Câu Then trên đất Paris

Nghệ sĩ Xuân Bách 16/12/2019 06:20

Đối với người Tày, Nùng, Thái, tiếng Then là tiếng lòng, là tiếng hát của tâm hồn, cảm xúc. Then đã theo chân anh bộ đội đi khắp chiến trường Nam Bắc, Then theo chân cô giáo vùng cao đến các bản làng xa xôi nơi đầu non triền núi để gieo cái chữ vào từng tâm hồn em thơ... Và năm 2017, tiếng Then đã theo chân các nghệ nhân nghệ sỹ người Tày, Nùng để đến tận thủ đô Paris hoa lệ của nước Pháp.

Câu Then trên đất Paris

Các nghệ sĩ hát Then trình diễn tại Paris.

Tháng 10/2017, các nghệ nhân, nghệ sỹ gồm NSND Triệu Thủy Tiên, NNND Nông Thị Lìm, nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, nghệ nhân Chu Văn Minh, nghệ sỹ Xuân Bách và Nông Công Nam được Viện Văn hóa thế giới Paris (Cộng hòa Pháp) gửi giấy mời tham gia chương trình “Le then des Tày et Nùng” trong Lễ hội âm nhạc thế giới.

Đây thực sự là một điều trọng đại với chúng tôi bởi phải gánh trên vai trọng trách rất lớn trong việc đem di sản của cha ông đến với bạn bè quốc tế. Thời gian chuẩn bị cho chương trình của nhóm chúng tôi gặp nhiều khó khăn do thành viên của đoàn đều ở các địa phương khác nhau trong vùng Đông Bắc nên không thường xuyên được tập luyện với nhau. Tuy nhiên vượt lên tất cả, chúng tôi cùng với hành trang là chiếc đàn tính, xóc nhạc và câu Then Việt Bắc đã lên đường đến với bạn bè châu Âu.

Ngay khi đến Paris, chúng tôi đã chuẩn bị cho đêm diễn. Theo yêu cầu của nhà hát, chúng tôi đã thiết kế sân khấu biểu diễn theo không gian thờ tự truyền thống của các thầy Then. Paris cách vùng Then Việt Bắc gần nửa vòng Trái đất nên tất cả phương tiện phục vụ đêm diễn, từ nén nhang đến bát gạo chúng tôi đều phải chuẩn bị từ Việt Nam. Chính điều này đã tạo nên một sân khấu biểu diễn đậm chất Then và khiến người xem như đang đắm chìm trong Then Việt Bắc tại chính xứ sở người Tày, Nùng. Nơi chúng tôi biểu diễn là nhà hát Mandapa thuộc quận 13 Paris. Khán phòng của nhà hát tuy nhỏ bé với số lượng ghế ngồi chỉ gần 200 nhưng lại là không gian rất thích hợp để biểu diễn Then và vé vào xem buổi biểu diễn đã hết từ trước đó 5 tiếng đồng hồ.

Bằng tâm huyết và sự tự hào dân tộc, tuy chỉ có 6 người nhưng chúng tôi đã cố gắng làm bằng tất cả khả năng để đưa đến khán giả Paris 12 trích đoạn Then của các tỉnh vùng miến núi phía Bắc. Đáp lại sự cố gắng ấy, trong suốt quá trình biểu diễn, khán giả đều đến ngồi thưởng thức chật kín nhà hát. Khán giả Paris say đắm với lời Then và họ chăm chú nhìn ngắm chúng tôi như chiêm ngưỡng những bức tranh, những tác phẩm nghệ thuật đẹp với một tâm tình yêu mến vô cùng sâu sắc. Kết thúc đêm diễn thứ nhất, khán giả trong nhà hát đứng lên và vỗ tay tán thưởng gần 5 phút, sau đó họ nán ở lại để chia sẻ với chúng tôi. Đa phần khách của đêm diễn thứ nhất là người Pháp nên chúng tôi vẫn cần phải có phiên dịch làm trung gian. Tuy nhiên, sự hào hứng, niềm đam mê và tinh thần tự hào khiến chúng tôi và khán giả vượt qua ranh giới ấy để đến với nhau một cách trọn vẹn. Niềm xúc động và tự hào vô cùng lớn khi nhiều khán giả tâm sự rằng đây là lần đầu họ được trải nghiệm về

Then Việt Nam. Họ ngây ngất và bị mê hoặc trước cây đàn tính, cây đàn chỉ có 3 dây nhưng đem lại vô cùng nhiều những cảm xúc không thể nói được thành lời. Không ít khán giả chia sẻ rằng nhất định họ sẽ đến Việt Nam để chiêm ngưỡng không gian Then và đều đặt niềm tin rất lớn rằng Then Việt Nam sẽ được quốc tế vinh danh một cách xứng đáng.

