Mừng cơm mới nơi đại ngàn

Đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở tỉnh Quảng Bình có rất nhiều hoạt động văn hóa truyền thống. Trong đó nổi bật nhất có lễ hội mừng cơm mới được bà con tổ chức vào khoảng tháng 10 âm lịch hàng năm, sau mùa thu hoạch lúa rẫy. Từ xưa đến nay, cây lúa luôn gắn kết với đời sống của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở trên dãy Trường Sơn.

Người Bru - Vân Kiều chuẩn bị lễ vật cho lễ hội mừng cơm mới rất chu đáo. Lúa nếp sau khi tuốt từ nương rẫy đem về nhà sẽ được để ít nhất 3 ngày mới đem giã. Trong 3 ngày đó, hạt lúa được bà con đem phơi khô, sảy, làm sạch, chọn lọc những hạt lúa chắc mẩy nhất đem cất vào kho. Sau khi lúa đã được phơi khô, làm sạch, bà con cho vào cối lớn bằng gỗ để giã. Với đôi bàn tay khéo léo nhưng cũng không kém phần mạnh khỏe, rắn chắc, những người phụ nữ Bru - Vân Kiều đã tạo ra thành phẩm là những mẹt gạo nếp trắng trẻo, thơm nồng.

Gần đến ngày tổ chức lễ, những người phụ nữ Bru - Vân Kiều cùng nhau đi gùi củi, lấy nước, cắt lá dong, lấy rau củ trên rừng trên nương để chuẩn bị vật phẩm phục vụ lễ cúng mừng cơm mới. Trong khi đó, những người đàn ông thì cầm cung, nỏ, ná, đeo nơm lên rừng xuống suối để tìm kiếm những thành quả mà thiên nhiên ban tặng như cá, mật ong rừng và các sản vật khác.

Còn những già làng, trưởng bản, người uy tín trong đồng bào Bru - Vân Kiều thì chuẩn bị dựng cột nêu hình cây lúa. Trên cây nêu có buộc túm những cây lúa sai hạt vào cột. Cột nêu được trang trí hình chim muông, mặt trăng, mặt trời với các đường nét đơn giản nhưng thanh thoát.

Lễ hội mừng lúa mới của đồng bào Bru - Vân Kiều ở Quảng Bình được tổ chức trên quy mô cộng đồng, do đồng bào tự đóng góp lại. Lễ hội thường được tổ chức theo nhóm, hay từng dòng họ. Mỗi dòng họ đóng góp theo suất của từng hộ gia đình... Các suất được quy định như cùng góp con lợn, con gà, ché rượu và nhiều sản vật, bánh trái khác. Đặc biệt, vật phẩm không thể thiếu tại lễ hội đó là những mâm xôi lúa mới để cúng lễ.

Tại buổi lễ, đồng bào tham gia thực hiện các nghi lễ, các trò chơi dân gian và thực hành, trao truyền các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Các cụ già uống rượu và hát các làn điệu dân ca. Một số đánh chiêng, thổi khèn, thổi sáo... Lời hát là các làn điệu dân ca truyền thống cầu chúc cho cuộc sống an bình.

Lễ hội mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở địa phương dọc theo dãy Trường Sơn ở tỉnh Quảng Bình là di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu, đặc sắc được đồng bào gìn giữ và duy trì trong cộng đồng từ xưa đến nay.

Ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư Đảng ủy xã Ngân Thủy (huyện Lệ Thủy) cho biết, trước đây, do tập quán sản xuất cũ theo kiểu chặt, đốt, cốt, trỉa của bà con nên đời sống người dân gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nay, ở địa phương đã có những cánh đồng lúa nước do Bộ đội biên phòng Quảng Bình triển khai đã giúp người dân chủ động nguồn lương thực, không còn lo đói. Đời sống ấm no, bà con chú trọng gìn giữ những nét văn hóa truyền thống trong đó thường xuyên tổ chức lễ hội mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều.

Bảo tồn và phát triển lễ hội mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở Quảng Bình cũng giúp người dân nơi đây phát triển du lịch với mô hình du lịch văn hóa cộng đồng. Lấy giá trị văn hóa cốt yếu của bà con Bru - Vân Kiều làm trọng tâm để kết nối với các điểm du lịch khác trên địa bàn tỉnh Quảng Bình để qua đó vừa gìn giữ nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc; đồng thời góp phần nâng cao đời sống của bà con ở nơi đại ngàn Trường Sơn.