Vì sao giá sữa vẫn cao?

Người tiêu dùng thiệt hại khi giá sữa bị đẩy lên quá cao. (Ảnh: Hoàng Long)

Giá sữa hiện vẫn cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Thông tin tại hội nghị giám sát chuyên đề “Quản lý sữa tươi nguyên liệu và sản phẩm sữa dạng lỏng” do Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội tổ chức tuần qua cho thấy, hiện nguyên liệu sữa trong nước mới đáp ứng 28%. Phóng viên ĐĐK đã có cuộc trao đổi với GS Bùi Thị An - Ủy viên Ủy ban Khoa học công nghệ và Môi trường về vấn đề này.

PV: Hiện nguyên liệu sữa trong nước mới đáp ứng 28%, phải nhập từ nước ngoài hơn 70% khiến giá thành sữa của ta cao hơn so với các nước trong khu vực, nhưng cũng có một phần nguyên nhân do chúng ta ít đầu tư, áp dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất chăn nuôi. Nhận định của bà về vấn đề này?

Bà Bùi Thị An: Theo tôi, việc đầu tiên là ngành chăn nuôi phải tổ chức lại một cách bài bản, không nhất thiết phải mô hình trang trại. Nông dân cũng có thể nuôi được nhưng với quy mô lớn hơn một chút. Việc tổ chức lại có mấy việc; trong đó, thứ nhất phải quan tâm thực sự đến nguồn giống để giống phát triển.

Thứ hai là quan tâm đến người nuôi và thức ăn, hệ thống tổ chức chăn nuôi.

Cuối cùng là sau chăn nuôi phải quan tâm đến sản phẩm chứ vừa qua sữa không đủ nhưng cuối cùng lại để cho nông dân không bán được phải đổ đi. Đây chính là trách nhiệm của nhà quản lý. Phải nhận thấy rằng nông dân manh mún cũng chính là do chúng ta không hướng dẫn họ. Do đó phải xem lại hệ thống tổ chức trong chăn nuôi và tạo điều kiện cơ chế chính sách trong chăn nuôi.

Bà Bùi Thị An.

Song, điều tôi muốn nhấn mạnh chính là việc nguyên liệu sữa trong nước chỉ là một phần, chúng ta có thể nhập nguyên liệu sữa từ nước ngoài về bởi các nước khác họ cũng không đảm bảo 100% nguyên liệu. Nhưng giá cao nguyên nhân chính không phải do nhập nguyên liệu từ nước ngoài mà do có hiện tượng đầu cơ sữa. Vì sao giá sữa ở nước ngoài thấp nhưng về Việt Nam lại cao ngất ngưởng? Vậy vai trò quản lý nhà nước ở đâu?

Nếu nói là không nắm được là không đúng vì bây giờ công nghệ thông tin phát triển nên việc nắm giá gốc rất đơn giản. Vậy tại sao không nắm giá gốc mà để cho nó chênh lệch, sau đó nói doanh nghiệp có quyền tự khai. Như thế là không được vì trong trường hợp đảm bảo an sinh xã hội, nhất là với đối tượng trẻ em và người dân thì dứt khoát cơ quan chức năng phải tham gia vào quản lý giá sữa.

Các Bộ Tài chính, Công thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải tham gia để đảm bảo an sinh xã hội, quyền lợi cho người dân chứ tại sao lại để chênh lệch như thế. Vì vậy, theo tôi, tính đầu cơ là có nên mới đẩy giá nguyên liệu sữa lên rất cao.

Ở đây đang có một nghịch lý là chúng ta nói thiếu nguyên liệu nhưng có lúc nông dân không bán được sữa mà lại phải đổ sữa đi?

Chúng ta lập luận rằng do sữa không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, nhưng đó không phải là lỗi của nông dân. Nông dân chỉ là một phần vì phải tổ chức cho họ, hướng dẫn họ để đủ điều kiện nuôi ở quy mô lớn hơn.

Nếu họ thiếu tiền thì có thể hỗ trợ vốn, tạo điều kiện để nuôi từ 5 con bò trở lên, nếu thiếu điều kiện kỹ thuật để vô trùng thì phải tạo điều kiện.

