Kinh tế châu Âu đối mặt nhiều thách thức

Thực tế ảm đạm

Sức chi tiêu tại châu Âu sau đại dịch đã tăng mạnh, được hỗ trợ bởi mức chi dồi dào của các chính phủ để thúc đẩy nền kinh tế và giúp các hộ gia đình đang mệt mỏi lấy lại cảm giác bình thường sau 2 năm tồi tệ do đại dịch.

Nhưng tất cả đã thay đổi vào ngày 24/2, khi Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine. Một cuộc suy thoái gần như chắc chắn sẽ xảy ra, lạm phát gần hai con số và một mùa đông với tình trạng thiếu hụt năng lượng đang diễn ra nhanh chóng. Mặc dù ảm đạm, nhưng vẫn phải thừa nhận rằng, tình hình vẫn có khả năng trở nên tồi tệ hơn trước khi có bất kỳ cải thiện nào vào năm 2023.

Sự thay đổi rất rõ ràng. Một năm trước, hầu hết các chuyên gia kinh tế đều dự đoán tăng trưởng kinh tế năm 2022 của khu vực sẽ đạt gần 5%. Nhưng hiện nay, suy thoái kinh tế mùa đông đang trở thành vấn đề cốt lõi. Các hộ gia đình và doanh nghiệp ở châu Âu đều đang phải gánh chịu hậu quả của xung đột như giá lương thực và năng lượng cao, hiện đang trở nên trầm trọng hơn do hạn hán tàn khốc và mực nước sông thấp gây cản trở giao thông.

Ở mức 9%, lạm phát trong khu vực đồng Euro đang ở mức chưa từng thấy trong nửa thế kỷ và nó đang làm suy giảm sức mua.

Vài tháng trước khi mùa hè bắt đầu, doanh số bán lẻ đã giảm xuống khi người tiêu dùng giảm sức mua. Trong tháng 6, khối lượng bán lẻ đã giảm gần 4% so với một năm trước đó, dẫn đầu là mức giảm 9% được ghi nhận tại Đức. Người tiêu dùng đã chuyển sang các thương hiệu giá rẻ và từ bỏ các sản phẩm cao cấp. Họ cũng đã bắt đầu bỏ qua một số thói quen mua hàng nhất định.

Ông Robert Gentz, đồng Giám đốc điều hành công ty bán lẻ Zalando của Đức, cho biết: “Cuộc sống ngày càng trở nên đắt đỏ khiến người tiêu dùng ngại chi tiêu”.

Các doanh nghiệp cho đến nay đã đối phó tốt nhờ sức mạnh định giá vượt trội do những hạn chế về nguồn cung liên tục. Nhưng các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng đã và đang gặp khó khăn. Gần một nửa công suất luyện nhôm và kẽm của châu Âu đã ngừng hoạt động trong khi phần lớn nhà máy sản xuất phân bón, vốn dựa vào khí đốt tự nhiên, đã bị đóng cửa.

Du lịch là điểm sáng hiếm hoi khi mọi người muốn chi tiêu một khoản tích lũy và tận hưởng mùa hè không cần chăm sóc y tế đầu tiên kể từ năm 2019. Nhưng ngay cả lĩnh vực này cũng bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu lao động do những người lao động bị sa thải trong đại dịch chỉ miễn cưỡng quay trở lại công việc.

Các sân bay quan trọng, chẳng hạn như Frankfurt và London Heathrow đã buộc phải đóng cửa các chuyến bay đơn giản vì họ thiếu nhân viên phục vụ hành khách. Tại sân bay Schiphol tại Thủ đô Amsterdam của Hà Lan, thời gian chờ đợi có thể kéo dài đến bốn hoặc năm giờ vào mùa hè này.

Tương lai khó đoán

“Nỗi đau” còn có thể sẽ gia tăng, đặc biệt nếu Nga tiếp tục cắt giảm xuất khẩu khí đốt. Bà Caroline Bain từ Capital Economics cho biết: “Cú sốc khí đốt ngày nay còn lớn hơn nhiều, nó gần như gấp đôi cú sốc mà chúng ta đã phải trải qua vào những năm 70 với dầu mỏ. Chúng tôi đã chứng kiến giá khí đốt tự nhiên giao ngay ở châu Âu tăng từ 10 đến 11 lần trong hai năm qua".

Trong khi EU đã công bố kế hoạch đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và xóa bỏ khí đốt của Nga vào năm 2027, giúp khối này có khả năng phục hồi lâu dài hơn, nhưng tình trạng thiếu hụt nguồn cung đang buộc khối này phải cắt giảm 15% lượng tiêu thụ khí đốt trong năm nay.

Nhưng sự độc lập về năng lượng đi kèm với cái giá phải trả. Đối với những người bình thường, điều đó có nghĩa là nhà và văn phòng sẽ lạnh hơn trong thời gian ngắn. Ví dụ, Đức muốn các không gian công cộng chỉ được sưởi ấm đến 19 độ C vào mùa đông này so với khoảng 22 độ C trước đây.

Xa hơn, điều đó có nghĩa là chi phí năng lượng cao hơn và do đó lạm phát sẽ xảy ra khi khối này phải từ bỏ nguồn cung cấp năng lượng lớn nhất và rẻ nhất của mình. Đối với các doanh nghiệp, điều đó sẽ đồng nghĩa với việc sản lượng sản xuất thấp hơn, ảnh hưởng đến tăng trưởng, đặc biệt là trong ngành công nghiệp.

Giá khí đốt bán buôn ở Đức, nền kinh tế lớn nhất khối, tăng gấp 5 lần trong một năm nhưng người tiêu dùng được bảo vệ bởi các hợp đồng dài hạn, do đó tác động cho đến nay đã nhỏ hơn nhiều. Tuy nhiên, họ sẽ phải trả một khoản thuế bắt buộc của chính phủ và một khi hợp đồng được ký kết, giá sẽ tăng cao, cho thấy tác động sẽ đến, chỉ là chậm hơn một chút.

Trong khi đó, một cuộc suy thoái ở Mỹ cũng có thể xảy ra, nhưng nguyên nhân của nó lại hoàn toàn khác. Đối mặt với một thị trường lao động nóng và tăng trưởng tiền lương nhanh chóng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã nhanh chóng tăng lãi suất và tuyên bố rõ ràng rằng, họ sẵn sàng mạo hiểm, thậm chí là suy thoái để kiềm chế tăng trưởng giá cả.

Ngược lại, Ngân hàng Trung ương châu Âu chỉ tăng lãi suất một lần, trở về 0 và sẽ chỉ di chuyển một cách thận trọng khi lưu ý rằng, việc tăng chi phí đi vay của các quốc gia khu vực đồng Euro mắc nợ cao, chẳng hạn như Italy, Tây Ban Nha và Hy Lạp có thể gây khó khăn cho khả năng tiếp tục trả nợ của họ.

Nhưng châu Âu sẽ đi vào suy thoái với một số điểm rõ ràng. Vị trí việc làm cao kỷ lục khiến các công ty sẽ quan tâm đến việc thu hút người lao động, ngay cả khi họ hướng đến thời kỳ suy thoái với tỷ suất lợi nhuận tương đối lành mạnh. Điều này sau đó có thể duy trì sức mua và chỉ dẫn đến một cuộc suy thoái tương đối nông với mức tăng khiêm tốn.