Chấn chỉnh liên kết xuất bản

Việc liên kết trong xuất bản dẫn đến nhiều sai phạm. (Ảnh minh họa).

Diễn biến phức tạp

Theo Báo cáo của Cục Xuất bản, In và Phát hành (gọi tắt là Cục Xuất bản) thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), năm 2016, tổng doanh thu ngành Xuất bản là hơn 2.201 tỷ đồng, tăng 2,7% so với 2015; nộp ngân sách hơn 68 tỷ đồng, tăng 1,2% so với 2015; lợi nhuận sau thuế đạt khoảng gần 149 tỷ đồng tăng 48,5% so với 2015. Cục Xuất bản đã xác nhận đăng ký xuất bản 64.588 xuất bản phẩm…

Mặc dù đạt được những kết quả đáng ghi nhận, nhưng đại diện Cục Xuất bản cũng nêu lên nhiều bất cập trong hoạt động xuất bản cũng như trong công tác quản lý Nhà nước với lĩnh vực này, điển hình như tình trạng một số nhà xuất bản (NXB) thua lỗ kéo dài, nợ lương công nhân viên; một số cơ quan chủ quản chưa có sự quan tâm, đầu tư đúng mức cho NXB, nên đến nay vẫn còn 21 NXB không đảm bảo được các điều kiện để duy trì hoạt động.

Những bất cập này cũng được Thứ trưởng Bộ TT&TT Hoàng Vĩnh Bảo thẳng thắn chỉ ra tại Hội nghị triển khai công tác xuất bản và phát hành năm 2017 diễn ra cách đây ít lâu.

Theo đó, những hạn chế trong công tác xuất bản được tiếp tục chỉ ra như việc buông lỏng quản lý của một số đơn vị; không thực hiện nghiêm túc quy trình biên tập, đọc duyệt nội dung xuất bản phẩm mới; tình trạng in lậu tiếp diễn với nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Đáng nói, trong năm 2016, những sai phạm trong liên kết xuất bản tuy giảm về số lượng nhưng tính chất, mức độ nghiêm trọng, phức tạp hơn. Đặc biệt, nổi cộm là tình trạng nhiều NXB vẫn chịu sự chi phối của các đối tác liên kết.

Liên kết xuất bản là chủ trương đúng đắn, nhằm xã hội hóa công tác xuất bản, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành, tuy nhiên, sự lạm dụng, không chấp hành đúng những quy định pháp luật của nhiều NXB đã dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Thực trạng này cũng đã được đại diện lãnh đạo ngành Xuất bản thừa nhận: Do kinh tế khó khăn, các NXB không tự đứng vững trên đôi chân của mình, phải làm “dịch vụ” cho tư nhân, phải liên kết để có tiền. Do đó, sự chi phối của đối tác trong hoạt động liên kết là điều tất yếu!

Cần thuốc trị tận gốc

Một trong những nguyên nhân khiến tình trạng biến tướng trong liên kết xuất bản tồn tại dai dẳng là bởi lâu nay, việc xử lý sai phạm trong xuất bản còn nương nhẹ, theo kiểu “giơ cao, đánh khẽ”.

Ðã đến lúc, vấn đề này cần “liều thuốc” đặc trị tận gốc. Cục trưởng Cục Xuất bản Chu Văn Hòa cho biết, năm 2016, Cục đã xử lý 163 xuất bản phẩm vi phạm của các NXB, xử phạt vi phạm hành chính 235 triệu đồng, trong đó chủ yếu là các sai phạm đến từ hoạt động liên kết.

Tuy nhiên, mức xử phạt như hiện tại được cho là chưa đủ răn đe sai phạm, số tiền phạt nhỏ hơn nhiều so với lợi nhuận thu được, nên một số đơn vị thậm chí cố tình làm sai và tái phạm nhiều lần.

Ðược biết, trong nội dung tham mưu cho Chính phủ về việc kiện toàn lại các NXB, Cục Xuất bản đề xuất chủ trương kiên quyết cho ngừng hoạt động với các đơn vị thành lập NXB chỉ nhằm liên kết bán giấy phép.

Luật Xuất bản cũng quy định khi xử lý sai phạm của NXB sẽ đồng thời xử phạt cả đối tác liên kết ở mức như nhau; với những đơn vị sai phạm không khắc phục sẽ kiên quyết dừng không cho liên kết.

Ðồng thời, bắt buộc mỗi NXB phải có số lượng biên tập viên cơ hữu nhất định, phải qua lớp đào tạo và được cấp chứng chỉ của Bộ TT&TT. “Điều quan trọng là những quy định của Luật cần phải được thực thi trong cuộc sống. Trách nhiệm này, trước hết thuộc về cơ quan chủ quản của các NXB và bản thân NXB” - ông Hòa nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, đại diện ngành Xuất bản cũng cho rằng, để hạn chế sai sót trong hoạt động xuất bản, rất cần sự hỗ trợ của các Bộ, ngành liên quan trong triển khai đồng bộ hệ thống cơ chế, chính sách để giúp các NXB có đủ tiềm lực, không lệ thuộc vào đối tác liên kết.

Để giúp các NXB vượt qua khó khăn, cần điều chỉnh khung giá thuê nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước đối với các NXB và các cơ sở phát hành xuất bản phẩm. Những đơn vị chuyên phục vụ nhiệm vụ chính trị, văn hóa, tư tưởng cần thống nhất hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập. Với các NXB còn lại thì căn cứ vào điều kiện hoạt động của từng nơi, cơ quan chủ quản có thể chủ động quyết định loại hình hoạt động phù hợp…

Bên cạnh đó, cần xây dựng và ban hành tiêu chuẩn chức danh, mã ngạch lương cho đội ngũ biên tập viên NXB thay vì áp dụng quy định chung với biên tập viên báo chí như hiện nay, để bảo đảm quyền lợi cho các biên tập viên yên tâm tập trung cho công tác chuyên môn, giảm sai sót trong quá trình biên tập.