Sở Dân tộc và Tôn giáo Thái Nguyên: Xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Hướng đến một cộng đồng chủ động, tự tin và hội nhập

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, thông tin không chỉ là phương tiện kết nối mà còn là nguồn lực tạo sinh kế, tri thức và cơ hội vươn lên. Đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN), khả năng tiếp cận thông tin càng có ý nghĩa quan trọng, bởi thiếu thông tin đồng nghĩa với hạn chế cơ hội học tập, sản xuất, hội nhập thị trường, và tiếp cận dịch vụ công.

Nhận thức sâu sắc điều đó, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS&MN giai đoạn 2021 – 2025 với sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành. Trong đó, Sở Dân tộc và Tôn giáo giữ vai trò nòng cốt, vừa tham mưu chiến lược, vừa trực tiếp tổ chức thực hiện các hoạt động truyền thông, nâng cao năng lực tiếp cận thông tin và giảm nghèo bền vững.

Đây không chỉ là nhiệm vụ mang tính quản lý nhà nước, mà còn là một chiến lược phát triển con người, hướng đến việc trao quyền tri thức, chủ động thay đổi tư duy sản xuất, tổ chức cuộc sống và hội nhập của đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Chương trình MTQG tại Thái Nguyên được cụ thể hóa qua 10 dự án, trong đó nhiều dự án liên quan trực tiếp đến công tác thông tin và nâng cao năng lực cộng đồng, đặc biệt là Dự án 6 – Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch, và Dự án 10 – Tuyên truyền, vận động, biểu dương người có uy tín.

Sở Dân tộc và Tôn giáo đã xác định: muốn giảm nghèo thông tin hiệu quả, phải bắt đầu từ chính cộng đồng và bản sắc văn hóa. Bởi chính văn hóa là sợi dây liên kết con người, tạo sức bền tinh thần và là “cửa ngõ” để thông tin đi vào đời sống tự nhiên và thuyết phục nhất.

Những năm qua, Sở đã chủ trì tổ chức 06 hội nghị thông tin chuyên đề dành cho 436 người có uy tín, nhằm cung cấp kiến thức về chủ trương, chính sách dân tộc, kỹ năng truyền thông cộng đồng và phát huy vai trò “cầu nối thông tin” tại cơ sở. Người có uy tín chính là hạt nhân lan tỏa nhận thức, là người đồng bào nghe và tin – do đó, đây là lực lượng có vai trò chiến lược trong giảm nghèo thông tin.

Song song, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động: Hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa; Phục dựng lễ hội, không gian sinh hoạt cộng đồng; Chiếu phim lưu động, biểu diễn nghệ thuật tại thôn, bản; Dịch tài liệu tuyên truyền sang tiếng dân tộc. Việc truyền thông qua nghệ thuật, hình ảnh, câu chuyện kể và sinh hoạt cộng đồng giúp đồng bào tiếp cận chính sách một cách gần gũi, dễ nhớ, dễ áp dụng hơn so với văn bản hành chính.

Tại nhiều huyện như Định Hóa, Đại Từ, Võ Nhai, Đồng Hỷ, mô hình “Câu lạc bộ văn hóa – thông tin cơ sở” đã trở thành điểm hội tụ tri thức và sinh hoạt cộng đồng. Tại đây, các thành viên được nghe phổ biến về: Quyền lợi – trách nhiệm trong hưởng chính sách, phương pháp sản xuất, chế biến, bảo quản nông lâm sản, bình đẳng giới, chăm sóc sức khỏe, giáo dục trẻ em, kỹ năng sử dụng điện thoại thông minh phục vụ kinh tế gia đình. Nhờ vậy, thông tin không chỉ “từ trên xuống” mà còn được trao đổi, chia sẻ, tự lan tỏa giữa cộng đồng.

Chuyển đổi số - Hướng đi mới trong thu hẹp khoảng cách thông tin

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, việc ứng dụng công nghệ thông tin tại vùng DTTS&MN được xem là giải pháp đột phá nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các khu vực. Theo báo cáo của Sở Khoa học và Công nghệ, toàn tỉnh đã đầu tư 109 bộ thiết bị công nghệ thông tin cho 48 xã đặc biệt khó khăn, giúp: Tổ chức họp và học trực tuyến, truy cập Internet phục vụ sản xuất – kinh doanh, xây dựng mô hình du lịch cộng đồng kết nối trực tuyến, quảng bá sản phẩm địa phương qua nền tảng số.

Không chỉ trang bị thiết bị, Sở Dân tộc và Tôn giáo còn phối hợp tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng công nghệ số cho cán bộ thôn bản, đoàn viên thanh niên, hội phụ nữ, người có uy tín và các nhóm sản xuất cộng đồng. Người dân học được cách: Tìm thông tin thị trường nông sản, sử dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm, giao dịch qua các ứng dụng thương mại điện tử, đưa sản phẩm lên sàn OCOP Thái Nguyên, Postmart, Voso.

Kết quả cho thấy nhiều hộ, nhất là phụ nữ và thanh niên, đã chủ động đưa sản phẩm của mình tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, thay vì chỉ bán tại chợ truyền thống. Các hoạt động truyền thông đa phương tiện như “Phiên chợ thông tin vùng cao”, “Ngày hội văn hóa – du lịch và sản phẩm OCOP” không chỉ quảng bá văn hóa mà còn trực tiếp huấn luyện kỹ năng kinh tế – thương mại cho người dân. Nhờ đó, giảm nghèo thông tin không chỉ dừng ở việc “được biết”, mà đã tiến tới biết làm – biết sử dụng – biết khai thác thông tin để tạo thu nhập.

Thực tiễn triển khai tại Thái Nguyên khẳng định: giảm nghèo thông tin không đơn thuần là hoạt động tuyên truyền, mà là quá trình nâng cao năng lực cộng đồng. Sở Dân tộc và Tôn giáo đã và đang tiếp tục: Xây dựng tài liệu truyền thông theo ngôn ngữ – phong tục từng dân tộc, phát huy người có uy tín và trí thức trẻ người dân tộc thiểu số, phối hợp liên ngành để đưa thông tin chính xác, đúng đối tượng, ứng dụng nền tảng số để mở rộng kênh tiếp nhận thông tin.

Trong giai đoạn tới, trọng tâm sẽ là: Đưa công nghệ số vào sâu hơn trong đời sống cộng đồng, thu hẹp khoảng cách thông tin vùng miền; Phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa, tạo sinh kế bền vững từ giá trị bản địa; Xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên trẻ người dân tộc, lan tỏa tri thức từ nội lực cộng đồng; Mở rộng hệ thống điểm truy cập và học tập thông tin công cộng Tăng cơ hội tiếp cận dịch vụ và tri thức.

Cốt lõi của hành trình này chính là trao quyền tri thức để người dân tự vươn lên. Không chỉ “đủ ăn, đủ mặc”, mà quan trọng hơn là đủ thông tin – đủ hiểu biết – đủ kỹ năng để làm giàu trên chính quê hương mình.