Các dự án nâng cấp, cải tạo Quốc lộ 1A: Sai phạm hàng nghìn tỷ đồng

Một đoạn của Quốc lộ 1A. (Ảnh: Hoàng Long).

Kê cao giá hưởng chênh lệch

Dự án đầu tư mở rộng QL1A tổng chiều dài 766,6km với tổng mức đầu tư được phê duyệt 53.317,482 tỷ đồng, đi qua 8 địa phương (gồm Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận). Dù chỉ mới thanh tra một nửa con đường nhưng đã phát hiện số tiền lên tới 1.866, 93 tỷ đồng đầu tư “nhầm địa chỉ”. Trong đó có thể kể: Bổ sung một số hạng mục công trình chưa đúng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ 192,6 tỷ đồng; lập, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công không đúng 330,16 tỷ đồng; dự toán có khoản phụ cấp không ổn định sản xuất 10% chưa đủ căn cứ pháp lý 122,406 tỷ đồng; nghiệm thu thanh toán tăng không đúng 274,094 tỷ đồng; sử dụng khoản kinh phí dự phòng chi hỗ trợ tái định cư chưa đủ căn cứ pháp lý 237,05 tỷ đồng….

Bộ Tài chính chỉ thẳng sai phạm tại QL1A rất rõ ràng, việc lập trình, thẩm định và phê duyệt tổng mức đầu tư tăng cao hơn so với chế độ quy định với tổng thể số tiền 1.321,97 tỷ đồng. Trong số này, việc lập tăng cao hơn về khối lượng và đơn giá số tiền 396,05 tỷ đồng. Và nguyên nhân được Bộ Tài chính chỉ ra là tính sai khối lượng một số hạng mục công việc so với thiết kế cơ sở về đơn giá ca máy, đơn giá bê tông nhựa, giá nhựa đường, dải phân cách và 1 số vật tư khác theo chế độ quy định.

Vì tính sai đơn giá đền bù đất, tính sai diện tích đất đền bù, tính trùng kinh phí thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng, đền bù di dời công trình điện, thông tin liên lạc không đúng chế độ quy định nên dẫn đến việc lập tăng cao về chi phí đền bù giải phóng mặt bằng số tiền 567,697 tỷ đồng.

Ngoài ra Dự án cũng tăng chi phí dự phòng khối lượng và chi phí khác do tính tăng không đúng khối lượng và đơn giá số tiền 135,97 tỷ đồng và tăng chi phí dự phòng vượt giá do tăng khối lượng và đơn giá không đúng số tiền 222,253 tỷ đồng.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, Bộ Tài chính đã kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải chỉ đạo các Ban quản lý và các đơn vị liên quan thực hiện rà soát để điều chỉnh giảm tổng mức đầu tư số tiền 1.321,93 tỷ đồng này.

Phê duyệt nhiều hạng mục chưa xin phép

Kết luận thanh tra của Bộ Tài chính cũng chỉ ra bên cạnh việc phê duyệt tổng mức đầu tư quá thực tế, Dự án QL1A cũng chưa thực hiện điều chỉnh giảm tổng mức đầu tư do giảm quy mô và mục tiêu của Dự án ứng với số tiền 544,96 tỷ đồng.

Chẳng hạn tại đoạn đường tại tỉnh Phú Yên cắt chuyển 1km đường sang dự án đầu tư xây dựng theo hình thức BOT giảm số tiền 27,41 tỷ đồng. Hay như việc thay đổi hướng tuyển, bổ sung tuyến tránh thị xã An Nhơn cũng cần điều chỉnh giảm số tiền đầu tư 313,2017 tỷ đồng. Riêng đoạn đường qua tỉnh Bình Định do điểu chỉnh quy mô kết cấu 24 trên tổng số 37 cầu trên tuyến nên số tiền đáng ra không sử dụng là 204,344 tỷ đồng.

