Cẩn trọng di chứng ‘hậu Covid’

Đa số tổn thương là bệnh hô hấp, tim mạch

Mới đây, tại Hội nghị triển khai các hoạt động trọng tâm của ngành y tế năm 2022, Phó Giám đốc Sở Y tế TP HCM Nguyễn Anh Dũng cho biết, BV Nhân dân Gia Định tiếp nhận 1.021 bệnh nhân đến khám do các vấn đề sức khỏe hậu Covid-19, chỉ trong hơn 40 ngày (từ 1/12/2021 đến 10/1).

Trong số bệnh nhân mắc di chứng Covid-19 khám tại BV Gia Định, 510 người bị các triệu chứng hô hấp (chiếm gần 50%),182 người có triệu chứng thần kinh, 134 trường hợp mắc các triệu chứng tim mạch, 180 bệnh nhân có vấn đề về nội tiết, 66 ca mắc bệnh lý tiêu hóa, 49 người gặp triệu chứng cơ xương khớp.

“Đây là những con số đáng quan tâm, đặt ra nhiều vấn đề, thách thức cần tìm lời giải ngay”, ông Dũng nói. Có bệnh nhân nữ 30 tuổi đến khám sau khi khỏi Covid-19 khoảng 6 tuần, khi chụp CT phổi chỉ cần đi khoảng 10 bước là nồng độ oxy máu (SpO2) từ bình thường xuống còn 83-84% - mức độ suy hô hấp. Trước đó, cô mắc Covid-19 mức độ nặng, từng sử dụng máy oxy lưu lượng cao (HFNC) để hỗ trợ hô hấp.

Theo ông Dũng, hiện gần 2% dân số Việt Nam mắc Covid-19 nhưng chưa có thống kê, ghi nhận một cách đầy đủ về tình hình hậu Covid-19 trong cộng đồng. Tại TP HCM, đến nay hơn nửa triệu người dân mắc Covid-19 với hơn 300.000 người xuất viện. Những người từng nằm viện hầu hết là bệnh nhân từ mức độ trung bình đến nặng, nguy kịch, đặt ra nhiều nhu cầu chăm sóc sức khỏe hậu Covid.

“Một số thống kê ghi nhận khoảng 33-76% người bệnh có thể gặp triệu chứng hậu Covid ít nhất 6 tháng sau đợt cấp tính của bệnh, trong đó 20% người bệnh phải tái nhập viện, 80% người bệnh phải theo dõi chăm sóc trong vòng hai tháng sau xuất viện”, BS Dũng nói.

Còn theo BS Phan Minh Hoàng, Giám đốc BV Phục hồi chức năng và điều trị bệnh nghề nghiệp TP HCM, đa số những tổn thương hậu Covid-19 để lại là hô hấp cấp, hô hấp mãn tính, tim mạch, một số bệnh lý có thể gây xuất huyết não. Về tâm lý, nhiều bệnh nhân bị stress, rối loạn lo lâu, rối loạn giấc ngủ. Bệnh nhân nên quay trở lại bệnh viện thăm khám, thực hiện xét nghiệm để đánh giá tổng quát thể trạng bệnh nhân. Từ đó, giúp bệnh nhân trở về cộng đồng một cách an toàn.

Nói về hội chứng viêm đa cơ quan liên quan đến trẻ nhiễm Covid-19, BS Phùng Nguyễn Thế Nguyên, Trưởng Bộ môn Nhi, Trường ĐH Y Dược kiêm Trưởng đơn vị điều trị Covid-19 (BV Nhi Đồng 1 TP HCM) dẫn chứng trường hợp bé gái 14 tuổi (ngụ tại TP HCM) nhập viện tại BV Nhi đồng 1 do sốt cao 3 ngày, đau bụng, ghi nhận tổn thương hệ tiêu hóa, da, huyết học và biểu hiện viêm toàn thân.

Theo gia đình, cách đó 1 tháng, cả gia đình bị sốt nhẹ nhưng không xét nghiệm Covid-19. Kết quả xét nghiệm kháng thể bệnh nhân là 4.000, khẳng định bé đã từng nhiễm Covid-19. Sau đó, bệnh nhân được điều trị các triệu chứng trong vòng 10 ngày thì được xuất viện, tuy nhiên vẫn phải tái khám theo dõi các triệu chứng khác.

BS Nguyên cũng lưu ý sau khi khỏi Covid-19, gia đình cần theo dõi hội chứng viêm đa cơ quan ở trẻ. Từ 2-6 tuần khỏi bệnh, hội chứng này có thể sẽ xuất hiện và trở nặng. Trong thời gian vừa qua, BV Nhi Đồng 1 tiếp nhận khoảng 20 trẻ mắc hội chứng viêm đa cơ quan. Những trẻ này dễ chuyển nặng và dễ chẩn đoán nhầm vì các triệu chứng thông thường như đau bụng, nôn, ói, sốt, phát ban... Khi trẻ mắc hội chứng này sẽ có nguy cơ bị tổn thương não, rối loạn đông máu, trụy tim, rối loạn tiêu hóa...

