Sớm đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học - Bài 1: Chìa khóa hội nhập bắt đầu từ nhà trường
Việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một bước đi chiến lược, nhằm trang bị, nâng cao năng lực cho nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần đưa đất nước phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Từ hôm nay, Báo Đại đoàn kết khởi đăng loạt bài Sớm đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ, năng lực ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, không còn là lợi thế mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong giáo dục và hội nhập. Trẻ em và thanh thiếu niên ở nhiều quốc gia đã được tiếp cận tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai ngay từ bậc tiểu học. Trong khi ở Việt Nam, năng lực tiếng Anh trung bình của học sinh, sinh viên và cả lực lượng lao động vẫn còn nhiều hạn chế.
Hoàn thiện dự thảo Đề án
Trước đó, chủ trương từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 trong nhà trường là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Bộ Chính trị đề ra tại Kết luận số 91-KL/TW, trong đó nêu rõ: "Tập trung nâng cao năng lực ngoại ngữ của học sinh, sinh viên, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 trong trường học...". Sau khi Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 91-KL/TW, để đảm bảo tính khả thi, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã tổ chức nhiều hội thảo, lấy ý kiến từ nhiều nhóm đối tượng khác nhau, bàn về những giải pháp thực hiện mục tiêu trên.
Đến thời điểm này, Bộ GDĐT đã hoàn thiện dự thảo và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt hồ sơ Đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2045.
Theo Bộ GDĐT, dự thảo Đề án quốc gia “Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045” đặt mục tiêu chung là tiếng Anh được sử dụng rộng rãi, thường xuyên trong giao tiếp, học tập, nghiên cứu, làm việc, để từng bước trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học; nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh đáp ứng nhu cầu học tập và làm việc, tăng cường năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực trong thời kỳ mới, góp phần vào công cuộc phát triển và vươn mình của đất nước.
Mục tiêu cụ thể: Mục tiêu đến năm 2035, phấn đấu tất cả học sinh phổ thông được học chương trình môn tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai. Đối với giáo dục mầm non, đến năm 2035, phấn đấu 100% các cơ sở giáo dục mầm non có đủ điều kiện và triển khai tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho trẻ mầm non; triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho tất cả trẻ em mẫu giáo (từ 3 đến 5 tuổi). Đến năm 2045, phấn đấu triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho 100% số trẻ em mầm non (trẻ em nhà trẻ và trẻ em mẫu giáo).
Đối với giáo dục phổ thông, đến năm 2035, phấn đấu tất cả học sinh phổ thông được học chương trình môn tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (bắt đầu từ lớp 1 đến lớp 12) và triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai theo cấp độ 1, cấp độ 2, cấp độ 3. Đến năm 2045, phấn đấu tất cả các trường phổ thông triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai theo cấp độ 4, cấp độ 5, cấp độ 6.
Sau khi Đề án được phê duyệt, Bộ GDĐT sẽ xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện theo từng năm, từ năm 2026 đến năm 2030.
Cần thêm 22.000 giáo viên dạy tiếng Anh
Theo ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Giáo dục phổ thông (Bộ GDĐT), Đề án đặt mục tiêu đến năm 2045, tiếng Anh được dùng rộng rãi ở tất cả 50.000 trường học với khoảng 30 triệu học sinh, sinh viên và một triệu giáo viên, giảng viên.
Lộ trình triển khai đề án chia làm ba giai đoạn: 5 năm (2025-2030), 10 năm (2030-2040) và 5 năm (2040-2045). Các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức xã hội; hoàn thiện thể chế; phát triển đội ngũ giáo viên; xây dựng chương trình, học liệu; đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá; ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo...
Nguồn lực thực hiện gồm ngân sách nhà nước và sự tham gia, đóng góp của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân. Bộ GDĐT khẳng định, thành công của Đề án đòi hỏi sự đồng thuận xã hội, kiên trì thực hiện trong suốt 20 năm, nhằm góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Để thực hiện những mục tiêu nói trên, ông Tài cho biết cần bổ sung 12.000 giáo viên tiếng Anh cấp mầm non, 10.000 giáo viên tiểu học, đồng thời bồi dưỡng ít nhất 200.000 giáo viên có khả năng dạy bằng tiếng Anh vào năm 2030.
Thống kê cho thấy, cả nước hiện có hơn 1,05 triệu giáo viên mầm non và phổ thông, số dạy môn tiếng Anh khoảng 30.000. Môn này được dạy chính khóa từ lớp 3, còn ở bậc mầm non và các khối lớp nhỏ (lớp 1, 2) chủ yếu theo hình thức tự nguyện.
