quả xét nghiệm sinh học phân tử dương tính với virus đậu mùa khỉ. Dựa trên triệu chứng sốt, phát ban và hạch to, cần chẩn đoán phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh đậu mùa, thủy đậu, herpes lan tỏa và tay chân miệng.

Bộ Y tế cũng phân tuyến điều trị tại hướng dẫn nói trên. Theo đó, tại y tế xã/phường, quận/huyện sẽ điều trị ca bệnh không triệu chứng, ca bệnh nhẹ có các triệu chứng thông thường của bệnh. Tuyến tỉnh, trung ương sẽ tiếp nhận ca bệnh nặng hoặc có nguy cơ trở nặng (trẻ sơ sinh, người bị suy giảm miễn dịch, người cao tuổi, bệnh nền, phụ nữ mang thai), ca bệnh có biến chứng nặng.

Chủ động ứng phó

Với kinh nghiệm từ phòng, chống dịch Covid-19 trong 2 năm qua, Việt Nam đang có những bước chuẩn bị khẩn trương, bài bản để giám sát, phòng ngừa và ứng phó với bệnh đậu mùa khỉ trong trường hợp dịch bệnh xâm nhập.

Chia sẻ tại cuộc họp báo về bệnh đậu mùa khỉ mới đây, TS Eric Dziuban - Giám đốc văn phòng CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam đánh giá cao những biện pháp của Bộ Y tế thời gian qua. “Hiện nay, Việt Nam chưa phát hiện ca bệnh đậu mùa khỉ nào. Tuy nhiên, trong tương lai, nếu chẳng may có phát hiện ca bệnh đầu tiên thì cũng không có gì là lạ trước tình hình diễn biến dịch hiện nay trên toàn cầu. Rất may mắn là Việt Nam hiện nay đã có 2 tháng để chuẩn bị ứng phó. Tôi cho rằng, Việt Nam có thể giám sát phát hiện sớm ca bệnh để ngăn ngừa đậu mùa khỉ lây lan giống như trước đây đã khống chế thành công dịch Covid-19 xâm nhập như thời kỳ đầu của đại dịch” - ông Dziuban nói.

Cũng theo ông Eric Dziuban, để phòng bệnh, cần tránh tiếp xúc da kề da với các nốt phỏng mụn nước, phát ban trông giống đậu mùa khỉ. Nên rửa tay, đặc biệt sau khi chạm vào bề mặt vật dụng hay tới nơi có nguy cơ cao. Cơ sở y tế và các phòng khám cần kiểm soát nhiễm khuẩn để tránh lây lan dịch đậu mùa khỉ. Một đặc điểm mới trong triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ hiện nay là nếu như trong quá khứ, các vết phỏng, phát ban thường nổi toàn thân thì hiện nay nó chỉ nổi khu trú và khu vực lân cận một số bộ phận nhất định như bộ phận sinh dục.

“Hiện nay, hầu hết đối tượng mắc bệnh là nam giới quan hệ đồng giới. Biểu hiện lâm sàng của bệnh là phát ban. Tuy nhiên, các nốt phát ban không xuất hiện trên toàn cơ thể mà chỉ nổi ở một vài nơi. Đặc biệt trong đợt dịch này, do 95% trường hợp là lây trong cộng đồng nam giới quan hệ đồng giới, các nốt phỏng phát ban thường ở bộ phận sinh dục và lân cận. Vì vậy bệnh có thể dễ nhầm với bệnh lây qua đường tình dục khác. Vì vậy cần tập huấn và hướng dẫn bác sỹ lâm sàng để chẩn đoán bệnh chuẩn xác” - ông Eric Dziuban nhận định.

Theo PGS. TS Đỗ Văn Dũng - Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TPHCM, để ngăn chặn nguy cơ lây lan dịch bệnh đậu mùa khỉ, điều quan trọng nhất là sự nhận thức và cảnh giác của người dân về bệnh này. Những biện pháp phòng, chống dịch đã được WHO, Bộ Y tế khuyến cáo rõ, người dân cần tuân thủ nghiêm. “Nếu thực hiện đúng, nguy cơ lây nhiễm sẽ giảm nhiều lần” - ông Dũng nhấn mạnh.

TS. BS Trần Văn Giang - Phó Viện trưởng Viện Đào tạo và nghiên cứu các bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương:

Giám sát chặt người về từ vùng có dịch

Đậu mùa khỉ có những biểu hiện rất đặc trưng như phát ban dạng nước kèm theo sốt, đau đầu và sưng hạch ngoại vi. Bởi vậy, những trường hợp có yếu tố dịch tễ như đi, đến, về từ những nơi có vùng dịch kèm theo những dấu hiệu kể trên cần theo dõi, giám sát để tránh nguy cơ lây lan dịch bệnh.

Để phòng bệnh đậu mùa khỉ lây từ động vật sang người, không nên giết mổ động vật không rõ nguồn gốc, những động vật bị ốm, bị chết. Cần hạn chế tiếp xúc với những trường hợp nghi ngờ hoặc được khẳng định là ca bệnh đậu mùa khỉ. Hạn chế tiếp xúc với những vật dụng xung quanh người bị nhiễm bệnh

Đeo khẩu trang và thường xuyên sát khuẩn tay cũng là một trong những biện pháp phòng, chống đậu mùa khỉ cũng như các dịch bệnh nguy hiểm khác. Bên cạnh đó, cũng cần các biện pháp để bảo vệ nhân viên y tế, những người có nguy cơ lây nhiễm cao trong trường hợp dịch xâm nhập vào nước ta.