Sang đêm diễn thứ hai, có lẽ lúc này những người Việt ở Paris mới nắm được thông tin chúng tôi qua biểu diễn nên họ đã đến đông hơn. Đặc biệt, chúng tôi rất xúc động khi có những người Việt bay từ đảo Corse đến Paris để xem chúng tôi biểu diễn. Bên cạnh những khán giả mới đến, chúng tôi nhận thấy có khá nhiều khán giả của buổi diễn trước cũng đến xem. Có lẽ với họ, chỉ một đêm Then là chưa đủ, họ vẫn còn muốn xem, vẫn còn muốn chiêm ngưỡng. Chính những sự nhiệt tình đó của khán giả khiến chúng tôi ấm lòng và đêm diễn thứ 2 lại càng thành công hơn. Những tiếng tính, lời Then, những dáng múa chầu nhẹ nhàng, thanh thoát khiến những nghệ nhân, nghệ sỹ biểu diễn và khán giả như lâng lâng trong không gian vừa thực vừa ảo. Then đã đưa chúng tôi về cội nguồn nơi cha ông ngày xưa đem tiếng tính, lời Then để cầu với các bậc thần linh ban phúc lành cho làng bản, câu Then nâng bước người chiến sỹ trên đường đi đánh giặc và Then đưa chúng tôi trở về với thực tại nơi đô thành Paris hoa lệ. Tiếng Then bay từ đỉnh núi Mẫu Sơn cao vời vợi sang dãy Trường Sơn hùng vĩ, hòa với sông Hương, sông Hậu, sông Tiền, bay trên tháp Eiffel và vang vọng nơi Nhà thờ Đức Bà Paris cổ tích. Tiếng Then vượt qua tất cả các rào cản ngôn ngữ, văn hóa, tôn giáo và mọi khoảng cách địa lý để cùng nâng tâm hồn con người bay về với những điều kỳ diệu nhất của cuộc sống, của tâm khảm và chân - thiện - mỹ.

Buổi diễn thứ 2 kết thúc cũng trong tiếng tán thưởng vô cùng nhiệt thành và còn có cả những dòng nước mắt của những người con đất Việt xa xứ. Trong phút giao lưu đêm thứ 2 ấy, có một ông cụ Việt kiều bước lên sân khấu nắm tay từng người trong đoàn chúng tôi với niềm cảm kích đã biến thành nước mắt. Ông cụ ấy là người con của Cao Bằng đã qua Pháp định cư được hơn 60 năm và cũng quãng thời gian ấy, cụ chưa về quê lần nào. Những câu hát cất lên đã đưa tâm hồn cụ trở về miền ký ức với quê hương yêu dấu, với làng bản, với gió núi, mây ngàn và với các bậc cha anh tiền bối, những điều ấy khắc sâu vào tâm khảm cụ, khiến hơn 80 năm cuộc đời cụ luôn khắc khoải và nay đã gặp lại được.

Sau 2 suất biểu diễn tại nhà hát Mandapa, có lẽ do sự yêu mến rất lớn của khán giả Paris với chúng tôi nên nhóm biểu diễn chúng tôi lại được mời tham gia một cuộc tọa đàm nhỏ ở du thuyền trên sông Seine. Cuộc tọa đàm diễn ra trong thời gian khoảng 1 tiếng với hơn 100 người tham dự. Qua cuộc tạo đàm chúng tôi nhận ra rằng khán giả đến xem chương trình của chúng tôi không đơn giản chỉ để thưởng thức nghệ thuật dân gian mà họ muốn tìm hiểu hát Then một cách nghiêm túc.

Kết thúc chuyến đi, mỗi một nghệ nhân, nghệ sỹ chúng tôi đều có những tâm trạng khác nhau nhưng chung lại, đó đều là niềm tự hào rất lớn vì được đem vốn di sản quý báu của cha ông mình đến với bạn bè quốc tế. Và chúng tôi cũng chung niềm hy vọng một ngày Then sẽ được quốc tế vinh danh. Và rồi điều ước mong ấy đã thành sự thực, ngày 12/12/2019 thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam chính thức được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là niềm vui chung của cả cộng đồng và với riêng chúng tôi một dấu ấn vô cùng quan trọng bởi Then là một phần tâm hồn và ký ức không thể phai nhòa.

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Câu Then trên đất Paris

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO