Sầu riêng xuất khẩu: Kỳ vọng tiếp tục dẫn dắt ngành rau quả

Kim ngạch xuất khẩu phục hồi mạnh

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) dù nửa đầu năm xuất khẩu sầu riêng có thời điểm chững lại do Trung Quốc áp dụng quy định xét nghiệm chất vàng O và Cadimi nhưng từ tháng 7 đến nay, kim ngạch xuất khẩu phục hồi mạnh, đặc biệt quý III đạt tới 1,94 tỷ USD, tăng 30,3%. Tính đến hết tháng 10/2025, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đã chính thức vượt mốc kỷ lục 3,2 tỷ USD của cả năm 2024, tăng 12,3% so với cùng kỳ năm trước.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam Nguyễn Thanh Bình, kết quả này đến từ việc doanh nghiệp (DN) đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, minh bạch truy xuất nguồn gốc, áp dụng mã số vùng trồng và mã cơ sở đóng gói đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế.

Năm 2026, xuất khẩu sầu riêng được dự báo tiếp tục khởi sắc khi kinh tế toàn cầu phục hồi, nhu cầu với nhiều ngành hàng tăng cao, trong đó có nhóm ngành nông sản nói chung và sầu riêng nói riêng. Trong bức tranh ấy, sầu riêng có cơ hội tiếp tục dẫn dắt ngành rau quả. Tuy nhiên, theo các chuyên gia để nắm bắt được cơ hội này, câu chuyện mã số vùng trồng cần được quản lý chặt chẽ.

Thực tế, ngành hàng sầu riêng Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc, khi chiếm hơn 90% kim ngạch xuất khẩu. Nhất là trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng siết chặt các quy định về kiểm soát chất lượng. Gần đây nhất, Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố Nghị định 280 (thay thế Lệnh 248), có hiệu lực từ ngày 1/6/2026, quy định chặt hơn việc đăng ký cơ sở sản xuất thực phẩm nhập khẩu.

Cần thiết lập hệ thống kiểm soát chặt chẽ

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, mục tiêu xuất khẩu sầu riêng đạt 3,5 tỷ USD năm 2025 là hoàn toàn khả thi. Nhưng để đi được đường dài, sự minh bạch phải trở thành nền tảng. Bởi vậy, muốn xây dựng ngành sầu riêng bền vững, cần thiết lập hệ thống kiểm soát chặt chẽ từ gốc đến ngọn.

Theo ông Nguyên, hiện nay, hạn chế lớn nhất của chuỗi xuất khẩu là giám sát chưa bao quát toàn bộ quá trình. Đơn vị chứng nhận chỉ đánh giá mẫu được gửi đến, trong khi DN có thể “trộn” hàng bên ngoài. Khi đó, mọi quy định kiểm tra trở nên vô nghĩa. Đây là lý do các vi phạm có thể tồn tại trong thời gian dài mà không bị phát hiện.

Muốn chấm dứt tình trạng này, trách nhiệm của từng tác nhân trong chuỗi cần được nâng lên: nông dân phải ghi nhật ký điện tử và tuân thủ quy trình canh tác; DN tuyệt đối không lách luật; đơn vị chứng nhận cần nâng cao năng lực và đạo đức; cơ quan quản lý cần có hệ thống kiểm tra định kỳ và dữ liệu thống nhất.

Để bảo vệ thương hiệu sầu riêng Việt Nam xuất khẩu, mới đây, Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk đã đề xuất 3 giải pháp trọng tâm, mang tính nền tảng cho một chuỗi sản xuất - xuất khẩu hiện đại. Đó là thiết lập chuỗi kiểm soát đồng bộ với vùng trồng kiểu mẫu, nhật ký điện tử và kiểm soát dư lượng đầu vào. Xây dựng phòng xét nghiệm độc lập, lấy mẫu ngẫu nhiên trước khi đóng gói, tạo “chốt chặn cuối”. Ứng dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã QR đến từng trái sầu riêng, giúp minh bạch hóa toàn bộ hành trình từ vườn đến xuất khẩu.

Những giải pháp này sẽ mở đường để sầu riêng Việt Nam vươn sang các thị trường khác, không chỉ riêng thị trường Trung Quốc.