Du lịch cộng đồng nằm trong Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đang là hướng đi phù hợp với ngành dịch vụ “không khói” ở nước ta hiện nay. Chương trình đã tận dụng được lợi thế từ tiềm năng thắng cảnh, cũng như lực lượng lao động tại chỗ, nhất là ở các vùng nông thôn. Sau thời gian tạm lắng do tình dịch Covid-19, hình thức này đang khởi động trở lại mạnh mẽ.
Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại
Ông Nguyễn Đình Anh - Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Dịch vụ Hải Dương (một doanh nghiệp chuyên sản xuất nước mắm truyền thống với quy mô lớn ở Bình Thuận) cho biết, để phát huy giá trị văn hóa bản địa của Bình Thuận, nâng cao giá trị của sản phẩm xứng tầm với di sản một làng nghề của ông cha để lại, công ty đang dự thi OCOP để đưa sản phẩm nước mắm truyền thống đạt 5 sao. Theo ông Anh, gần 20 năm về trước, công ty đã có những cách làm nhằm phát triển nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch. “Chúng tôi đã xây dựng các khu vực trưng bày bán sản phẩm kết hợp tham quan trải nghiệm tại điểm du lịch Phan Thiết và các huyện lân cận theo kiểu truyền thống kết hợp hiện đại với quy mô lớn đáp ứng nhu cầu trải nghiệm mua sắm của khách du lịch về sản phẩm đặc trưng của tỉnh nhà” - ông Anh chia sẻ.
Nói đến nghề nước mắm truyền thống cũng như tiềm năng du lịch đi kèm, không thể không nhắc đến tỉnh Kiên Giang. Số liệu thống kê cho biết, hiện toàn tỉnh này đã có trên 100 sản phẩm được đánh giá và công nhận sản phẩm OCOP đạt hạng từ 3 sao trở lên. Đặc biệt, trong năm ngoái có 6 sản phẩm nước mắm Phú Quốc đạt hạng tiềm năng 5 sao và đang hướng tới mục tiêu đạt hạng 5 sao cấp Quốc gia.
Hiện tỉnh Kiên Giang đang phát triển khá mạnh về loại hình du lịch cộng đồng, trong đó tập trung nhiều tại huyện U Minh Thượng, Kiên Hải, thành phố Hà Tiên và Phú Quốc. Tuy nhiên đến nay, tỉnh Kiên Giang chưa công nhận được sản phẩm OCOP nào về dịch vụ du lịch cộng đồng. Nguyên nhân là do các cơ sở dịch vụ du lịch chưa quan tâm nhiều về Chương trình OCOP, một số điểm du lịch cộng đồng còn nhỏ lẻ, chưa liên kết các dịch vụ với nhau để cùng phát triển.
Về nhóm sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch, theo Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, hiện cả nước có 66 sản phẩm OCOP được công nhận 3 sao trở lên. Riêng ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL), các tỉnh Kiên Giang. Đồng Tháp và Sóc Trăng được đánh giá là những địa phương có lợi thế trong phát triển dịch vụ du lịch gắn với với sản phẩm OCOP.
Trao đổi về sản phẩm OCOP của địa phương mình, ông Nguyễn Ngọc Thương - Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp cho biết, Đồng Tháp đã công nhận được hơn 265 sản phẩm OCOP, trong đó có 3 sản phẩm OCOP thuộc nhóm du lịch cộng đồng gồm Happyland Hùng Thy, Vườn kiểng Ngọc Lan, Homestay ngôi Nhà Hoa Ếch. “Nhóm du lịch cộng đồng góp phần phát huy lợi thế, tính đặc sắc và văn hóa của mỗi một địa phương từ xã, đến huyện, đến tỉnh” - ông Thương đánh giá.
Thúc đẩy liên kết giữa các địa phương
Nhằm đưa lĩnh vực này phát triển mạnh, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Đồng Tháp cho rằng, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về du lịch cộng đồng và Chương trình OCOP trên địa bàn tỉnh. “Từ đó, mỗi thành viên là một sứ giả cho sự phát triển thương hiệu du lịch tại địa phương. Đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với nông nghiệp – nông thôn gắn với sản phẩm OCOP và tạo dựng hình ảnh địa phương. Khai thác triệt để các yếu tố giá trị tài nguyên văn hóa bản địa, phát huy giá trị di sản văn hóa bao gồm cả văn hóa vật thể và phi vật thể” - ông Thương nói.
Trong khi đó, theo bà Lưu Thị Hải Thanh - Giám đốc Công ty Dịch vụ Du lịch Hải Hòa Long, để phát triển sản phẩm du lịch đạt chuẩn OCOP ở từng khu vực và cả nước, thời gian tới thì rất cần thực hiện các giải pháp phát triển du lịch cộng đồng theo định hướng liên kết tỉnh, vùng và theo cụm tuyến, chuỗi giá trị du lịch cộng đồng. “Đặc biệt là cần sự hỗ trợ của các cấp ngành có liên quan nhằm giúp phát huy tốt hơn tiềm năng, thế mạnh của các địa phương cùng hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau hình thành nên các sản phẩm du lịch đặc trưng và bền vững mang lại giá trị gia tăng cao hơn” - bà Thanh nhấn mạnh.
Bà Lưu Thị Hải Thanh cũng mong muốn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương nên ưu tiên và lồng ghép nhiều hơn các dự án thuộc các chương trình chuyên đề phục vụ xây dựng nông thôn mới do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cho các địa phương, nhất là tỉnh thuộc ĐBSCL - nơi có nhiều tiềm năng để phát triển loại hình OCOP.
Tại Hội thảo định hướng phát triển thị trường nhóm sản phẩm OCOP dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch vùng ĐBSCL vừa diễn ra tại Đồng Tháp, bà Ngô Thị Thu Trang - Phó Giám Đốc Trung tâm Phát triển nông thôn Saemaul Undong mong muốn, để sản phẩm du lịch đạt chuẩn OCOP cần đánh giá các sản phẩm du lịch nông thôn trên cơ sở xây dựng một điểm đến du lịch chất lượng, độc đáo, đa dạng.
Không những vậy, cần phát triển bền vững, bảo tồn di tích và bản sắc văn hóa vùng ĐBSCL nhằm đóng góp cho sự thịnh vượng kinh tế xã hội của người dân và có ý nghĩa đối với người dân địa phương gắn với phát triển nông thôn mới. Trong đó, theo bà Trang, những tiêu chí quan trọng cho sản phẩm du lịch đạt chuẩn OCOP chính là việc tổ chức dịch vụ, phát triển sản phẩm, sức mạnh cộng đồng, cũng như khả năng tiếp thị và chất lượng sản phẩm.