“Hội chứng viêm đa cơ quan thường hiếm gặp nhưng nếu xảy ra sẽ xuất hiện sau 2-6 tuần khỏi bệnh và không phân biệt trẻ có bệnh nền hay không. Một số trẻ mắc Covid-19 không có triệu chứng nhưng sau đó vẫn mắc hội chứng này. Nếu điều trị đúng phác đồ từ 7-14 ngày, trẻ sẽ khỏe trở lại”, BS Nguyên cho biết.

Lưu ý chăm sóc sức khỏe “hậu Covid”

Từ tháng 10/2021, thế giới có những định nghĩa về hội chứng hậu Covid-19. Đây là tình trạng bệnh ở những người đã từng mắc nhiễm hoặc nghi ngờ mắc Covid-19, có những triệu chứng dai dẳng kéo dài ít nhất hai tháng đến ba tháng trở lên. Triệu chứng phổ biến là mệt mỏi, khó thở, có cả triệu chứng tâm thần, thậm chí rối loạn nhận thức. Những triệu chứng này có thể mới khởi đầu sau khi hồi phục Covid-19 hoặc dai dẳng kéo dài từ khi mới nhiễm bệnh.

Các nghiên cứu trên thế giới ghi nhận “hậu Covid” không chỉ xảy ra ở bệnh nhân nặng cần nhập viện hoặc lớn tuổi, có bệnh nền mà còn gặp ở những người trẻ tuổi, mắc bệnh nhẹ. Trong đó, khoảng 1/5 bệnh nhân độ tuổi 18-34, không nhập viện, không triệu chứng vẫn có dấu hiệu “hậu Covid”.

Phân tích gộp trên gần 48.000 bệnh nhân nhiễm Covid-19 lứa tuổi 17 đến 87, thời gian 14 đến 110 ngày sau nhiễm Covid-19, ghi nhận 55 nhóm tác động lâu dài với nhiều triệu chứng, hậu quả để lại trên cơ thể. Khoảng 80% bệnh nhân từng nhiễm có ít nhất một triệu chứng kéo dài, thậm chí có ghi nhận đến 5 triệu chứng.

Thời gian qua, nhiều bệnh viện trên địa bàn TP HCM đã mở thêm khoa hậu Covid-19 sau khi ghi nhận nhiều trường hợp F0 khỏi bệnh không hồi phục như mong đợi hoặc nảy sinh các vấn đề sức khỏe khác.

Theo BS Nguyễn Anh Dũng, hậu Covid-19 không chỉ tác động sức khỏe (triệu chứng dai dẳng, tổn thương trên người bệnh, ảnh hưởng xấu sức khỏe, nhu cầu chăm sóc và phục hồi chức năng) mà còn ảnh hưởng công việc (khả năng trở lại làm việc, khả năng đáp ứng yêu cầu công việc), tác động đến xã hội và kinh tế (ảnh hưởng tài chính của cá nhân và xã hội, thái độ của xã hội với người bệnh, hệ thống an sinh xã hội).

”Vấn đề sức khỏe cộng đồng hậu Covid đang là ưu tiên mang tính toàn cầu, cũng là một trong những vấn đề trọng tâm của y tế TP HCM năm 2022”, BS Dũng nói.

Được biết, hai chiến lược chăm sóc “hậu Covid” được Sở Y tế TP HCM triển khai là tiếp cận và can thiệp sớm. Mục đích nhằm quản lý, chăm sóc, điều trị sớm người mắc di chứng, đảm bảo về sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội cho nguời bệnh.

Trong thời gian chờ Bộ Y tế cập nhật, ban hành phác đồ điều trị “hậu Covid”, thành phố sẽ tập hợp các chuyên gia để có hướng dẫn tạm thời. Ngoài ra, dữ liệu “hậu Covid” còn thiếu, chứng cứ chưa đầy đủ nên thành phố đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, phân tích các biểu hiện lâm sàng, phương pháp điều trị, đánh giá hiệu quả.

Mô hình quản lý, chăm sóc sức khỏe hậu Covid-19 của TP HCM cũng thực hiện theo mô hình tháp 3 tầng. Trong đó, tầng một là cấp y tế cơ sở (tiếp nhận bệnh nhân nhẹ), tầng hai là bệnh viện tuyến quận, huyện (chăm sóc người bệnh mức độ trung bình), tầng ba là bệnh viện chuyên khoa sâu và đa khoa tuyến cuối (tiếp nhận bệnh nhân nặng, nguy kịch).

Hai tầng đầu tập trung mục tiêu chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời từ sớm, hạn chế nguy cơ chuyển nặng.

Nếu trong giai đoạn đầu đại dịch, tác động của Covid-19 lên 2 lá phổi được quan tâm nhiều nhất thì các bằng chứng khoa học trong và ngoài nước ngày càng chứng minh những tác động đa dạng của căn bệnh.