Ngăn sở hữu chéo, chặn thâu tóm ngân hàng

Sở hữu chéo tiềm ẩn nhiều rủi ro về tài chính.

Tăng cường thanh tra, giám sát

Ngay sau khi Thanh tra Chính phủ đưa ra kết luận về những vi phạm của hệ thống thanh tra giám sát, hệ thống tín dụng tiềm ẩn nhiều rủi ro, chưa có giải pháp thanh tra đồng bộ và kịp thời… những hạn chế đã được nhắc nhở và bộc lộ điểm yếu với ngành ngân hàng.

Theo đó, trong giai đoạn từ 2010 đến cuối tháng 6-2015, đã có một số cuộc thanh tra vượt quyết định, không thực hiện hết nội dung được phê duyệt trong kế hoạch. Một số kết luận thanh tra việc kiến nghị, xử lý đối với các vi phạm chưa nghiêm theo các quy định của pháp luật…

Ngay sau khi nhận được “nhắc nhở” này, phía NHNN cũng đã thẳng thắn nhìn nhận, trong thời gian qua, hoạt động thanh tra, giám sát ngành Ngân hàng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Khuôn khổ pháp lý, pháp quy về thanh tra, giám sát ngân hàng, an toàn hoạt động ngân hàng chưa đầy đủ và đồng bộ.

Khả năng phát hiện và cảnh báo sớm, phòng ngừa, ngăn chặn rủi ro trong hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng còn hạn chế. Chất lượng, số lượng, năng lực thực thi công vụ của đội ngũ thanh tra, giám sát ngân hàng còn một số tồn tại, hạn chế, chưa theo kịp với tốc độ phát triển của hệ thống tài chính ngân hàng...

NHNN cho biết, để khắc phục những tồn tại, yếu kém của ngành ngân hàng nói chung và hoạt động thanh tra, giám sát ngành ngân hàng nói riêng. Hiện NHNN đã báo cáo, tham mưu Thủ tướng Chính phủ trình Bộ Chính trị Đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020.

NHNN nhấn mạnh tiếp tục tham mưu Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Các tổ chức tín dụng để hoàn thiện các quy định pháp luật nhằm ngăn ngừa sở hữu chéo, lạm dụng quyền quản trị, điều hành, quyền cổ đông lớn để thao túng hoạt động của TCTD.

Gỡ sở hữu chéo

Sau gần 5 năm triển khai đề án tái cơ cấu, số TCTD yếu kém đã được thanh lọc đáng kể. Hiện toàn hệ thống đã giảm được 22 TCTD với hàng loạt thương vụ mua bán, sáp nhập.

Thống kê từ NHNN cho biết, tính đến ngày 31/12/2016, các TCTD đã xử lý được gần 500.000 tỷ đồng nợ xấu. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng của toàn hệ thống là 2,46%, giảm mạnh với con số 17% vào tháng 9/2012. “Sức khỏe” tài chính của các ngân hàng cũng nâng lên đáng kể, thể hiện qua nhiều con số như tổng tài sản, vốn điều lệ, lợi nhuận…

Tuy nhiên theo nhìn nhận của giới chuyên gia, bối cảnh tái cơ cấu NHNN đã khác xa. Ông Nguyễn Toàn Thắng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng bình luận: Hiện tái cơ cấu hệ thống ngân hàng đã bước vào giai đoạn 2 với bối cảnh khác, đòi hỏi phải xử lý triệt để sở hữu chéo ngân hàng, đảm bảo vốn của ngân hàng là vốn thực có, chứ không phải vốn ảo.

Được biết trong Dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng đang được đưa ra lấy ý kiến, NHNN siết chặt hoạt động mua bán cổ phần ngân hàng. Theo dự thảo, các trường hợp mua bán, chuyển nhượng cổ phần có giá trị từ 1% vốn điều lệ của TCTD trở lên phải được NHNN chấp thuận bằng văn bản trước khi thực hiện. Nguồn tiền mua cổ phần ngân hàng phải được chứng minh rõ ràng và không có nguồn gốc từ vốn vay.

Dự thảo cũng quy định, cổ đông lớn và người liên quan không được sở hữu vượt quá 5% vốn điều lệ của một TCTD. Quy định này góp phần làm minh bạch nguồn vốn góp của cổ đông, ngăn tình trạng sở hữu chéo, tăng vốn ảo. Phía NHNN khẳng định, thời gian tới sẽ nâng cao khả năng cảnh báo sớm của NHNN đối với những rủi ro tiềm ẩn mang tính hệ thống và ngăn ngừa nguy cơ vi phạm pháp luật ngành ngân hàng của các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài;

Ngoài ra NHNN đổi mới công tác thanh tra theo hướng tăng cường thanh tra toàn diện, pháp nhân TCTD, phù hợp với thực tiễn hoạt động của TCTD. Kết hợp thanh tra, giám sát việc chấp hành chính sách, pháp luật với thanh tra, giám sát rủi ro trong hoạt động của đối tượng thanh tra ngân hàng, đối tượng giám sát ngân hàng, tiến tới áp dụng phương pháp dựa trên cơ sở rủi ro theo các thông lệ, chuẩn mực quốc tế.