Nếu cứ để như vậy sẽ không đảm bảo điều kiện cuộc sống cho nông dân, sản xuất ra cuối cùng đầu ra không tiêu thụ được phải đổ sữa đi. Chúng ta phải xem lại hệ thống tất cả mọi mặt để tới đây chăn nuôi bò, sữa nguyên liệu cũng như nhập nguyên liệu được minh bạch. Hiện giờ chúng ta chưa minh bạch, nhất là chuyện nhập sữa.

Thưa bà, hiện đang có việc doanh nghiệp lập lờ giữa sữa tiệt trùng và sữa tươi tiệt trùng khiến người tiêu dùng bị thiệt. Nguyên nhân có phải do chúng ta chưa có tiêu chuẩn để đánh giá thế nào là sữa tươi, thế nào là sữa tiệt trùng?

Tiêu chuẩn chúng ta cũng đã đưa ra nhưng chính các doanh nghiệp chưa minh bạch. Người tiêu dùng đang bị nhầm lẫn giữa sữa tiệt trùng và sữa tươi tiệt trùng. Việc ghi thông tin trên bao bì nhãn mác đối với các sản phẩm sữa nước cũng chưa rõ ràng nên nhận thức của người tiêu dùng về sản phẩm sữa tươi và sữa dạng lỏng làm từ sữa bột còn nhiều hạn chế.

Khách hàng không phải ai cũng hiểu hết. Giữa sữa tiệt trùng và sữa tươi tiệt trùng đáng lẽ phải rõ ràng ra. Tại sao không nói thẳng cái này sữa tươi nguyên chất còn cái này là có pha chế? Sự thiếu minh bạch trong thương trường làm cho khách hàng nhầm và cuối cùng lỗi lại đổ cho khách hàng. Vấn đề là cần minh bạch ghi rõ nhãn sữa.

Ở đây phải chăng còn có lỗi ở chỗ thiếu quy hoạch?

Có hai lỗi, đó là lỗi thiếu quy hoạch và lỗi người tổ chức thực hiện quy hoạch. Quy hoạch chúng ta cũng đã thiếu nhưng khi có quy hoạch thì việc theo sát tổ chức việc thực hiện quy hoạch như thế nào thì cũng không bám sát.

Ví dụ có quy hoạch rồi nhưng nông dân lại chạy theo tâm lý đám đông đi trồng cây khác đó chính là do chúng ta không bám sát việc tổ chức thực hiện quy hoạch như thế nào.

Chính vì việc không nghiêm nên đâu lại vào đấy, kết quả là chả đâu vào đâu cả. Lỗi từ người chỉ đạo cho đến người tổ chức thực hiện, cho nên có lẽ cần quy trách nhiệm rõ ràng nếu không nông nghiệp Việt Nam muôn thuở đi sau các nước khác.

Trở lại vấn đề giá sữa cao, lỗi lớn nhất là từ cơ quan quản lý, thưa bà?

-Quản lý nhà nước có vấn đề khi giá sữa cao ngất ngưởng so với khu vực. Khi Bộ Tài chính cho dán nhãn sản phẩm thì một số nơi cũng thực hiện và đi kiểm tra nhưng làm chưa thật ráo riết lắm. Cho nên người ta vẫn lợi dụng để tăng giá, bởi vì kinh doanh mục tiêu bao giờ cũng là lợi nhuận.

Kinh tế thị trường định hướng XHCN thì vai trò quản lý nhà nước phải điều tiết để người nghèo không bị thiệt đó mới là mục tiêu. Sữa là mặt hàng liên quan đến sự phát triển của nguồn lực, vì trẻ em là nguồn lực của đất nước, trí tuệ, sức khỏe không có thì làm được gì cho đất nước.

Có ý kiến cho rằng nên thành lập Ủy ban sữa quốc gia để tạo bình đẳng trong cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, cũng như phát triển thị trường ngành sữa, quan điểm của bà thì sao?

Tôi nghĩ là không nên, vì thành lập ra thì lại thêm một bộ máy. Bây giờ quản lý theo tiêu chuẩn và dần dần tới đây là quản lý theo mạng. Giờ đẻ ra bộ máy thì ai nuôi bộ máy đấy? Theo tôi là chưa nên, chỉ khi nào ngành sữa phát triển, mang lại nhiều phúc lợi xã hội và người dân được hưởng giá sữa rẻ thì lúc đó chúng ta hãy bàn đến.

Trân trọng cảm ơn bà!