Kiến ba khoang hoành hành

Dễ nhầm lẫn với bệnh zona thần kinh

Bác sĩ Quách Thị Hà Giang cho biết, nhiều bệnh nhân viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang song nhầm lẫn với bệnh zona thần kinh. Điển hình là bệnh nhân nam 35 tuổi, ở Hà Nội, xuất hiện vài chấm nhỏ ở cằm, cổ, đau rát. Nghĩ bị zona, vợ bệnh nhân tham khảo “bài thuốc” nhai 7 hạt gạo nếp và đỗ xanh đắp vào vùng tổn thương cho chồng. Tình trạng không đỡ, chồng còn đau rát và tổn thương lan rộng hơn, phải đến viện khi khắp cổ loang đỏ, bội nhiễm.

Theo BS Giang, zona là bệnh viêm da do virus thường gây đau, nhức nhiều sau đó xuất hiện mụn nước, bọng nước căng mọc theo từng chùm theo sự phân bố của dây thần kinh và một bên cơ thể. Trong khi đó, viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang khiến bệnh nhân đau rát, tổn thương thành từng vệt, dát dỏ, thường gặp ở vùng da hở, nền hơi cộm, trên có mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, có vùng hơi lõm màu vàng nâu, hình tròn hoặc bầu dục. Tổn thương có thể bị mưng mủ nhanh. Người bệnh cần phải phân biệt rõ ràng, tránh làm theo các bài thuốc trên mạng.

Độc tố của kiến ba khoang cực lớn

Kiến ba khoang xuất hiện nhiều vào mùa mưa do độ ẩm cao, cư trú ở bụi rậm, ruộng và bay vào nhà sau mưa mang theo nọc độc dính vào người gây ngứa. Theo BS Lương Trường Sơn, nguyên Phó Viện trưởng Sốt rét - Ký sinh trùng TP HCM, kiến ba khoang thân dài 1,5 đến 20 mm, màu đỏ nâu, được gọi bằng nhiều tên khác nhau như kiến ba khoang, kiến lác, kiến gạo, kiến nhốt...

Bụng chúng chia thành dạng đốt khác nhau với hai màu đen và vàng cam, trong đó có một nốt màu đỏ, vùng cuối bụng nhọn. Kiến ba khoang có 3 đôi chân, có khả năng bay và chạy rất nhanh, đầu chúng màu đen.

Cơ thể kiến ba khoang chứa độc tố Pederin (C24H43O9N), độc tính mạnh gấp 12-15 lần nọc của rắn hổ nhưng lượng tiếp xúc nhỏ và chỉ ở ngoài da nên không đủ gây chết người như nọc rắn. Kiến thường gây bệnh vào mùa mưa, đặc biệt là đầu mùa mưa ở miền Nam, ngoài Bắc vào mùa thu.

Kiến ba khoang gây bệnh không phải là đốt mà do dịch tiết ra, dính vào da hay qua tay gây ra viêm da tiếp xúc tại chỗ. Tổn thương cơ bản có dạng dát đỏ, thành đám, vệt, theo chiều tay quệt, nền hơi cộm, trên có mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, có vùng hơi lõm màu vàng nâu, hình tròn hoặc bầu dục. Khi bệnh nhân gãi, dịch dính vào những vùng da khác sẽ gây viêm da tiếp xúc gián tiếp nhiều chỗ trên cơ thể.

Người bị đốt có cảm giác rát bỏng, nhức, ngứa tại chỗ, thương tổn trên diện rộng có thể gây ra sốt nhẹ, nổi hạch lân cận. Nếu không điều trị, vết loét có thể lấn sâu xuống hạ bì, tạo nên vết loét gây sẹo sau khi lành vết thương hoặc hoại tử.

Biện pháp xử lý

Theo các chuyên gia y tế, khi phát hiện có kiến ba khoang, nên đeo găng tay hoặc dùng giấy mềm để xử lý, tuyệt đối không chà sát, đập kiến để dịch độc tiết ra. Khi lỡ tay đập hoặc chà xát kiến ba khoang trên da, cần lập tức rửa dưới vòi nước sạch, bằng nước muối sinh lý hoặc xà phòng nhằm giảm nhẹ độc tố. Tổn thương nhẹ (chấm đỏ) thì bôi kem đặc trị. Tổn thương nặng hơn, xuất hiện mụn mủ, lan rộng thì cần đến viện chuyên khoa da liễu điều trị. Đặc biệt, BS Quách Thị Hà Giang nhấn mạnh, tuyệt đối không đắp lá, đắp các bài thuốc chưa được kiểm chứng hoặc bôi thuốc sát trùng có chứa i-ốt, cồn sẽ làm vết thương nặng thêm, tăng nguy cơ bội nhiễm.

Về biện pháp phòng tránh, Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo, nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng, vì kiến ba khoang rất thích ánh sáng đèn huỳnh quang. Trước khi ngủ cần quét lại nhà để sạch nền nhà và mắc màn ngủ tránh côn trùng. Khi môi trường mật độ kiến ba khoang nhiều, phun thuốc diệt kiến tồn lưu trên vách tường trong và ngoài nhà có tác dụng xua, diệt chúng.

Người dân nên ngủ trong màn, tránh đứng dưới bóng đèn sáng nơi công cộng, chú ý khi làm việc dưới ánh đèn do kiến ba khoang rất hay xuất hiện ở nơi có đèn sáng. Nên bật đèn ban công, hành lang để thu hút kiến ba khoang ra ngoài nhà và diệt.

Hạn chế mở cửa, buông rèm cửa để phòng côn trùng bay vào nhà hoặc làm lưới ngăn côn trùng ở khu vực cửa, lỗ thông khí, nhất là nơi ở gần cây cối, cánh đồng... Thường xuyên vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ, giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng. Khi đi làm việc trên đồng ruộng, nhất là vào mùa mưa bão, cần dùng phương tiện bảo hộ lao động như quần áo dài tay, đội mũ, nón, khẩu trang, đi ủng.

Khi bị kiến ba khoang đốt, trên da bệnh nhân có các mảng hồng, kèm chùm mụn nước, mụn mủ, viêm da kèm theo ngứa, rát tại chỗ tổn thương. Nguyên nhân bởi bệnh nhân đã tiếp xúc với độc tố Pederin, tiết ra từ cơ thể kiến ba khoang. Các tổn thương này có thể lây lan khắp các vùng da trên người, nếu không cẩn thận gãi, chạm vào dịch tiết và bôi sang các chỗ khác. Các BS khuyến cáo: Với các bệnh nhân nhẹ, viêm da chỉ khu trú một chỗ, chỉ cần bôi thuốc kháng khuẩn, giúp làm dịu vết thương và ngăn chặn tình trạng lan rộng. Còn da đã viêm nặng, nhiều chỗ, các vết thương hở, lở loét, người bệnh cần đến cơ sở y tế để điều trị triệt để.