Suối Giàng- Yên Bái: Loạn khai thác và chế tác đá cảnh

Những xưởng chế tác đá tại Suối Giàng vẫn hoạt động công khai.

Mở xưởng đá ngay tại nhà

Hơn chục năm về trước, từ thú chơi dân dã xếp đá hòn non bộ, hay tạo cảnh không gian trong nhà của người dân ở huyện Văn Chấn, thị xã Nghĩa Lộ đã “gây” một cơn sốt chơi đá cảnh Suối Giàng. Những người mê đá cảnh ở nhiều nơi lên Suối Giàng lùng những hòn đá mà họ ưa thích. Nghề chế tác đá cảnh cũng hình thành tự phát dọc con đường lên Suối Giàng.

Thôn Văn Thi, xã Sơn Thịnh, huyện Văn Chấn với 45 hộ dân đã trở thành một làng nghề chế tác đá cảnh. Anh Nguyễn Văn Tiến một thợ chế tác đá cảnh ở thôn này cho biết: Những phiến đá to bằng nửa gian nhà cũng được các “cửu đá” săn lùng hàng tuần trời trên đỉnh mây mù Suối Giàng, dùng búa, choòng đục thủ công tách ra thành những phiến mỏng vận chuyển xuống Sơn Thịnh.

Dưới bàn tay tài hoa và trí tưởng tượng của các thợ đá, những chiếc bàn uống nước, sập đá với rất nhiều hoa văn như rồng bay, phượng múa ra đời. Có những sản phẩm đá lên đến cả trăm triệu đồng. Làng đá Văn Thi giàu lên. Hàng chục hộ đã mở xưởng tại nhà, mở cửa hàng bên đường Quốc lộ 32 để bán đá cảnh.

Khu vực thôn Suối Lóp là một trong hai điểm có mỏ đá lớn nhất của xã Suối Giàng. Trên đường đến thôn suối Lóp, chúng tôi lại gặp người dân chở bằng xe máy những khối đá ước chừng 1 - 2 tạ, bất kể đường trơn trượt và nguy hiểm, một bên là núi, một bên là vực sâu để chuyển ra điểm tập kết hoặc mang xuống xã Sơn Thịnh bán cho các xưởng chế tác đá cảnh.

Mỏ đá Suối Lóp nằm ngay bên cạnh khu vực sinh sống, canh tác của người dân. Cả thôn có 60 hộ người Mông sinh sống chủ yếu dựa vào hơn 40 ha đất sản xuất. Thế nhưng, từ khi “phong trào” khai thác đá cảnh nổi lên, người dân ở đây đang bán dần đất sản xuất của mình cho những chủ thầu khai thác đá.

Xử lý thiếu hiệu quả

Tại khu vực mỏ Suối Lóp, người dân cho biết toàn bộ những mảnh nương ở ven đường có đá cảnh đều đã được các chủ khai thác đá mua lại. Để lại sau đó là những vết thương lở loét đang ngày một ăn sâu vào lòng núi để làm lộ ra những tảng đá cỡ lớn nham nhở và kỳ quái, trở thành mối nguy hiểm thường trực với người dân khi đi lại con đường này. Nhất là trong mùa mưa bão, nước trên núi đổ về mang theo đất, đá sạt lở đe dọa tính mạng người dân, làm ách tắc giao thông và hư hỏng các công trình thủy lợi trong thôn. Bên cạnh đó, nguồn nước sinh hoạt chủ yếu của người dân lấy từ đầu nguồn Suối Lóp cũng bị đe dọa nghiêm trọng.

Việc khai thác đá mồ côi ở Suối Giàng đã diễn ra nhiều năm, bất chấp việc các mỏ đá ở đây chưa được Nhà nước cấp phép cho bất kỳ một doanh nghiệp nào. Để xử lý nạn khai thác đá cảnh, huyện Văn Chấn cũng đã thành lập đoàn công tác liên ngành thường xuyên kiểm tra và xử lý các vụ vi phạm.

Các tuyến đường chính dẫn vào các điểm khai thác đá, đã được lập barie để kiểm soát, hạn chế phương tiện cơ giới vào khai thác, vận chuyển đá cảnh. Huyện đã phát hiện 6 vụ khai thác đá cảnh trái phép, tạm giữ trên 60 tấn đá các loại. Huyện cũng rà soát, thống kê và quản lý chặt chẽ các hộ kinh doanh, chế tác đá cảnh trên địa bàn, vận động các hộ không thu mua sử dụng đá cảnh khai thác trái phép. Tuy nhiên, sau mỗi đợt kiểm tra, mọi hoạt động khai thác lại trở về bình thường như chưa hề có chuyện gì xảy ra.

Để bảo đảm an toàn tính mạng, đời sống sinh hoạt của người dân, các cơ quan chức năng từ tỉnh đến cơ sở cần vào cuộc quyết liệt và đồng bộ hơn.