Trận động đất lớn ở Nga xảy ra trên 'đứt gãy siêu đẩy'

Mảng Thái Bình Dương đang di chuyển, khiến khu vực Bán đảo Kamchatka đặc biệt dễ bị tổn thương bởi những cơn chấn động như vậy và không thể loại trừ các dư chấn lớn hơn.

Với tâm chấn gần thành phố Petropavlovsk-Kamchatsky, đây là trận động đất lớn nhất kể từ sự kiện Tohuku tàn khốc năm 2011, gây ra sóng thần khiến nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi của Nhật Bản tan chảy.

"Vùng địa chấn Kamchatka là một trong những vùng hút chìm hoạt động mạnh nhất xung quanh Vành đai Lửa Thái Bình Dương, và Mảng Thái Bình Dương đang di chuyển về phía tây với tốc độ khoảng 80 mm mỗi năm", ông Roger Musson, nghiên cứu viên danh dự tại Cục Khảo sát Địa chất Anh, cho biết.

Các hiện tượng "hút chìm", trong đó một mảng kiến tạo đẩy xuống dưới một mảng kiến tạo khác, có khả năng tạo ra những trận động đất mạnh hơn nhiều so với các trận động đất "trượt ngang", chẳng hạn như trận động đất tấn công Myanmar hồi tháng 3, khi các mảng kiến tạo cọ xát theo chiều ngang với tốc độ khác nhau.

Ông Musson cho biết thêm, khu vực Kamchatka đặc biệt dễ bị tổn thương và đã trải qua một trận động đất mạnh 9 độ Richter vào tháng 11/1952, xóa sổ thị trấn Severo-Kurilsk và gây ra thiệt hại nặng nề đến tận Hawaii.

Các hiện tượng "siêu đẩy" nông có nhiều khả năng gây ra sóng thần hơn vì chúng xuyên qua đáy biển và đẩy một lượng nước khổng lồ ra xa. Với độ sâu tương đối nông là 20,7 km, trận động đất ngày 30/7 luôn tạo ra những rủi ro sóng thần như vậy, các chuyên gia cho biết.

"Đây là một trận động đất ngoài khơi và khi có động đất ngoài khơi thì luôn có khả năng xảy ra sóng thần. Nếu xảy ra một trận động đất tương đối nông thì khả năng làm nứt vỡ bề mặt đáy đại dương cao hơn", ông Adam Pascal, Nhà khoa học Trưởng tại Trung tâm Nghiên cứu Địa chấn của Australia, cho biết.

Theo ông Pascal, tuy nhiên cũng có một số trường hợp, có thể có những trận động đất lớn như thế này mà không gây ra sóng thần vì chúng quá sâu và lực cắt không thể hiện rõ trên bề mặt.

Sóng thần cao khoảng 1,7 mét đã lan đến tận Hawaii - thấp hơn dự kiến ban đầu - nhưng các nhà khoa học cảnh báo rằng những con sóng như vậy không cần phải quá lớn mới có thể gây thiệt hại cho các bờ biển tương đối thấp của các quốc đảo Thái Bình Dương. Một số khu vực của Polynesia thuộc Pháp được khuyến cáo phải chuẩn bị cho những con sóng cao tới 4 mét.

Ông Pascal cho biết, tác động của sóng thần phụ thuộc vào "đường lên" của nó khi nó tiến gần đến bờ biển. "Nếu có một đường lên rất dài và nông đến bờ biển, phần lớn năng lượng có thể bị tiêu tán trên đường lên đó, nhưng nếu đó là một thềm lục địa rất dốc trước khi đến bờ biển, chiều cao của sóng có thể cao hơn", ông Pascal nói.

Bà Caroline Orchiston, Giám đốc Trung tâm Phát triển Bền vững tại Đại học Otago, New Zealand - cho biết, trận động đất hôm 30/7 đã gây ra ít nhất 10 dư chấn mạnh hơn 5 độ Richter và chúng có thể kéo dài trong nhiều tháng. Điều này chứng tỏ rằng các trận động đất mạnh bắt đầu tạo ra các chuỗi dư chấn ngay lập tức, và một số trong số chúng có thể tự gây ra thiệt hại.

Sự kiện động đất mạnh 8,8 độ Richter hôm 30/7 xảy ra chưa đầy hai tuần sau trận động đất mạnh 7,4 độ Richter trong cùng khu vực, hiện đã được xác định là một "tiền chấn".

Theo ông Pascal, bản chất của động đất là không thể đoán trước. Không có dấu hiệu báo trước nào nhất quán về mặt khoa học trong các chuỗi động đất. Trước sáng nay, những trận động đất khác là những chấn động chính. Ông nói thêm rằng, không thể loại trừ hoàn toàn các dư chấn lớn hơn, nhưng cường độ và tần suất của chúng thường có xu hướng giảm dần theo thời gian.

"Bạn có thể dự đoán các dư chấn lớn sẽ tiếp diễn trong một thời gian, nhưng tần suất của các sự kiện lớn, gây thiệt hại sẽ giảm dần theo thời gian. Luôn có khả năng xảy ra một sự kiện lớn hơn, nhưng sự kiện lớn hơn đó thường sẽ xảy ra tương đối sớm sau đó, trong vòng vài ngày hoặc vài tuần", ông Pascal nói.