Tò he Xuân La giữa nhịp sống hối hả

Giữ nghề - giữ hồn Việt

Suốt gần ba thế kỷ qua, giữa bao biến thiên của thời gian, bàn tay khéo léo của người dân Xuân La vẫn miệt mài nhào nặn từng nắm bột gạo dẻo thơm, thổi hồn vào đó để tạo nên những chú tò he rực rỡ sắc màu dân gian Việt. Từ thứ bột nếp mộc mạc, người nghệ nhân gửi gắm trong mỗi tác phẩm hơi thở của đồng quê, ký ức tuổi thơ và tinh hoa văn hóa truyền thống. Nghề nặn tò he không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại, để hồn Việt mãi ngân vang giữa đời sống hôm nay.

Giữa làn sóng công nghiệp hóa, khi những món đồ chơi hiện đại phủ kín thị trường, người Xuân La vẫn lặng lẽ gìn giữ nghề cha ông. Từ đôi tay khéo léo và trí tưởng tượng phong phú, họ thổi sức sống vào những nhân vật dân gian thân thuộc như: cô Tấm hiền hậu, chú Tễu tinh nghịch hay tái hiện cả mâm cỗ Trung thu đêm rằm, những con vật đồng quê gần gũi. Mỗi chú tò he không chỉ là món đồ chơi, mà là kết tinh của sự kiên nhẫn, tinh tế và tình yêu quê hương, một “ngôn ngữ dân gian” giàu bản sắc.

Hiện nay, Xuân La có gần 400 hộ gắn bó với nghề, tạo việc làm cho hơn 1.500 lao động mỗi năm. Những sắc màu dân gian ấy không chỉ làm phong phú đời sống tinh thần của người dân mà còn khẳng định giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của Hà Nội.

Bảo tồn để lan tỏa

Nhận thức rõ giá trị văn hóa đặc sắc của làng nghề, chính quyền xã Phượng Dực luôn quan tâm, đồng hành cùng người dân trong công tác bảo tồn và phát triển. Xã phối hợp với các tổ chức văn hóa mở lớp truyền nghề, tập huấn kỹ năng, hỗ trợ kết nối quảng bá sản phẩm, đồng thời khuyến khích lớp nghệ nhân trẻ phát huy sức sáng tạo, đưa nghề truyền thống đến gần hơn với công chúng đương đại.

Những năm gần đây, tò he được đưa vào trường học như một hoạt động trải nghiệm sáng tạo, giúp học sinh hiểu, yêu và tự hào hơn về di sản quê hương. Ngay tại làng, các lớp học truyền nghề định kỳ thu hút đông đảo thanh thiếu niên tham gia. Lớp trẻ Xuân La hôm nay, những chàng trai, cô gái đôi mươi đang mạnh dạn kế thừa và làm mới nghề bằng các mẫu tò he hiện đại: nhân vật hoạt hình, biểu tượng văn hóa quốc tế, quà lưu niệm du lịch… vừa gần gũi, vừa hấp dẫn.

Nghệ nhân Đặng Văn Hậu, một người con của làng Xuân La - với hơn hai thập kỷ gắn bó với nghề tò he chia sẻ: Thuở nhỏ, tò he chỉ là trò chơi tuổi thơ, nhưng càng lớn, tôi càng thấm thía rằng trong mỗi con tò he là một phần hồn dân tộc. Giữ nghề là giữ lại ký ức tuổi thơ của bao thế hệ. Thế hệ chúng tôi hôm nay vừa phải gìn giữ tinh hoa cha ông, vừa phải sáng tạo để nghề không chỉ sống, mà còn phát triển bằng sự sáng tạo phù hợp thị hiếu hôm nay.

Không chỉ chú trọng truyền dạy, xã Phượng Dực còn tích cực hỗ trợ chuyển đổi số cho làng nghề. Mới đây, UBND xã Phượng Dực đã phối hợp Công ty TNHH Công nghệ TikTok Việt Nam tổ chức buổi hướng dẫn quảng bá, giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm trên nền tảng số. Các hộ sản xuất được tập huấn kỹ năng xây dựng kịch bản livestream, chọn góc quay, tương tác với khán giả và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong truyền thông sản phẩm.

Nhờ sự hỗ trợ đồng bộ, Phượng Dực hôm nay là một trong những xã đi đầu của Hà Nội trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu và chuyển đổi số làng nghề. Nhiều xưởng sản xuất truyền thống nay trở thành “studio sáng tạo”, nơi nghệ nhân vừa làm nghề vừa kể chuyện văn hóa tới hàng triệu khán giả trực tuyến.

Âm vang từ sắc màu dân gian

Đến với Xuân La hôm nay, du khách đều thích thú khi được tận mắt chứng kiến bàn tay thoăn thoắt của nghệ nhân nặn nên những nhân vật dân gian sống động, gợi nhớ tuổi thơ, khơi dậy niềm tự hào về văn hóa Việt.

Nhiều đoàn khách quốc tế, trường học, sinh viên cũng tìm đến Xuân La để trải nghiệm nặn tò he, coi đây là hoạt động du lịch văn hóa đặc sắc của Hà Nội. Những sản phẩm tưởng chừng giản dị ấy đã trở thành sứ giả văn hóa, mang hình ảnh Việt Nam thân thiện, sáng tạo đến bạn bè quốc tế.

Trong từng nắm bột dẻo, từng sắc màu rực rỡ là cả kho tàng văn hóa được gìn giữ bằng tình yêu, lòng tự hào và trách nhiệm của nhiều thế hệ. Bảo tồn nghề nặn tò he chính là giữ lại hơi thở của tuổi thơ, của hồn Việt – để những sắc màu dân gian mãi vang vọng trong tâm hồn bao thế hệ hôm nay và mai sau.