Cũng tại tờ trình của Bộ Tài chính, cơ quan này cho thấy Dự án QL1A lập trình, thẩm định và phê duyệt bổ sung 1 số hạng mục ngoài danh mục theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và quy định về sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ nhưng chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ với số tiền 192,6 tỷ đồng.

Bộ Tài chính dẫn chứng, đoạn đường qua tỉnh Quảng Trị duyệt bổ sung một số hạng mục bao gồm đầu tư xây dựng tăng cường mặt đường; cải tạo mở rộng nút giao; sửa chữa cầu cũ vào dự án số tiền 186,9 tỷ đồng chưa thực hiện theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ theo Thông báo số 55/Tb-VPCP ngày 21/2/2012 của VPCP.

Đoạn qua tỉnh Quảng Ngãi: Phê duyệt điều chỉnh nút giao thông Đồng Văn cao hơn dự toán đã phê duyệt 5,7 tỷ đồng. Nguyên nhân do đầu tư đã chuyển nút giao Đồng Văn với QL1 và xây dựng một số tuyến đường có chiều dài 1.536,91m bằng bê tông xi măng chưa đúng với quy định tại Quyết định phê duyệt Dự án của Bộ GTVT. Phê duyệt chi phí dự phòng trượt giá trong tổng mức đầu tư chưa đủ cơ sở số tiền 5.168,938 tỷ đồng ứng với kinh phí xây dựng khu tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng các dự án mở rộng QL1, tạm ứng 451,78 tỷ đồng và hỗ trợ 110,02 tỷ đồng. Đến thời điểm thanh tra các dự án, ngay chính Bộ GTVT và các địa phương chưa quyết toán nguồn ngân sách trung ương đã tạm ứng để xây dựng các khu tái định cư số tiền 451,78 tỷ đồng theo quy định của Thủ tướng Chính phủ.

Bộ GTVT duyệt chi phí hỗ trợ kinh phí xây dựng khu tái định cư cho tỉnh Phú Yên số tiền 237,05 tỷ đồng chưa đúng nội dung công văn số 7172/ BGTVT-KDT của bộ GTVT và chưa được Bộ Tài chính thẩm định theo đúng quy định, đồng thời chưa đúng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Quốc lộ 1A được đầu tư tập trung.

Dự án càng lớn sai phạm càng nhiều

Thực ra vấn đề thất thoát, lãng phí trong đầu tư các công trình đường bộ nói riêng và việc xây dựng cơ sở hạ tầng nói chung đã được đề cập từ lâu. Dù cơ quan quản lý đã triển khai nhiều biện pháp để hạn chế thất thoát nhưng kết quả không mong đợi. Nhiều địa phương làm con đường lớn, công trình to nhưng thiếu sự phân tích chính xác về tính khả thi của dự án, nguồn lực có làm được hay không.

Chuyên gia đến từ Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, phần lớn dự án đầu tư công đều được phân cấp cho ngành và địa phương - hệ quả là việc quyết định đầu tư công đã tách rời việc bố trí vốn. Không những thế, việc quản lý, điều chỉnh vĩ mô trong đầu tư công đã bị buông lỏng. Dẫn đến hiện trạng nhiều dự án đội vốn, gây tác động tiêu cực đến ổn định và phát triển kinh tế quốc gia.

Ông Nguyễn Quang Thái, Tổng Thư ký Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam cho rằng, với những dự án lớn thì công tác thẩm định và kiểm tra rất quan trọng. Các dự án, công trình đầu tư công như xây dựng đường cao tốc, đường quốc lộ nếu tiếp tục đầu tư như cách làm trong những năm qua thì hệ quả sẽ làm tăng rủi ro cho hệ thống tài chính, mất an toàn nợ công. Ngân sách nhà nước có hạn trong khi các dự án thường xuyên đội vốn. Theo ông Thái, tái đầu tư công nói nhiều nhưng các kết quả mang lại rất ít. Tái cơ cấu đầu tư công phải đi từ gốc của vấn đề, phải gắn với kỷ luật kỷ cương ngân sách.