Ký ức về Đại đội Ký Con anh hùng

Những ngày tháng Tám lịch sử, chúng tôi đến thăm các cựu chiến binh của chiến khu Trần Hưng Đạo (Chiến khu Đông Triều) năm xưa. Tiếp đón chúng tôi trong căn nhà ấm cúng treo rất nhiều những bức ảnh tư liệu về một thời sống và chiến đấu hào hùng, ông Lê Phú - Đại đội trưởng Đại đội Ký Con hào hứng chia sẻ về một thời không thể nào quên.

Ông Lê Phú (sinh năm 1925, tại Hải Phòng) tham gia cách mạng từ tháng 4/1945. Trước đó, ông được đào tạo trong lực lượng Hải quân lục chiến của Pháp. Khi liên hệ được với lực lượng Việt Minh qua đồng chí Nguyễn Bình (Tư lệnh Chiến khu Đông Triều, năm 1948 được Chủ tịch Hồ Chí Minh phong quân hàm Trung tướng, sau là Liệt sĩ, Anh hùng lực lượng vũ trang), ông liền đi theo Việt Minh.

Tiểu đội Ký Con được thành lập ngày 1/7/1945 sau khi đánh trại Chợ Bí, bắt sống cả đại đội địch, một số anh em trong trại đã bỏ trại đi theo Việt Minh. Khi về đến nơi, anh em cùng bàn bạc và suy nghĩ đặt tên cho Tiểu đội. Lúc này, có đồng chí có ý kiến đặt tên là tiểu đội Ký Con vì trong tiểu đội toàn các anh em tuổi đời còn rất trẻ chỉ 18-20, có người 16 tuổi và dáng người lại nhỏ con. Hơn nữa tên Ký Con là bí danh của lãnh tụ Quốc dân Đảng Đoàn Trần Nghiệp - người đã tham gia lãnh đạo khởi nghĩa Yên Bái (năm 1930). Ý kiến đó được cả tiểu đội thống nhất cao. Sau khi thành lập, tiểu đội được phát cờ có tên “Đơn vị Ký Con” cắm trên súng nên đi đâu mọi người cũng biết đến. Sau hơn 1 tháng, Tiểu đội Ký Con được hợp nhất với 2 tiểu đội khác thành lập Trung đội Ký Con. Ông Lê Phú được cử làm Trung đội trưởng.

Trung đội Ký Con là đơn vị chủ lực trong trận đánh chiếm tỉnh lỵ tỉnh Quảng Yên ngày 20/7/1945 và tham gia giành chính quyền ở Hải Phòng ngày 23/8/1945. Cuối tháng 8/1945, 3 trung đội được hợp nhất lại thành Đại đội Ký Con do ông Lê Phú làm Đại đội trưởng đóng quân tại Hòn Gai đảm đương nhiệm vụ rất quan trọng là bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ ở Hải Phòng và khu mỏ Hòn Gai.

Nhắc đến Đại đội Ký Con không thể không nhắc đến chiến công xuất sắc khi đánh hai tàu chiến của Pháp Crayssac (ngày 7/9/1945) và L’Audacieux (ngày 11/9/1945).

Mấy ngày sau, Đại đội lại chiến đấu với tàu L’Audacicux của Hải quân Pháp tới vùng biển Hòn Gai để tìm tàu Crayssac mất tích. Trận chiến này cũng rất cam go nhưng cuối cùng đã giành thắng lợi. Ta chiếm được tàu mà không tốn một viên đạn nào cả chính là nhờ sự chỉ huy tài ba và sự gan dạ, mưu trí, sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ trong Đại đội. Những chiến công đầu tiên của Đại đội Ký Con ngay sau những ngày đất nước vừa giành được độc lập hết sức có ý nghĩa…

Ký ức về đại đội Ký Con không chỉ có những chiến công, niềm vui mà còn cả những nỗi buồn, sự tiếc thương về sự hy sinh của biết bao đồng đội và cả những người dân đã anh dũng ngã xuống. Ông Lê Phú rưng rưng khi nhớ về trận ông chỉ huy tấn công quân Pháp ở Đồn Cao trên đảo Cô Tô đêm 13/11/1945. Trận đánh cam go, ác liệt khiến Đại đội Ký Con đã hy sinh 17 đồng chí và 1 ngư dân dẫn đường, bị địch bắt sống 22 đồng chí, trong đó có ông và 4 người dân lái thuyền. Ông bị đưa vào Khám Lớn Sài Gòn giam và bị kết án tử hình, rồi bị đi đày ở Côn Đảo. Đến năm 1954, ông được trao trả và chuyển về miền Bắc tập kết.

Giờ đây, Đại đội Ký Con chỉ còn lại ông Lê Phú và ông Vũ Đình Lai. 2/3 thế kỷ đã trôi qua nhưng họ vẫn giữ nguyên vẹn ký ức về những năm tháng lịch sử chiến đấu oanh liệt, hào hùng để giành, giữ chính quyền non trẻ, bảo vệ thành quả cách mạng. Họ vẫn tạc dạ ghi lòng ngày truyền thống của Đại đội Ký Con anh hùng và vẫn cố gắng đến dự ngày gặp mặt hàng năm của chiến khu Đông Triều, rưng rưng nước mắt khi nhắc tên những đồng đội đã hy sinh.

Đặc biệt, giữa những ngày mùa Thu lịch sử kỷ niệm cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công và Quốc khánh 2/9 năm nay, họ đã trao tặng cho Bảo tàng MTTQ Việt Nam những tư liệu, kỷ vật dày công nâng niu, gìn giữ trong bao năm qua với tâm niệm những câu chuyện ký ức và kỷ vật thiêng liêng của Đại đội Ký Con vẫn còn sống mãi với thời gian.

Ngày 28/4/2000, Đại đội Ký Con đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân do đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống thực dân Pháp.