Theo Nghị định 222/2025 của Chính phủ, để tham gia dạy và học bằng tiếng nước ngoài, thầy cô ở tiểu học và THCS phải đạt trình độ bậc 4/6 trở lên theo khung năng lực của Việt Nam, tương đương B2. Với cấp THPT, yêu cầu là bậc 5/6, tương đương C1.
Vừa rồi, Nghị quyết 71-NQ/TW đặt nhiệm vụ tăng cường việc dạy và học ngoại ngữ, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Các chuyên gia giáo dục nhận định, việc từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một nhiệm vụ mang tính chiến lược, phù hợp với xu thế hội nhập và sự phát triển kinh tế - xã hội.
Theo bà Nguyễn Huyền Trang, Hiệu trưởng Trường THCS Ngoại ngữ, Trường ĐH Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội: Nghị quyết 71 không chỉ đưa ra mục tiêu lớn mà còn có những điểm nhấn mang tính đột phá. Trong đó, việc chuyển đổi mô hình giảng dạy từ ngoại ngữ 1 sang ngôn ngữ thứ hai nhằm hướng tới xây dựng môi trường học đường, nơi tiếng Anh được sử dụng tự nhiên, linh hoạt và hiệu quả.
Dẫu thế hiện nay, hệ thống giáo dục Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức. Thứ nhất là khó khăn về đội ngũ giáo viên. Vẫn còn nhiều giáo viên chưa đủ năng lực tiếng Anh hoặc chưa quen với phương pháp tích hợp ngôn ngữ trong dạy học. Việc triển khai dạy các môn: Toán, Khoa học, Lịch sử... bằng tiếng Anh đòi hỏi vừa giỏi chuyên môn, vừa giỏi ngoại ngữ, một yêu cầu cao và không dễ đáp ứng. Thứ hai là sự chênh lệch giữa các vùng, miền. Các tỉnh miền núi, nông thôn gặp nhiều khó khăn về nguồn lực, giáo viên, thiết bị công nghệ.
Cần thực hiện có lộ trình
Ông Phạm Ngọc Thưởng- Thứ trưởng Bộ GDĐT khẳng định, việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một bước đi chiến lược, nhằm trang bị, nâng cao năng lực cho nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần đưa đất nước phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Đây là một công việc mới, có tác động lớn đến toàn hệ thống giáo dục nên cần được xây dựng bài bản, chi tiết với lộ trình rõ ràng về thời gian, kinh phí và giải pháp tổ chức thực hiện. Quá trình xây dựng đề án được thực hiện dựa trên khảo sát thực tế có căn cứ khoa học, số liệu đầy đủ và tuyệt đối tránh tình trạng “gọt chân cho vừa giày”.
Cũng theo ông Thưởng, qua nghiên cứu, lâu nay mô hình giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam như giảng dạy một ngoại ngữ, một môn học chứ chưa phải dạy và học một ngôn ngữ. Yêu cầu khi dạy tiếng Anh cần phải phát triển 4 kỹ năng nghe – nói - đọc - viết. Trong quá trình giảng dạy cần gắn với khảo thí, kiểm tra, đánh giá, đảm bảo đầu ra; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, hợp tác quốc tế trong dạy, học tiếng Anh…
Thời gian qua, Bộ GDĐT đã xây dựng tài liệu và chuẩn bị tập huấn giáo viên cốt cán về ứng dụng trí tuệ nhân tạo với các chủ đề chuyên sâu đồng thời phối hợp với Ban quản lý Đề án ngoại ngữ Quốc gia tổ chức tập huấn cho giáo viên thông qua kho học liệu số.
Ông Hồ Tấn Minh, Chánh Văn phòng Sở GDĐT TPHCM nêu quan điểm, thực tế hiện nay, việc dạy, học tiếng Anh trong các nhà trường vẫn được triển khai như một môn học. Chúng ta cần thay đổi tư duy, nhận thức và triển khai dạy, học tiếng Anh như một ngôn ngữ. Do đó, việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học cần thực hiện có lộ trình, bài bản và cần các điều kiện giáo viên đi kèm.
Bà Trần Thị Huyền, Quyền Giám đốc Sở GDĐT Cần Thơ chia sẻ, các trường rất phấn khởi khi Kết luận số 91-KL/TW và Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đều xác định đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai. Tuy nhiên, việc triển khai còn nhiều băn khoăn về năng lực giáo viên và điều kiện hạ tầng. Với thực tế số lượng lớn học sinh là con em đồng bào dân tộc, nhiều em chưa thành thạo tiếng Việt, cần có lộ trình phù hợp cho từng địa phương để bảo đảm thực hiện đồng bộ, hiệu quả.
(còn nữa)
