Phòng, chống dịch sởi: Vaccine là biện pháp hiệu quả nhất

Số ca mắc tăng nhanh

Sở Y tế Hà Nội cho biết, số ca mắc bệnh sởi trung bình 4 tuần gần đây là 108 ca/tuần. Bệnh nhân ghi nhận tại 377 xã, phường, thị trấn của 30/30 quận, huyện, thị xã, tập trung chủ yếu tại các quận nội thành và huyện giáp ranh. Số ca mắc sởi trên địa bàn TP Hà Nội có xu hướng gia tăng từ 2 tháng cuối năm 2024 đến nay. Lũy tích từ năm 2024 đến ngày 14/3, toàn thành phố ghi nhận 1.446 trường hợp mắc sởi. Trong đó, năm 2024 có 570 ca và hơn 2 tháng đầu năm 2025 có 876 ca.

Ông Vũ Cao Cương - Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội nhận định, số ca mắc sởi đang có xu hướng gia tăng, tỷ lệ tiêm chủng vaccine phòng sởi cho nhóm trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi còn chậm. Các trường hợp mắc bệnh hầu hết đều chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm chủng đầy đủ vaccine phòng sởi. Dự báo thời gian tới, số ca mắc sởi tiếp tục gia tăng.

Trung tâm kiểm soát dịch bệnh của TP Hồ Chí Minh (HCDC) thông tin tuần qua đã ghi nhận 276 ca mắc sởi mới. Tổng số ca sởi tích lũy từ đầu dịch đến tuần thứ 10 năm 2025 là 7.601 ca. Các địa bàn có số ca mắc cao gồm huyện Bình Chánh, quận Bình Tân và TP Thủ Đức. Trong khi đó, tại nhiều địa phương khác trên cả nước, dịch sởi cũng đã và đang có những diễn biến phức tạp.

Tại Cao Bằng, mới đây đã có trường hợp bệnh nhi 2 tuổi tử vong do nghi mắc sởi trên địa bàn. Theo thống kê của Sở Y tế tỉnh Cao Bằng, thời gian qua địa phương này đã ghi nhận hơn 2.500 ca nghi mắc sởi. Các ca nghi mắc bệnh sởi chủ yếu là trẻ em chưa được tiêm chủng vaccine phòng sởi hoặc chỉ được tiêm 1 mũi vaccine có chứa thành phần sởi, một số ít trẻ chưa đến độ tuổi tiêm chủng. Cùng đó, tại Khoa Truyền nhiễm (Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lai Châu) cũng đang tiếp nhận nhiều bệnh nhân mắc sởi và nghi mắc bệnh sởi đến từ các xã vùng sâu, vùng xa trong tỉnh. Hiện, khoa điều trị cho hơn 80 bệnh nhân; trong đó, nhỏ nhất là 5 tuổi.

Đang trong chu kỳ dịch

Lý giải về nguyên nhân dịch sởi lây lan rộng tại nước ta, ông Hoàng Minh Đức - Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết, trong 2 năm đại dịch Covid-19, tỷ lệ tiêm chủng giảm mạnh. Nguồn cung vaccine phòng sởi - rubella trong Chương trình tiêm chủng mở rộng cũng bị gián đoạn, khiến tỷ lệ bao phủ vaccine chưa đạt yêu cầu. Ông Đức cảnh báo việc triển khai tiêm chủng chậm so với tốc độ lây lan của dịch, cùng với các địa phương chậm phê duyệt kế hoạch và thiếu kinh phí vật tư tiêm chủng, đã làm suy giảm miễn dịch cộng đồng, khiến dịch bùng phát mạnh.

Ngoài ra, tâm lý e ngại tiêm phòng sau đại dịch, lo ngại về an toàn vaccine, cùng hạn chế trong tiếp cận dịch vụ tại vùng sâu vùng xa và tình trạng gia tăng sinh con tại nhà cũng khiến nhiều trẻ em không được tiêm phòng kịp thời.

PGS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (cũ) cho biết, dịch sởi bùng phát theo chu kỳ mỗi 5 năm và hiện đã đúng vào chu kỳ dịch, nguy cơ dịch sởi bùng phát tại nước ta là rất cao.

Thực tế, Việt Nam đang bước vào chu kỳ dịch sởi, vốn tái diễn theo chu kỳ 5 năm một lần, với các đợt bùng phát lớn từng xảy ra vào năm 2014 và 2019. Đặc biệt, dịch sởi năm 2014 ghi nhận hơn 110 ca tử vong ở trẻ em.

Mỗi năm, Việt Nam đón khoảng 1,5 triệu trẻ sơ sinh và nếu tỷ lệ tiêm chủng đạt 90 - 95%, vẫn có khoảng 5 - 10% trẻ không được bảo vệ. Sau 4 - 5 năm, số trẻ chưa tiêm chủng tích lũy có thể lên đến gần 1 triệu, làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm, đặc biệt với trẻ nhỏ chưa đến độ tuổi tiêm hoặc chưa có miễn dịch tự nhiên.

Dù Bộ Y tế đã triển khai các biện pháp kiểm soát từ cuối năm 2024, số ca mắc hiện vẫn cao và chưa có dấu hiệu giảm. Bộ Y tế khẳng định, vaccine là biện pháp kiểm soát hiệu quả nhất, song công tác phòng chống dịch tại nhiều địa phương vẫn còn bị động, chủ yếu xử lý khi dịch bùng phát thay vì ngăn ngừa từ đầu.