Về thăm ngôi làng huyền thoại

Vì sao có tên “Làng K130”?

Tháng Bảy lịch sử, về vùng quê cách mạng Can Lộc, cùng với huyền thoại 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc, câu chuyện về làng K130 dỡ nhà, lát đường cho xe ra tiền tuyến vẫn được bà con nơi đây kể lại như biểu tượng sáng ngời về ý chí, tinh thần quật cường của người dân Hà Tĩnh. Lần dở trang sử hào hùng trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước của huyện Can Lộc, những địa danh như: Ngã ba Đồng Lộc, Khe Giao, cầu Nhe, cung đường 21, cống 19... đã trở thành những “tọa độ lửa”. Nhiều tuyến đường như Quốc lộ 1A, đường 15A… bị bom Mỹ đánh phá ác liệt, nhiều đoạn đường tắc nghẽn phải chờ thông tuyến.

Làng K130 trước đây nằm giữa ba bề ruộng nước, địa hình thấp trũng, lầy lội nên được gọi là Hạ Lội (thuộc xã Tiến Lộc, huyện Can Lộc). Làng nằm sát cầu Già, Quốc lộ 1A; đồng thời là điểm giao thông huyết mạch giữa hai con đường sông - bộ. Xác định được tầm quan trọng của vị trí này, đế quốc Mỹ đã tập trung lực lượng hòng chặn đứng huyết mạch giao thông của quân và dân ta trên đường chi viện cho miền Nam. Để thực hiện dã tâm đó, trong chiến tranh phá hoại, đế quốc Mỹ đã trút xuống xã Tiến Lộc, trong đó có làng Hạ Lội gần 19 ngàn quả bom, 1.522 quả rốc két, làm 57 người chết, 151 người bị thương, hàng trăm ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn.

Vào những tháng cuối năm 1968, máy bay địch bắn phá ác liệt, Quốc lộ 1A tắc nghẽn, hệ thống cầu cống bị phá hủy hoàn toàn. Trước tình hình đó, cấp trên chỉ thị phải mở ngay một con đường để xe qua phà vượt sông tránh đường 1A đoạn từ cống Cổ Ngựa đến cầu Già. Làng Hạ Lội là nơi cần phải mở đường.

Nhận được chỉ thị của cấp trên, trong 8 giờ đồng hồ đêm 13/8/1968, cùng với sự giúp sức của các lực lượng dân quân và nhân dân xã Tiến Lộc, 130 ngôi nhà, 1 ngôi miếu, 4 nhà thờ họ và hai hợp tác xã được dỡ xuống. Đoạn đường dài 1,2 km qua làng Hạ Lội cơ bản hoàn thành.

Đến 3 giờ sáng 14/8/1968, chiếc xe đầu tiên bắt đầu chuyển bánh trên đường mới hoàn thành xuống phà và qua sông an toàn trong niềm vui mừng, xúc động của quân và dân làng Hạ Lội. Từ đêm đó trở đi, từng đoàn xe vận chuyển hàng hóa ra tiền tuyến an toàn, không còn sa lầy, ùn tắc như trước. Để bảo vệ bí mật và che mắt địch, hàng ngày, người dân Hạ Lội dùng cây tre ngụy trang con đường huyết mạch, tối đến lại cất giấu ngụy trang. Cứ như vậy, con đường qua làng Hạ Lội được đảm bảo an toàn cho đến ngày ngừng bắn.

Sau đêm lịch sử đó, nhiều câu chuyện, tấm gương được kể lại về tinh thần “Xe chưa qua, nhà không tiếc”, “Tất cả vì miền Nam ruột thịt” của người dân làng Hạ Lội. Bà Hà Thị Yêm (83 tuổi, nguyên Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Tiến Lộc cũ) kể: “Thời điểm đó, chúng tôi sống chung với bom đạn từng giờ. Cả làng có 130 hộ đều chung ý chí chiến đấu tất cả vì tiền tuyến. Tôi còn nhớ, cụ bà Đinh Thị Trí khảng khái nói: “Tôi chỉ có cỗ hậu sự là đáng giá, tôi xin xung phong hiến cỗ hậu sự của mình để làm ván kê cho xe qua những đoạn lầy lội”.

