Chủ động ứng phó với hạn hán

Thông tin từ Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, năm 2023 được nhận định là năm xác lập nhiều kỷ lục nắng nóng do tác động của hiện tượng El Nino. Hiện tượng thời tiết này thường gây thiếu hụt lượng mưa ở hầu hết các vùng trên cả nước, phổ biến từ 25 - 50%, và sẽ kéo dài sang năm 2024.

Dự báo hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn với tần suất nhiều hơn

Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho hay, trong nhiều tháng mùa hè vừa qua, nguồn nước trữ tại các hồ chứa ở Bắc bộ, Tây Nguyên, Đông Nam bộ chỉ đạt khoảng 40 - 50% dung tích thiết kế. Mực nước tại các hồ chứa ở Trung bộ chỉ đạt khoảng 50 - 70% so với dung tích thiết kế. Một số hồ chứa thủy điện phải thường xuyên tham gia bổ sung nguồn nước cho hạ du.

"Đối với cây lúa, đề nghị các địa phương thực hiện tưới tiết kiệm; thứ hai là sử dụng các giống chịu hạn và giống ngắn ngày (tiết kiệm nước và có chất lượng cao). Đối với vùng nếu lượng nước đủ 3 tháng hoặc tối thiểu 2,5 tháng từ lúc đẻ nhánh cho đến lúc làm sữa mới được gieo cấy lúa. Nếu không đủ nước, cần chuyển đổi sang các cây trồng khác, hoặc nuôi tôm" - khuyến cáo của Cục Thủy lợi.

Theo ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục Trồng trọt, với hiện tượng El Nino dự báo kéo dài nên vụ đông xuân 2024 - 2025 có thể sẽ có một đợt hạn nặng ở Đồng bằng sông Cửu Long và một số khu vực khác. Triển khai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ NNPTNT, Cục Trồng trọt đã có công văn gửi các địa phương để ứng phó với hạn hán. Đối với cây ăn quả, đây là nhóm phục vụ cho xuất khẩu và nội địa quan trọng, chịu ảnh hưởng rất lớn của hạn hán, nắng nóng, do vậy cần tạo và trữ nguồn nước ngay từ bây giờ. Đối với cây công nghiệp, đặc biệt là cà phê, chè, phải tăng cường trồng cây che bóng, phải tạo ra 3 tầng: Tầng dưới thảm cỏ phủ, tầng giữa cà phê và tầng trên che bóng. Đối với chè, lưu ý với các địa phương đã cơ giới hóa, hái bằng máy thì hết sức chú ý đến mùa nắng nóng, phải giãn thời gian thu hoạch.

Theo Thứ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Hoàng Hiệp, ở thời điểm này hạn hán chưa vào đợt cao điểm. Tuy nhiên cần tăng cường công tác dự báo về nguy cơ nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn với tần suất dự báo nhiều hơn. Thực hiện công tác kiểm đếm nguồn nước, từ đó đưa ra các giải pháp cân đối nguồn nước; điều tiết liên hồ và lưu vực. Đề nghị các tỉnh, thành phố xây dựng kế hoạch phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn tổng thể cho giai đoạn từ năm 2023 - 2025, các giải pháp ứng phó với các kịch bản khác nhau về khí tượng, thủy văn, nguồn nước do ảnh hưởng của El Nino, bao gồm trường hợp El Nino có mức độ ảnh hưởng mạnh, kéo dài như đã xuất hiện trong các năm 2014-2016.

Đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nước tưới cho cây trồng

Trước thực trạng El Nino, dự báo mùa khô năm nay Tây Nguyên và Nam bộ sẽ đối mặt với tình trạng hạn hán khốc liệt.

Theo Viện Khoa học khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường), từ nửa cuối năm nay, khí hậu đã đảo chiều từ La Nina sang El Nino, vì vậy dự báo mùa Đông và Xuân năm nay, Việt Nam có nhiệt độ cao hơn trung bình nhiều năm, lượng mưa thiếu hụt, gây ra nắng nóng, khô hạn và xâm nhập mặn.

Trong vòng 10 năm qua, Việt Nam đã từng xảy ra 2 đợt hạn hán và xâm nhập mặn nghiêm trọng xảy ra trong thời kỳ El Nino mạnh, là mùa khô 2015-2016 và 2019-2020. Khi El Nino xuất hiện, nắng nóng gia tăng, giảm bớt các đợt rét đậm, rét hại kéo dài trong mùa đông.

Theo Viện Khoa học khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, tác động của El Nino đối với Việt Nam sẽ gia tăng vào cuối năm 2023 và đầu năm 2024, rõ nhất là ở Tây Nguyên và Nam bộ. Lượng mưa sẽ thiếu hụt trên đa phần diện tích cả nước với mức độ phổ biến 25-50%, thậm chí trong lịch sử Buôn Ma Thuột từng ghi nhận thiếu hụt 69% và điều đó không loại trừ sẽ lại xuất hiện.

Mới đây, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc phối hợp với Ban Quản lý trung ương các dự án thủy lợi, Bộ NNPTNT tổ chức bàn giao ao chống chịu biến đổi khí hậu cho người dân Đắk Lắk để kịp ứng phó mùa khô. Theo ông Nguyễn Hoài Dương - Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Đắk Lắk, tại Tây Nguyên cao điểm mùa khô từ tháng 12 năm trước đến tháng 3 năm sau, các địa phương luôn đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nước tưới cho cây trồng. Nhiều công trình thủy lợi, chủ yếu là hồ đập nhỏ rơi vào mực nước "chết", khiến hoạt động sản xuất nông nghiệp ở đây gặp rất nhiều khó khăn, bởi nguồn nước mặt hiện có chỉ đáp ứng khoảng 40% so với nhu cầu.

"Theo thống kê sơ bộ của ngành nông nghiệp Đắk Lắk, trong mùa khô năm 2023 đã có hơn 1.300ha (lúa, cây trồng cạn) khô kiệt nước, dẫn đến khả năng mất trắng. Gần 160.000ha (cà phê, sầu riêng, hồ tiêu, mắc ca và cây ăn trái) thiếu hụt nguồn nước tưới cho những đợt tiếp theo" - ông Dương cho biết.

Phó Trưởng phòng Dự báo khí hậu (Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia) Nguyễn Đức Hòa cho biết, hiện tượng El Nino sẽ kéo dài đến những tháng đầu năm 2024 với xác suất trên 95%. Do tác động của El Nino nên mùa khô ở Tây Nguyên và Nam bộ khả năng khốc liệt hơn. Hạn hán, xâm nhập mặn có thể diễn ra trên diện rộng tại nhiều địa phương khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh và Sóc Trăng. El Nino diễn ra mạnh vào cuối năm nay cũng sẽ làm lượng mưa ở các quốc gia lưu vực sông Mekong và ở Đồng bằng sông Cửu Long ít hơn: tháng 11/2023, mức thấp hơn 10-20% so với trung bình nhiều năm, còn tháng 12 thấp hơn 15-30%.