Tạo đột phá trong hợp tác “3 nhà”

Tại hội nghị triển khai các đề án về phát triển nguồn nhân lực và hợp tác “3 nhà” Nhà nước – nhà trường – DN vừa diễn ra, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Nguyễn Văn Phúc cho biết, mô hình “3 nhà” có vai trò hết sức quan trọng để phát huy sức mạnh tổng hợp; đồng thời huy động, khai thác có hiệu quả các nguồn lực, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu khoa học với thị trường lao động và nền kinh tế, đáp ứng tốt nhất nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển khoa học công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cụ thể, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo - hoạch định thể chế, chính sách, tạo môi trường pháp lý thuận lợi để khuyến khích liên kết và chuyển giao tri thức, đầu tư ngân sách nhà nước. Nhà trường không chỉ là nơi đào tạo, mà còn là trung tâm sáng tạo tri thức, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ và cần được khuyến khích, gắn kết chặt chẽ hơn với DN, đầu tư nhiều hơn hơn để đáp ứng nhu cầu thực tiễn và thị trường. DN là nơi sử dụng lao động do nhà trường đào tạo ra vừa là nơi ứng dụng, triển khai, thương mại hóa các kết quả nghiên cứu, là đối tác quan trọng nhất của các trường.

Trước đó, đầu tháng 4/2025, Bộ GDĐT đã chủ trì lễ ký kết thỏa thuận hợp tác giữa 3 cơ sở giáo dục đại học (ĐH) gồm: ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TPHCM và ĐH Bách khoa Hà Nội là các cơ sở đầu tiên đại diện cho khối nhà trường tham gia vào mô hình nghiên cứu phát triển khoa học, công nghệ có sự gắn kết giữa Nhà nước, nhà trường và DN. Trong đó, Bộ GDĐT giữ vai trò chỉ đạo và hướng dẫn 3 ĐH lập Đề án xây dựng các trung tâm nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ chiến lược, gắn với hợp tác DN. Theo đó, mô hình hợp tác “3 nhà” với ĐH Bách khoa Hà Nội dự kiến bước đầu gồm Nhà nước hỗ trợ về chính sách, nguồn lực cho nghiên cứu, phát triển phòng thí nghiệm; đặt hàng nhiệm vụ nghiên cứu và ứng dụng một số sản phẩm nghiên cứu; nhà trường sẽ triển khai nghiên cứu, phát triển sản phẩm như đã báo cáo và đăng ký; về phần DN, sẽ lựa chọn một số DN trong và ngoài nước để hợp tác nghiên cứu, thử nghiệm, phát triển sản phẩm và hỗ trợ nguồn lực thực hiện.

TS Lê Đông Phương - nguyên cán bộ Viện Khoa học giáo dục Việt Nam (Bộ GDĐT) chỉ ra, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt giữa các trường ĐH trên toàn cầu, các cơ sở giáo dục ĐH của Việt Nam cần đẩy mạnh và tập trung vào nghiên cứu khoa học song song với mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực cho thị trường. Tuy nhiên, thực tế là nguồn lực dành cho hoạt động nghiên cứu tại nhiều trường ĐH còn hạn chế cả về tài chính, nhân lực lẫn cơ sở vật chất nên cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước mạnh mẽ hơn, không chỉ tăng kinh phí cho hoạt động nghiên cứu khoa học mà còn đầu tư vào đào tạo, cơ sở vật chất và chế độ đãi ngộ dành cho giảng viên, nhà khoa học. Đây chính là nền tảng để cải thiện chất lượng giáo dục, thúc đẩy các công trình nghiên cứu mang tầm quốc tế và tạo ra những bước đột phá để hệ thống giáo dục ĐH Việt Nam có thể hội nhập và phát triển bền vững trong tương lai.

Thứ trưởng Bộ GDĐT Hoàng Minh Sơn thông tin, hiện cả nước có trên 300 đơn vị đào tạo ĐH với khoảng 2,4 triệu người học. Tuy nhiên, tỷ lệ đào tạo sau ĐH còn thấp, đặc biệt ở lĩnh vực STEM. Số lượng trường nhiều, nhưng số có năng lực thực sự về khoa học công nghệ và đào tạo chất lượng cao còn hạn chế. Trong khi đó, tất cả chương trình, nhiệm vụ lớn sẽ được phân bổ theo cơ chế cạnh tranh, dựa trên năng lực và kết quả đầu ra. Hiệu quả là tiêu chí hàng đầu trong đầu tư của Nhà nước. Vì vậy, Thứ trưởng chỉ rõ các cơ sở giáo dục cần xác định lại sứ mạng, lấy việc đào tạo gắn với nghiên cứu, đổi mới sáng tạo làm định hướng xuyên suốt.

“Cần phải hành động nhanh hơn, khẩn trương hơn, quyết liệt hơn và tích cực hơn. Các đề án quy hoạch được phê duyệt, nếu không biến thành hành động hết sức cụ thể và triển khai nhanh, mạnh mẽ thì chúng ta sẽ mất cơ hội” - Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nói.