Bà Trí lúc đó 69 tuổi, có hoàn cảnh khó khăn, chồng mất sớm, sống một mình, bà gom góp mãi mới mua được cỗ quan tài để lo hậu sự nhưng cách mạng cần, bà sẵn sàng đóng góp.

Sự hy sinh của người dân làng Hạ Lội đã trở thành huyền thoại tô đậm tinh thần yêu nước nồng nàn của người dân Hà Tĩnh, góp phần làm nên huyền thoại chủ nghĩa anh hùng cách mạng “xe chưa qua, nhà không tiếc”. Để ghi nhớ sự hy sinh to lớn của nhân dân trong một đêm dời 130 nóc nhà, lát đường “tiếp lửa” cho tiền tuyến, Tỉnh ủy Hà Tĩnh quyết định đặt tên làng Hạ Lội là Làng K130 và gọi chiến dịch vận chuyển này là Chiến dịch K130, đồng thời đầu tư xây dựng làng thành khu di tích lịch sử. Năm 2006, Làng K130 được công nhận là di tích lịch sử quốc gia.

Gương mẫu trong thời bình

Sau khi xã Tiến Lộc sáp nhập với thị trấn Nghèn, Làng K130 giờ đây là tổ dân phố K130 có 330 hộ với hơn 1.400 nhân khẩu. Phát huy truyền thống của vùng quê cách mạng, người dân nơi đây luôn hăng hái, tiên phong đi đầu thực hiện chủ trương của Đảng, xây dựng quê hương đẹp giàu. Đặc biệt, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” được người dân tổ dân phố K130 tích cực thực hiện với nhiều cách làm hay, sáng tạo.

Về tổ dân phố K130 hôm nay, sức sống mới đang bừng sáng trên quê hương cách mạng. Những hình ảnh thấp trũng của thôn Hạ Lội ngày xưa được thay thế bằng cảnh nhộn nhịp, khang trang, với những ngôi nhà hiện đại, những con đường nhựa, bê tông rộng rãi. Đời sống vật chất và tinh thần người dân K130 ngày một khởi sắc. Kinh tế phát triển theo hướng bền vững. Hạ tầng được đầu tư đồng bộ. Thu nhập bình quân đầu người đạt 56 triệu đồng/năm. Tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn chưa đến 1%.

Bí thư Chi bộ tổ dân phố K130 Nguyễn Văn Tiến chia sẻ: Thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, người dân tổ dân phố K130 đã tự nguyện hiến hàng nghìn m2 đất, ngày công, phá dỡ hàng rào để mở rộng, nâng cấp các tuyến đường, xây dựng kênh mương, bồn hoa, cây cảnh. Nhờ đó, năm 2021, K130 đã trở thành một trong 4 tổ dân phố đầu tiên của thị trấn Nghèn và huyện Can Lộc đạt Tổ dân phố văn minh.

Tinh thần của người dân Làng K130 xưa vẫn được tiếp nối trong việc thực hiện các phong trào chung. Nhiều hộ gia đình đã tự nguyện hiến gần 100 m2 đất và phá dỡ tường bao như hộ: ông Phạm Tiến Vóc, Phan Văn Nhân, Nguyễn Thiện, Nguyễn Văn…

Ông Hoàng Bá Anh - Bí thư Đảng ủy thị trấn Nghèn cho biết: Phát huy truyền thống của vùng quê cách mạng, người dân tổ dân phố K130 đã gương mẫu đi đầu trong mọi hoạt động, cùng với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thị trấn Nghèn xây dựng địa phương thành đô thị văn minh, đáng sống.

UBND huyện Can Lộc vừa tổ chức lễ khánh thành trùng tu, tôn tạo Di tích lịch sử cấp quốc gia Làng K130. Di tích hoàn thành đúng thời gian diễn ra các hoạt động kỷ niệm 55 năm Chiến thắng Đồng Lộc, 55 năm ngày hy sinh của 10 nữ liệt sĩ thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc (24/7/1968 - 24/7/2023), 55 năm Chiến tích Làng K130 (13/8/1968 - 13/8/2023), 76 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ 27/7… Đây là hoạt động có ý nghĩa lớn, vừa bày tỏ lòng tri ân đối với sự hy sinh, cống hiến to lớn của nhân dân Làng K130, là địa chỉ đỏ trong điểm đến du lịch của du khách thập phương khi về huyện Can Lộc nói riêng và tỉnh Hà Tĩnh nói chung.