Nạn đói 'gõ cửa' Somalia

Nguy cấp nạn đói

Giám đốc nhân đạo của Liên hợp quốc (LHQ) Martin Griffiths cho biết, ông đã sốc đến tận xương tủy trong chuyến thăm Somalia, nơi ông nhìn thấy những đứa trẻ quá yếu để có thể khóc vì đói. Theo chuyên gia của LHQ, hơn 850 nghìn người đang ở trong các khu vực bị ảnh hưởng, với hàng chục nghìn người khác có thể cũng sẽ chịu cảnh tương tự trong những tháng tới.

Một tuyên bố chính thức về nạn đói hiếm khi xảy ra, trong khi đã có cảnh báo rằng, sự giúp đỡ ít ỏi cũng đến quá muộn. Ít nhất 1 triệu người ở Somalia đã phải di dời do đợt hạn hán khô hạn nhất trong nhiều thập kỷ, do biến đổi khí hậu, điều này cũng ảnh hưởng đến vùng Sừng châu Phi rộng lớn hơn bao gồm Ethiopia và Kenya.

Một tuyên bố chính thức cho thấy hơn 1% số hộ gia đình thiếu lương thực cực kỳ nghiêm trọng, hơn 30% trẻ em bị suy dinh dưỡng nặng và hơn 2/10.000 người chết mỗi ngày.

Xung đột Nga - Ukraine được coi là một thảm họa đối với Somalia, quốc gia đang bị thiếu hụt viện trợ nhân đạo do các nhà tài trợ quốc tế chuyển hướng tập trung vào châu Âu. Trước xung đột, Somalia khai thác ít nhất 90% lúa mì từ Nga và Ukraine, giờ lại bị ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng khan hiếm nguồn cung và giá lương thực tăng mạnh. “Xung đột ở Ukraine là nguyên nhân chính của câu chuyện đáng buồn ở Somalia” - ông Griffiths nói.

Các gia đình đói khổ ở Somalia đã phải vất vả trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần vượt qua những địa hình khô cằn để tìm kiếm sự hỗ trợ. Nhiều người trong gia đình được chôn cất dọc đường. Ngay cả khi họ đến được các trại bên ngoài khu vực đô thị, họ cũng không tìm thấy hoặc không được giúp đỡ.

Tại một khu trại bên ngoài thủ đô Mogadishu, Fadumo Abdi Aliyow đã chỉ phần mộ của hai con trai nhỏ bên cạnh ngôi nhà tạm của họ. Bệnh tật đã khiến chúng bị suy nhược cơ thể.

“Tôi muốn chết trước các con để chúng có thể chôn cất tôi” - Aliyow nói. Trong khi đó, cô Samey Adan Mohamed, một cư dân khác trong khu trại gồm 1.800 gia đình, cho biết, bữa ăn cuối cùng mà cô và 8 đứa con ăn là cơm từ một ngày trước. Hôm nay họ chỉ có trà.

Những khu trại như của Samey bị cái chết đeo bám, khiến các nhân viên cứu trợ rơi nước mắt. Phó giám đốc khu vực của UNICEF, bà Rania Dagash cho biết: “Tôi không thể bỏ ra khỏi đầu hình ảnh những gò đất nhỏ bé đánh dấu phần mộ của trẻ em. Tôi đến từ vùng này nhưng chưa bao giờ thấy điều gì tồi tệ như vậy”.

Nguồn tài trợ đến muộn

Một tuyên bố chính thức về nạn đói có thể mang lại nguồn tài trợ rất cần thiết. Nhưng “thật bi thảm, vào thời điểm nạn đói được công bố thì đã quá muộn” - Chương trình Lương thực Thế giới của LHQ cho biết.

Khi nạn đói được tuyên bố ở Somalia vào năm 2011, 250.000 người đã chết trước đó. “Đây không phải là sự lặp lại của nạn đói năm 2011. Nó còn tồi tệ hơn nhiều” - cơ quan nhân đạo của LHQ cho biết vào tuần trước. Ít nhất 730 trẻ em đã chết tại các trung tâm dinh dưỡng trên khắp Somalia và hơn 213.000 người sắp có nguy tương tự.

“Bạn sẽ có cảm giác như đang nhìn vào khuôn mặt của cái chết nếu chứng kiến những gì xảy ra ở đây” - Giám đốc điều hành Mercy Corps Tjada McKenna nói với AP sau khi đến thăm thành phố bị tàn phá nặng nề Baidoa. Bà McKenna, người đã chứng kiến cái chết của nhiều trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai, cho biết, không có đủ thực phẩm trị liệu để điều trị chứng suy dinh dưỡng nghiêm trọng.

Thêm vào đó, nguồn viện trợ đã giảm hơn 60% so với đợt hạn hán trước đó của Somalia vào năm 2017, quản trị viên USAID Samantha Power cho biết và lưu ý rằng, bà đang chứng kiến mức độ tuyệt vọng và tàn phá chưa từng thấy trong sự nghiệp của mình.

Khu vực Sừng Châu Phi lần đầu tiên chứng kiến bốn mùa mưa thất bại liên tiếp trong hơn nửa thế kỷ qua, gây nguy hiểm cho khoảng 20 triệu người tại một trong những khu vực nghèo khó và hỗn loạn nhất thế giới.

Giám đốc Trung tâm dự báo khí hậu khu vực, ông Guleid Artan cho biết, lượng mưa từ tháng 3 đến tháng 5 năm nay là thấp nhất trong vòng sáu thập kỷ qua. Dự báo, mùa mưa từ tháng 3 đến tháng 5 của năm tới cũng không được tốt. Ông Artan lo lắng rằng, “đây có thể là đợt hạn hán kéo dài bảy năm”.

Do tính chất lan rộng của hạn hán ở Somalia và với một số khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nằm dưới sự kiểm soát của nhóm cực đoan al-Shabab, vốn thù địch với các nỗ lực nhân đạo, không ai biết có bao nhiêu người đã chết - hoặc sẽ chết trong những tháng tới.

Hàng trăm cuộc gọi từ khắp Somalia, kể cả từ các khu vực do al-Shabab kiểm soát, đến Đài Ergo do Somali điều hành. Một số nói rằng không có viện trợ trong các trại. Những người khác cho biết, các nguồn nước đã cạn kiệt hoặc than thở về sự mất mát của hàng triệu gia súc vốn là nền tảng cho sức khỏe và sự giàu có của họ.

Hiện nay, nguồn lực viện trợ cho các quốc gia vùng Sừng Châu Phi để ngăn chặn nạn đói khá thấp. Tháng 2 vừa qua, Chương trình Lương thực thế giới (WFP) chỉ huy động được chưa đến 4% số tiền cần thiết. Trên thực tế, trong đợt hạn hán nghiêm trọng xảy ra tại Đông Phi hồi năm 2017, việc hành động sớm đã giúp Somalia tránh được nạn đói.