Khi xăng dầu được ưu ái

Cần làm rõ cơ chế giá xăng dầu hiện nay (Ảnh: Hoàng Long).

Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, trong năm 2015, giá xăng dầu có 23 đợt điều chỉnh. Riêng mặt hàng xăng có 12 lần giảm giá, 6 lần tăng giá; dầu diesel có 13 lần giảm giá, với tổng mức giảm là 7.017 đồng/lít, 4 lần tăng giá với tổng mức tăng là 1.998 đồng/lít. Đánh giá của Tổng cục Thống kê - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giá xăng dầu trong nước được điều chỉnh giảm (năm 2015 giảm 24,77%). Năm 2015, giá xăng dầu, đặc biệt là xăng giảm ít hơn giá thế giới. với mức giảm gần 40% của giá dầu thô thế giới năm vừa qua đã kéo theo giá xăng dầu thành phẩm giảm mạnh, tuy nhiên, giá xăng trong nước hiện chỉ thấp hơn đầu năm gần 1.200 đồng/lít, tức chỉ giảm khoảng 6-7%; giá dầu diesel thấp hơn khoảng gần 5.000 đồng/lít. Cơ chế giá của Petrolimex không bám sát với giá xăng dầu thế giới cũng xuất phát từ nguyên nhân thuế phí đè lên mặt hàng xăng dầu quá lớn khoảng 50%.

Tuy nhiên, từ câu chuyện lãi của Petrolimex đặt ra một số vấn đề. Thứ nhất, trong mối quan hệ bộ ba giữa nhà nước – doanh nghiệp – người tiêu dùng, rõ ràng nhà nước được thu thuế, doanh nghiệp bão lãi khủng, còn người tiêu dùng chịu thiệt nhất, vẫn phải mua giá xăng cao. Thứ 2, cần xem lại cơ chế tính giá cơ sở. Cơ quan quản lý chỉ dựa vào giá Palt được công bố để từ đó tính toán giá cơ sở bình quân chu kỳ 15 ngày, thế nhưng Petrolimex có thể khác, Petrolimex có thể mua được nguồn hàng với giá thấp. Tôi nghĩ cơ quan quản lý cần làm rõ hơn khoản chi phí đầu vào đầu ra của doanh nghiệp. Thứ 3, cần xem lại phần chi phí kinh doanh của doanh nghiệp hợp lý chưa. Thứ 4, là quy định doanh nghiệp được đảm bảo lợi nhuận định mức trong chi phí kinh doanh như 1050đ/lít xăng. Tại sao lại có một phần ưu đãi cứng cho doanh nghiệp như vậy.

Còn theo chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ, Petrolimex là doanh nghiệp, mà phàm là doanh nghiệp khi đi kinh doanh thì phải có mẹo. Trong năm 2015 và cho đến nay tác động của việc giảm giá dầu đến kinh tế Việt Nam có độ trễ lớn. Các cơ quan quản lý phải có biện pháp xử lý, điều hành để tác động đến kịp thời hơn. Ví dụ điển hình là giá xăng dầu trong nước giảm chậm và thấp hơn với mức giảm của giá xăng dầu thế giới.

“Tôi cũng thấy rằng việc Petrolimex công bố lãi là một cách “diễn trò”. Nhìn vào cơ cấu lãi, trong quý 4 lãi mạnh, và 3 quý đầu lãi ít, thực ra không thể có chuyện kinh doanh suôn sẻ như thế được. Trong quý IV-2015 mức giảm giá xăng dầu mạnh hơn rất nhiều so với 3 quý đầu và vì thế cần làm rõ cơ chế giá xăng hiện nay có hợp lý hay không, thị trường xăng dầu có 18 doanh nghiệp kinh doanh đầu mối nhưng thực sự đã cạnh tranh hay chưa khi Petrolimex vẫn giữ thế độc quyền với thị phần nhiều nhất” – ông Lưu Bích Hồ nói.

Cùng đó, ông Lưu Bích Hồ cho rằng, với nguyên tắc thị trường thì Petrolimex không được ưu ái chi phí kinh doanh1050 đồng/lít xăng như hiện nay được, nhưng với bối cảnh mỗi nước có một cơ chế riêng về xăng dầu thì có thể chấp nhận. Tuy nhiên, cơ quan quản lý là Hải quan cần có số liệu chính xác về giá nhập hàng của Petrolimex để từ đó nắm được chi phí đầu vào của doanh nghiệp.