Tại sao Afghanistan lại dễ xảy ra động đất?
Một trận động đất mạnh 6,3 độ Richter đã xảy ra gần thành phố Mazar-e Sharif, miền bắc Afghanistan vào sáng sớm ngày 3/11 (giờ địa phương), khiến ít nhất 20 người thiệt mạng và khoảng 150 người bị thương, chỉ vài tháng sau một trận động đất và dư chấn mạnh đã cướp đi sinh mạng của hơn 2.200 người vào cuối tháng 8.
Vậy lý do tại sao quốc gia Nam Á bị chiến tranh tàn phá này lại thường xuyên hứng chịu động đất, và làm thế nào để giảm thiểu tác động của chúng?
Được bao quanh bởi những ngọn núi hiểm trở, Afghanistan dễ bị ảnh hưởng bởi một loạt các thảm họa thiên nhiên, nhưng động đất là nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất, trung bình mỗi năm có khoảng 560 người thiệt mạng và thiệt hại hàng năm ước tính khoảng 80 triệu USD.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, ít nhất 355 trận động đất có cường độ trên 5,0 độ Richter đã xảy ra ở Afghanistan kể từ năm 1990.
Afghanistan nằm trên rìa của mảng kiến tạo Á-Âu, nơi có chung đới chuyển dịch với mảng Ấn Độ - hai mảng này có thể hội tụ hoặc lướt qua nhau - và cũng chịu ảnh hưởng của mảng Ả Rập ở phía nam, tạo nên một trong những khu vực hoạt động kiến tạo mạnh nhất thế giới.
Sự dịch chuyển về phía bắc của mảng Ấn Độ và lực đẩy của nó vào mảng Á-Âu thường là nguyên nhân gây ra nhiều trận động đất ở Afghanistan.
Khu vực phía Đông và đông bắc Afghanistan, đặc biệt là các khu vực dọc biên giới với Uzbekistan, Tajikistan và Pakistan, đặc biệt dễ xảy ra động đất.
Theo một nghiên cứu, khu vực này bao gồm Thủ đô đông dân cư Kabul, nơi có thiệt hại trung bình ước tính do động đất cao nhất, lên tới 17 triệu USD mỗi năm.
Động đất cũng đặc biệt nguy hiểm ở vùng núi Afghanistan, nơi chúng có thể gây ra lở đất, làm trầm trọng thêm thiệt hại về người và tài sản.
Kể từ năm 1990, Afghanistan đã ghi nhận khoảng 100 trận động đất "gây thiệt hại". Một trong những trận động đất tồi tệ nhất trong những năm gần đây là trận động đất mạnh 6 độ Richter vào năm 2022 khiến 1.000 người thiệt mạng. Nhiều trận động đất trong cùng một tháng vào năm 2023 đã giết chết 1.000 người và phá hủy toàn bộ làng mạc.
Một trong những trận động đất lớn nhất của Afghanistan với cường độ 7,5 độ Richter xảy ra vào năm 2015, khiến 399 người thiệt mạng ở Afghanistan, Pakistan và Ấn Độ.
Một trong những thảm họa tàn phá nặng nề nhất được ghi nhận vào năm 1998 khi hai trận động đất làm rung chuyển Afghanistan trong vòng 3 tháng. Trận đầu tiên khiến 2.300 người thiệt mạng và trận thứ hai khiến 4.700 người thiệt mạng.
Các nghiên cứu khuyến nghị nên xây dựng các công trình mới theo hướng chống động đất và cải tạo các tòa nhà hiện có để giảm nguy cơ sụp đổ.
Theo đề xuất của các nhà nghiên cứu, cũng cần phải xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo sớm tốt hơn để đưa ra cảnh báo kịp thời hơn, trong khi các đường đứt gãy nên được lập bản đồ bằng công nghệ cảm biến từ xa và không gian địa lý để có thể di dời người dân ở những khu vực dễ bị tổn thương.
