Kỷ niệm 75 năm ngày chiến thắng Chủ nghĩa Phát xít (9/5/1945 - 9/5/2020): Trận chiến cuối cùng và cái giá của hòa bình

Cờ chiến thắng của Hồng quân Liên Xô trên nóc nhà Quốc hội Đức.

Tử thủ ở sào huyệt cuối cùng

Hơn 2 năm sau thất bại của quân Đức tại Stalingrad, sông Oder và sông nhánh Neisse trở thành mặt trận chính giữa phát xít Đức và Liên Xô. Tổng Tư lệnh tối cao Stalin yêu cầu phải đánh chiếm Berlin trong thời gian ngắn nhất. Chiến dịch công kích Berlin phải được bắt đầu không muộn quá ngày 16/4 và phải kết thúc trong 12 đến 15 ngày.

Mục tiêu của chiến dịch là chia cắt, bao vây và tiêu diệt các đơn vị quân Đức, giải phóng Berlin; tiến nhanh sang phía Tây ngăn chặn Hitler thành lập một mặt trận mới; đánh gục và buộc nước Đức phát xít phải đầu hàng, kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ II ở châu Âu.

Tham gia chiến dịch, phía Hồng quân có 162 sư đoàn, 21 quân đoàn xe tăng – cơ giới với 2.500.000 quân, trên 42.000 pháo và súng cối, 6.300 xe tăng, 8.300 máy bay chiến đấu bao gồm cả 800 máy bay ném bom tầm xa…

Stalin trực tiếp điều phối hoạt động của các cánh quân tiến đánh Berlin. Để đẩy nhanh tốc độ, ông chia quyền chỉ huy chiến dịch Berlin cho Nguyên soái Zukhov ở miền Trung và Tướng Konev ở miền Nam.

Về phía quân Đức, với lực lượng gồm 63 sư đoàn (có 15 sư đoàn tăng – cơ giới), chúng tập trung trên hướng Berlin trên 1.200.000 quân, 10.400 pháo và súng cối, 1.500 xe tăng và 3.300 máy bay; ngoài ra, còn 8 sư đoàn thuộc lực lượng dự bị của Bộ Chỉ huy tối cao Đức.

Hệ thống phòng thủ của Đức gồm tuyến Oder – Neisse có chiều sâu từ 20 đến 40km với 3 tuyến chiến hào. Tiếp đến là khu vực phòng ngự thủ đô gồm 3 tuyến vòng ngoài, vòng trong và vành đai bao của thành phố với những công trình kiên cố được chuẩn bị từ trước có chiều sâu khoảng 100km.

Trong nội đô chia thành 9 khu phòng thủ, trong đó khu trung tâm các cơ quan chính phủ được biến thành pháo đài cực mạnh do những đơn vị SS trung thành nhất bảo vệ. Chỉ tính riêng trong nội đô có hơn 200 tiểu đoàn quân đội, SS và lực lượng bán vũ trang với số quân trên 20 vạn người. Hầu như quân Đức không chú ý đến phía Tây (nơi quân Đồng minh tiến công), mà dồn sức lực cuối cùng để chống trả Hồng quân Liên Xô và sẵn sàng tử thủ.

Cái giá của hòa bình

Ngày 16/4/1945, chiến dịch Berlin bắt đầu. Sau khi pháo binh và không quân bắn dọn đường, hàng nghìn pháo sáng được bắn lên kết hợp với 143 ngọn đèn pha cực mạnh làm loá mắt quân địch và soi đường cho Hồng quân tiến công. Cũng vì thế, sau này, các sử gia đã gọi đây là “cuộc chiến dưới ánh đèn pha”.

Các nỗ lực của Hồng quân Liên Xô cuối cùng đã chọc thủng tuyến phòng ngự Oder - Neisse. Theo miêu tả của truyền thông Liên Xô thời điểm đó “những cơn mưa đạn pháo đổ xuống Berlin, báo hiệu trận công phá sào huyệt cuối cùng của bọn phát xít bắt đầu. Hồng quân hoàn thành việc bao vây hai cánh quân Frankfurt và Berlin của địch và bắt đầu tổng tiến công”.

Ngày 29/4, bộ đội thuộc Quân đoàn Xung kích số 79 của Thiếu tướng S. Perevukhin tiến công toà nhà Quốc hội Đức – nơi đã được biến thành cứ điểm phòng ngự mạnh với trên 1.000 quân có pháo binh, xe tăng hỗ trợ.Sáng 30/4, các chiến sĩ Hồng quân tiến đến gần toà nhà và đến chiều tối thì đột nhập được vào bên trong.

Mờ sáng 1/5, ba người lính trinh sát Xô viết thuộc Trung đoàn 756, Sư đoàn Bộ binh 150 là Trung úy Aleksey Berest, Trung sỹ Mikhail Alekseyevich Egorov và Trung sỹ Meliton Varlamovich Kantarya đã cắm Lá cờ chiến thắng trên nóc nhà Quốc hội Đức.

Ngày 2/5, quân Đức ở Berlin ngừng kháng cự tuy nhiên phải 3 ngày sau, các trận truy kích diệt tàn quân Đức chạy sang phía Tây mới chấm dứt. Chiến dịch Berlin kết thúc thắng lợi.

Theo ý kiến của giới sử gia, thương vong và thiệt hại của Hồng quân Liên Xô trong trận chiến cuối cùng này lên tới gần 100.000 người. “Cái giá của hòa bình và sự đe dọa của chủ nghĩa phát xít được đánh đổi bằng rất nhiều máu của những người anh hùng” - nhà sử học Soyustov của Nga viết.

Đêm mồng 8 rạng ngày 9/5, Lễ kí Công ước về việc nước Đức đầu hàng vô điều kiện diễn ra tại một trường quân sự cũ ở Karlshorst (ngoại ô Berlin). Cũng chính ngày này, ngày 9/5 được xem là ngày “Chiến thắng chủ nghĩa phát xít” trên phạm vi toàn cầu.