Vì sao tuyến đường sắt Nhổn-ga Hà Nội đội vốn, chậm tiến độ?

Ngày 3/1, đại diện Ban Quản lý Đường sắt Đô thị Hà Nội đã thông tin với báo chí về kết luận thanh tra một số nội dung tại dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội.

Dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội do Ban Quản lý Đường sắt Đô thị Hà Nội được giao làm chủ đầu tư. Tư vấn thực hiện dự án là Công ty Systra (Cộng hòa Pháp).

Tuyến đường sắt đô thị đi qua huyện Từ Liêm (nay là quận Bắc Từ Liêm) và các quận (Cầu Giấy, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa), quy mô toàn tuyến dài 12,5km; trong đó, đoạn trên cao 8,5km, đi ngầm 4km.

Điểm đầu là Nhổn, điểm cuối là ga Hà Nội. Diện tích đất xây dựng công trình 28,68ha, gồm depot 17,01ha, tuyến và ga trên cao 10,25ha, ga ngầm 14,08ha; tổng mức đầu tư và nguồn vốn là 783 triệu euro (vốn vay ODA là 653 triệu euro, vốn đối ứng là 130 triệu euro); thời gian thực hiện từ năm 2009-2015.

Tại Kết luận số 506/KL-TTCP ngày 10/4/2018 cho hay: "Đến thời điểm thanh tra vẫn chưa bàn giao đầy đủ mặt bằng của Gói thầu CP03. Hiện tại mặt bằng các ga 9, 10,11 đang điều chỉnh quy hoạch chưa thể GPMB được, dẫn tới chưa có mặt bằng để bàn giao cho nhà thầu trong thời gian này.

Việc chậm bàn giao mặt bằng cho Nhà thầu thi công theo hợp đồng, dẫn đến Nhà thầu phải điều chỉnh kế hoạch triển khai theo Hợp đồng đã ký, do đó Nhà thầu đã yêu cầu bổ sung khoản kinh phí cho việc này khoảng 40 triệu USD, nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước...".

Đến ngày 29/12/2020, Kiểm toán Nhà nước có Thông báo số 485/TB-KTNN về kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án.

Tại Thông báo, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị với UBND Thành phố chỉ đạo các cơ quan tham mưu thanh tra làm rõ để xử lý theo quy định của pháp luật các nội dung: “sử dụng tiêu chí đánh giá chi tiết hơn so với tiêu chí đánh giá hồ sơ dự thầu đã được phê duyệt trong hồ sơ mời thầu; Ký hợp đồng với nhà thầu khi chưa GPMB theo đúng tiến độ, chưa xác định được kế hoạch bàn giao mặt bằng, di chuyển chướng ngại vật nhưng không thương thảo để điều chỉnh kế hoạch bàn giao mặt bằng; Chủ đầu tư chưa giám sát, sử dụng các nhà thầu phụ tham gia thực hiện Dự án...”.

Tại kết luận Thanh tra số 4805/KL-TTTP-P6 ngày 28/9/2023 của Thanh tra thành phố Hà Nội kết luận: Đối chiếu các tiêu chí đánh giá chi tiết được Tổ chuyên gia chấm thầu sử dụng để đánh giá hồ sơ dự thầu gói thầu CP02 cho thấy cơ bản phù hợp với nội dung của các tiêu chí đánh giá kỹ thuật và các hướng dẫn, yêu cầu chung trong hồ sơ mời thầu; phù hợp với nguyên tắc đánh giá hồ sơ mời thầu theo quy định tại Điều 15 Nghị định số 63/2014/NÐ-CP ngày 26/6/2014 của Chính phủ.

Đối với nội dung tố cáo, việc ký hợp đồng với nhà thầu khi chưa giải phóng mặt bằng theo đúng tiến độ, chưa xác định được kế hoạch bàn giao mặt bằng, di chuyển chướng ngại vật nhưng không thương thảo để điều chỉnh kế hoạch bàn giao mặt bằng, kết luận Thanh tra nêu rõ Dự án tuyến đường sắt thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội được Ủy ban Nhân dân thành phố phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2009.

Ủy ban Nhân dân thành phố đã giao Ủy ban Nhân dân các quận Hoàn Kiếm, Bắc Từ Liêm, Đống Đa, Ba Đình, Cầu Giấy thực hiện giải phóng mặt bằng để bàn giao mặt bằng cho Ban Quản lý dự án đường sắt thực hiện dự án.

Như vậy, về cơ bản Ủy ban Nhân dân các quận: Cầu Giấy, Bắc Từ Liêm, Ba Đình, Đống Đa, Hoàn Kiếm đã thực hiện trình tự thủ tục giải phóng mặt bằng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định và chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân thành phố.

Tuy nhiên, về tiến độ thời gian giải phóng mặt bằng còn chậm, chưa thực hiện đúng về thời gian theo quy định tại Điều 67, Điều 68, Điều 69, Điều 70, Điều 93 Luật Đất Đai năm 2013; Khoản 2, Điều 108 Luật Xây Dựng số 50/2014/QH132.

Trách nhiệm này thuộc Ủy ban Nhân dân các quận: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa và các đơn vị liên quan trong việc chậm giải phóng mặt bằng để thực hiện dự án qua từng thời kỳ.

Việc di chuyển công trình hạ tầng kỹ thuật của dự án vẫn chưa thực hiện xong dẫn đến dự án tuyến đường sắt thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn-Ga Hà Nội bị kéo dài, trách nhiệm thuộc về lãnh đạo Ban Quản lý Đường sắt Đô thị qua từng thời kỳ (từ năm 2013-2022).

Việc chậm bàn giao mặt bằng cho nhà thầu dẫn đến dự án bị kéo dài, làm tăng chi phí thực hiện dự án, Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân thành phố đã báo cáo Thường trực, Thường vụ, Ban chấp hành Đảng bộ thành phố xem xét báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Theo đó, Thanh tra thành phố đề nghị Ủy ban Nhân dân thành phố giao Sở Nội vụ xem xét trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân để xảy ra các tồn tại nêu tại phần kết luận tham mưu Ủy ban Nhân dân thành phố xử lý theo quy định.

Đồng thời, chỉ đạo Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội tổ chức kiểm tra rà soát lại các đơn giá áp dụng trong việc lập, thẩm định phê duyệt dự toán ban đầu đối với gói thầu số CP01, CP02 làm căn cứ để thực hiện việc điều chỉnh giá theo quy định đối với nhà thầu thực hiện gói thầu CP01 và gói thầu CP02, trên cơ sở kiểm tra, rà soát làm căn cứ để thanh toán, quyết toán với đơn vị thực hiện gói thầu CP01 và gói thầu CP02.

Bên cạnh đó, khẩn trương thực hiện di chuyển các công trình hạ tầng kỹ thuật để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thực hiện dự án.