Quy định rõ quyền, trách nhiệm

Theo ông Hiệp, việc giải ngân vốn đầu tư công chậm có thể nhìn từ 2 góc độ. Thứ nhất thủ tục đầu tư và thanh quyết toán của các dự án còn có một số vấn đề cần khắc phục, tháo gỡ. Trong đó việc chuẩn bị hồ sơ dự án: khảo sát, thiết kế dự toán... còn sơ sài chưa đảm bảo tiến độ và chất lượng nên đang là một khó khăn cho việc triển khai. Từ chỗ hồ sơ khảo sát thiết kế chuẩn bị dự án còn sai lệch nên trong quá trình triển khai thực hiện sẽ có thay đổi, phát sinh. “Mà đã có phát sinh thì thủ tục thanh toán lại trở nên phức tạp, mất thời gian, các ban quản lý dự án, Chủ đầu tư đều ngần ngại xử lý. Do đó, cần nâng cao chất lượng, đẩy nhanh hơn nữa khâu chuẩn bị dự án và có cơ chế rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn của các ban quản lý dự án, chủ đầu tư trong việc ký thanh toán và xử lý phát sinh để tạo điều kiện cho các nhà thầu” - ông Hiệp nói.

Vấn đề thứ hai liên quan trực tiếp đến các nhà thầu xây dựng, đây là lực lượng cuối cùng sử dụng vốn đầu tư công vì vậy nếu các nhà thầu thực hiện được khối lượng lớn thì giải ngân sẽ nhanh. Tuy nhiên hiện các nhà thầu đang rất khó khăn, vướng mắc đó là vấn đề đơn giá, định mức. Hệ thống đơn giá định mức của chúng ta đang áp dụng hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, không phù hợp thực tế khiến các nhà thầu bị thua thiệt. Đối với các công tác đã có trong định mức của Bộ Xây dựng nhưng khi áp dụng đơn giá đầu vào, nhân công, máy của địa phương để lập dự toán công trình thì quá thấp so với thực tế doanh nghiệp phải chi trả.

Ông Hiệp nêu ví dụ: Công tác đắp nền đường đơn giá là 16.000 đồng/m3 thực tế phải thuê khoán là 30.000 đồng/m3; công tác đắp cấp phối đá dăm theo định mức dự toán là 35.000 đồng/m3 giá thực tế thi công là 120.000 đồng/m3; công tác đóng cọc bê công cốt thép theo định mức là 55.000 đồng/m3 giá thi công thực tế là 150.000 đồng/m3. Đặc biệt đơn giá nhân công cũng hết sức bất hợp lý do các thông số thanh toán dựa trên hệ thống tiền lương cơ bản 2019 nên cho đến nay đơn giá nhân công sai lệch rất lớn so với thực tế.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, từ việc thiếu hụt một số định mức, đơn giá, nên các nhà thầu đang rất khó khăn. Có nhà thầu như Vinaconex vừa bắt đầu triển khai gói thầu cao tốc Mai Sơn - Quế Lộ khi so sánh đơn giá gói thầu được duyệt và chi phí thực tế phải triển khai đã thấy chắc sẽ phải lỗ khoảng 40%. Chưa kể hiện nay theo quy định chỉ định thầu các gói thấu được chỉ định ở giai đoạn 2 đều phải tiết kiệm cắt giảm 5% so với dự toán gói thầu.

“Đây cũng sẽ là một khó khăn nữa cho các nhà thầu trong việc tính toán chi phí vì bản thân các đơn giá định mức đã thấp và thiếu hụt như vậy nay lại tiết kiệm thêm 5% sẽ là khó chồng thêm khó. Từ đó dẫn đến thực tế một số công ty xây dựng xác định là không tham gia nhận thầu các công trình vốn đầu tư công vì tâm lý e ngại” - ông Hiệp nói.

Từ đó, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu kiến nghị, để đẩy mạnh việc giải ngân đầu tư công, bên cạnh các chỉ đạo của Chính phủ về chuẩn bị ngân sách, giải phóng mặt bằng, cần có biện pháp giải quyết rốt ráo để đầu ra của vốn ngân sách ở các dự án đầu tư công được lưu thông nhanh chóng.

Cụ thể: Cần nhanh chóng điều chỉnh và bổ sung hệ thống đơn giá định mức hiện nay. Có kế hoạch rà soát phân loại các đơn giá, định mức để bổ sung ngay trong quý 1/2023 cho kịp triển khai các dự án hiện nay. Bổ sung ngay các định mức chuyên ngành giao thông vào hệ thống định mức xây dựng làm cơ sở áp dụng cho các gói hạ tầng.

Cùng đó, theo ông Hiệp, cần có quy trình phân cấp, phân quyền cụ thể và quy định rõ ràng cho các ban quản lý dự án, chủ đầu tư để xử lý việc điều chỉnh, giải quyết các việc phát sinh, điều chỉnh các gói thầu song song với việc tập trung cải thiện chất lượng hồ sơ khảo sát, thiết kế, dự toán của các gói thầu.

Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam kiến nghị để đẩy mạnh việc giải ngân đầu tư công, bên cạnh các chỉ đạo của Chính phủ về chuẩn bị ngân sách, giải phóng mặt bằng, cần có biện pháp giải quyết rốt ráo để đầu ra của vốn ngân sách ở các dự án đầu tư công được lưu thông nhanh chóng.