Quỹ bình ổn xăng dầu: Giữ hay bỏ?

Thời điểm chưa phù hợp để bỏ quỹ

Tại phiên giải trình về tình hình thị trường xăng dầu và kết quả thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trong công tác quản lý nhà nước về xăng dầu do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội thực hiện, nhiều ý kiến cho rằng vẫn cần thiết duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Bởi quỹ này là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước và là một biện pháp kinh tế, không phải can thiệp hành chính. ĐBQH Võ Mạnh Sơn (đoàn Thanh Hóa) phân tích, trong điều kiện hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luật của thị trường, có sự điều hành của Nhà nước thông qua giá cơ sở; cùng với đó, lượng dự trữ xăng dầu của Việt Nam còn mỏng nên việc tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu là cần thiết.

Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Giá (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, có nhiều ý kiến tán thành về sự cần thiết duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu khi cho rằng Quỹ bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính. Trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luật thị trường, cần có sự điều hành của Nhà nước, khi quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở, chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước còn tương đối dài... thì việc bỏ Quỹ là chưa phù hợp.

Thời gian qua, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì Quỹ này đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động giá, từ đó giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát.

Đối với Quỹ bình ổn giá xăng dầu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng trong điều kiện hiện nay nên duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Tuy nhiên, cần đổi mới trong quản lý, điều hành giá mặt hàng xăng dầu; đề cao tính công khai, minh bạch về thực trạng nguồn, việc sử dụng Quỹ, nâng cao tính kịp thời, hiệu quả trong điều hành, đồng thời đánh giá kỹ việc thực hiện Nghị định 95/2021/NĐ-CP; sớm đưa giá xăng dầu của Việt Nam hoàn toàn vận hành theo quy luật thị trường.

Ông Nguyễn Văn Phụng - nguyên Cục trưởng Cục Thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế - Bộ Tài chính) cũng nêu quan điểm, đất nước đang cần một nền kinh tế vĩ mô ổn định để phát triển bền vững nên việc duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu là cần thiết.

Ở chiều ngược lại, một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Bởi, đây là quỹ tài chính do người tiêu dùng chi trả, song lại do DN quản lý và quyết định sử dụng lại thuộc cơ quan điều hành, chưa có quy định về thời hạn hoạt động của Quỹ. Hiện nay, giá xăng dầu trong nước đã liên thông với giá thế giới, việc lập quỹ là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới khó đồng nhất. Trường hợp cần thiết, Nhà nước có thể sử dụng những công cụ khác như thuế, phí hoặc hỗ trợ trực tiếp đối tượng yếu thế chịu ảnh hưởng nặng nề từ giá xăng dầu tăng cao.

Theo ĐBQH Nguyễn Thị Kim Anh (đoàn Bắc Ninh), nhiều cử tri có ý kiến đề xuất bỏ Quỹ bình ổn xăng dầu để đảm bảo vận hành theo cơ chế thị trường, không bỏ lỡ tín hiệu của thị trường, giúp thị trường minh bạch hơn. Cử tri đề nghị Chính phủ cần đánh giá kỹ thực trạng hiệu quả và sự cần thiết của quỹ này.

Minh bạch cơ chế sử dụng quỹ

Nhận xét về tính cần thiết của Quỹ bình ổn giá xăng dầu, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh - Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho rằng, trong bối cảnh mặt hàng xăng dầu vẫn được Nhà nước điều hành giá, thì phải giữ Quỹ bình ổn giá xăng dầu, bởi trong tình hình giá xăng dầu thế giới còn nhiều biến động khó lường, khó dự báo, nếu không có quỹ này, giá xăng dầu trong nước sẽ tăng rất cao, gây áp lực rất lớn cho lạm phát.

Theo ông Thịnh, để bỏ được Quỹ, trước hết chúng ta phải chủ động được trong hoạt động sản xuất kinh doanh xăng dầu. Dù nước ta đã tự lực sản xuất được xăng dầu để có thể cung ứng cho thị trường khoảng 80%, nhưng phải đến khi giá xăng dầu trong nước vận hành theo cơ chế thị trường một cách đúng nghĩa, giá xăng dầu trong nước luôn bám sát giá thế giới thì mới nên bãi bỏ Quỹ này.

Về vấn đề này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Thị Phú Hà cho rằng, do Quỹ bình ổn xăng dầu hiện vẫn được để tại các DN, vì vậy Chính phủ cần nghiên cứu để có phương án quản lý phù hợp hơn, bảo đảm rõ ràng về thực trạng nguồn, việc sử dụng quỹ. Nâng cao tính kịp thời, hiệu quả thực tế trong điều hành, nhất là khi biến động, đồng thời có lộ trình để sớm đưa giá xăng dầu trong nước vận hành theo quy luật thị trường.

Nhiều ý kiến đánh giá, thời gian qua, Quỹ bình ổn giá xăng dầu vẫn là công cụ hiệu quả, giúp giá bán lẻ xăng dầu trong nước không tăng sốc, từ đó hạn chế tác động tới giá hàng hóa, dịch vụ khác do xăng dầu là đầu vào của nhiều ngành sản xuất. Với tình hình giá xăng dầu có nhiều biến động như hiện nay, việc duy trì Quỹ là cần thiết. Nhìn rộng ra các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, giá xăng dầu lên xuống hàng ngày theo biến động thị trường. Tuy nhiên, các quốc gia này luôn có kho dự trữ xăng dầu rất lớn, khi muốn tác động giá sẽ xả các kho này rất nhanh. Tại Việt Nam, muốn bình ổn giá và khắc phục tình trạng khan hiếm xăng dầu trong những thời điểm giá xăng dầu thế giới biến động, ngoài việc có cơ cấu giá xăng dầu phù hợp, rút ngắn thời gian điều chỉnh giá, hơn nữa thay vì chu kỳ điều hành giá 10 ngày như hiện nay, cần tăng trữ lượng xăng dầu quốc gia thông qua việc xây dựng kho dự trữ xăng dầu quốc gia riêng.

Trong văn bản thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự án Luật Giá (sửa đổi) cũng nêu rõ: Đối với Quỹ bình ổn giá xăng dầu, cần đánh giá kỹ thực trạng, hiệu quả và sự cần thiết của quỹ. Điều hành phải công khai, minh bạch, hiệu quả, bảo đảm tuân thủ theo các quy định của pháp luật, tôn trọng quy luật của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trường hợp không phát huy hiệu quả thì nghiên cứu, đề xuất phương án đối với quỹ.