Tăng tỷ lệ nội địa hóa cho các tuyến metro
Cùng với sự tham gia ngày càng mạnh mẽ của khu vực tư nhân vào việc xây dựng các tuyến đường sắt đô thị (metro), mới đây, yêu cầu tăng tỷ lệ nội địa hóa cũng được doanh nghiệp (DN) đặc biệt quan tâm.
Nhiều doanh nghiệp muốn xây dựng metro
Theo quy hoạch, đến năm 2035, hệ thống đường sắt đô thị sẽ đảm nhận 30-40% nhu cầu đi lại của người dân. Sau năm 2045, tỷ lệ này tăng lên 40–50%. Đây là mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng giao thông hiện đại, xanh và bền vững của TPHCM. Bởi vì, một đô thị lớn với hơn 10 triệu dân như thành phố đang bị áp lực lớn từ giao thông và môi trường.
Theo danh mục các dự án được Sở Xây dựng đề xuất, từ nay đến năm 2035, ưu tiên thực hiện 10 tuyến metro và đường sắt. Tại TPHCM cũ gồm các tuyến: metro số 2 dài 48km (3 đoạn: Bến Thành - Tham Lương, Bến Thành - Thủ Thiêm, Tham Lương - Củ Chi); nối dài metro số 1 (Bến Thành - An Hạ, huyện Bình Chánh cũ); metro số 3 (Hiệp Bình Phước - An Hạ, dài 45,8km). Các tuyến khác gồm: Metro số 4 (Đông Thạnh - sân bay Tân Sơn Nhất - Bến Thành - Hiệp Phước, dài 47,3km); metro số 6 (Vành đai trong, dài 53,8km). Tuyến đường sắt do nhà đầu tư đề xuất kết nối trung tâm TPHCM đi Cần Giờ dài hơn 48km cũng ưu tiên đầu tư. Ngoài ra còn một số tuyến tại Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương cũ.
Bà Hồ Thị Quyên - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM cho rằng, việc phát triển hệ thống metro là bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển đô thị thông minh theo mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng). Metro không chỉ là phương tiện vận tải khối lượng lớn, năng suất cao (gấp 6–10 lần xe buýt, 60–100 lần ô tô cá nhân), mà còn là phương tiện giao thông xanh, sạch, sử dụng năng lượng điện, ít phát thải.
Bên cạnh nguồn vốn ODA và ngân sách, nhiều tập đoàn tư nhân trong nước đã bắt đầu quan tâm đầu tư hệ thống đường sắt đô thị theo các hình thức xã hội hóa. Thông tin từ Sở Xây dựng, Tập đoàn Vingroup đang nghiên cứu đầu tư tuyến metro kết nối trung tâm thành phố với huyện Cần Giờ; Tập đoàn Trường Hải (THACO) cùng đối tác Hyundai Rotem mong muốn tham gia các tuyến số 2, Bến Thành - Thủ Thiêm và Thủ Thiêm - Long Thành; Tập đoàn Sovico đề xuất nghiên cứu tuyến metro số 4. Các nhà đầu tư này không chỉ quan tâm đến hạ tầng mà còn hướng tới việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng thiết bị, vật tư, giải pháp kỹ thuật cho đường sắt đô thị – lĩnh vực vốn lâu nay phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu.
Tăng tỷ lệ nội địa hóa tuyến metro
Mặc dù, thành phố định hướng phát triển nhiều tuyến metro song, theo các chuyên gia, bài toán khó nhất của TPHCM hiện nay là vốn đầu tư lớn và sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại nhập. Chính vì vậy, việc tăng tỉ lệ nội địa hóa trong thiết kế, chế tạo và lắp đặt hệ thống metro được xem là hướng đi tất yếu để giảm chi phí và nâng cao tính tự chủ.
Ông Trần Thành Trọng - Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TPHCM (HAMEE) cho rằng, các DN cơ khí, điện - điện tử Việt Nam hiện đã có đủ năng lực đảm nhận nhiều hạng mục quan trọng trong dự án metro như: hệ thống cấp nguồn điện, máy phát dự phòng, hệ thống thông gió, điều khiển tự động ngoại vi, PCCC và thang máy.
Đại diện HAMEE cũng kiến nghị các cơ quan quản lý, đặc biệt là Ban Quản lý Dự án Đường sắt đô thị thành phố cần tăng cường sử dụng hàng hóa, thiết bị và dịch vụ trong nước ở những hạng mục có thể sản xuất được. Việc này không chỉ giảm chi phí đầu tư, chi phí vận hành, bảo trì mà còn giúp Việt Nam hình thành chuỗi cung ứng công nghiệp đường sắt mang tính chiến lược.
Ông Trọng giải thích thêm, nhiều quy định nhận rõ, tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp. Đây được xem là cú hích lớn để DN Việt tham gia sâu hơn vào các dự án metro, từ thiết bị kỹ thuật cho đến các hạng mục cơ khí nặng. Tuy vậy, để tăng tỉ lệ nội địa hóa đạt hiệu quả cao, cần một lộ trình cụ thể và sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước - DN - nhà thầu.
Trước hết, các DN trong nước phải đầu tư chiều sâu về công nghệ, chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao năng lực kỹ thuật và quản trị chất lượng. Đây là yếu tố tiên quyết để các sản phẩm “made in Vietnam” đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của ngành đường sắt.
Theo ông Nguyễn Vĩnh Toàn - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM, thành phố đang khẩn trương rà soát tổng thể quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị, vận dụng tối đa cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 188 để xây dựng kế hoạch, lộ trình đầu tư, đảm bảo phù hợp với không gian và tầm nhìn phát triển mới. Khối lượng công việc trong thời gian tới là rất lớn, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của các nguồn lực trong và ngoài nước, nhất là khu vực DN.
“Khi các tuyến metro dần hoàn thiện, TPHCM không chỉ có thêm một phương tiện giao thông hiện đại, thân thiện môi trường, mà còn từng bước hình thành hệ sinh thái công nghiệp đường sắt mang bản sắc Việt. Việc tăng tỷ lệ nội địa hóa, không chỉ là bài toán kinh tế, mà còn là con đường để nâng cao năng lực công nghiệp quốc gia, hướng tới một nền kinh tế tự chủ, sáng tạo và bền vững trong tương lai” - ông Toàn nói.
