Nghi thức lễ rửa làng của đồng bào Lô Lô

Quang Vinh• 11/12/2022 10:09

Với những nghi thức đặc sắc, độc đáo, lễ rửa làng được lưu truyền từ đời này tới đời khác, đến nay không chỉ là một sự kiện mang tính tín ngưỡng dân gian trong đồng bào dân tộc Lô Lô và những giá trị truyền thống của dân tộc này vẫn được gìn giữ hầu như nguyên vẹn.

Lễ rửa làng dân tộc Lô Lô (thôn Sảng Pả A, thị trấn Mèo Vạc, huyện Mèo Vạc, Hà Giang) 3 năm tổ chức một lần vào ngày 15/5 và 5/6 âm lịch, người dân trong vùng tập trung lại họp bàn trong dòng họ dân tộc Lô Lô để bàn bạc chuẩn bị mua đồ lễ, mời thầy cúng làm lễ.

Theo phong tục người Lô Lô cúng xong 9 ngày sau không cho người lạ vào trong làng, với ý nghĩa người lạ vào làng là phần cúng đó không thành công, tà ma lại quay về. Và phạt người lạ đó mua lễ vật rồi bắt đầu cúng lại lần nữa.

Các trai bản chuẩn bị đồ lễ dâng cúng và 4 người phụ thầy để đi cúng từng hộ gia đình.

Đồ tế lễ phải có rượu ngô, 2 con dê, 1 con gà trống trắng, cỏ danh tép thành dây dài luồng những thanh kiếm gỗ phu xi cho dê cõng, 1 thanh kiếm sắt, 3 cành lao, 3 cành đào nhỏ, 3 cành mận nhỏ, 1 miếng vải đỏ buộc vào nhau, hạt ngô, 1 đôi sừng trâu, lấy 1 cây tre to dài tầm 3 m, đục ở bên trên miệng tre ở đoạn giữa của cây tre lấy đất đổ đầy lên miệng của cây tre rồi cắm hình nhân bằng giấy xanh, đỏ, tím, vàng...., cắm hương theo từng hàng dọc ở giữa cây tre, cây tre làm giả hình con ngựa.

Trong 4 người phụ thầy, 2 người có trách nhiệm vắt cây tre giả con ngựa cắm hình nhân lên vai, 2 người còn lại trong đó: mỗi người dắt 01 con dê và cầm con gà trống trắng và các cành đào, mận, cành lao, vải đỏ theo sau thầy cúng và vừa đi vừa xua đuổi tà ma, người còn lại quấy hạt ngô theo sau đi vào từng gian nhà của gia chủ rồi ra cửa chính, kết thúc nhà thứ nhất.

Những lễ vật sống dâng cúng như dê, gà sẽ được dắt đến các hộ gia đình dân tộc Lô Lô.

Để cho lễ rửa làng thành công, không thể thiếu một thủ tục đầu tiên, đó là làm lễ xin các thầy cúng tiền bối. Thủ tục xin khá đơn giản, bao gồm; một chén nước, hương khói và giấy trúc, một con gà trống (Đó là một loại giấy chuyên dùng cho lễ cúng tế của người Lô Lô nhìn gần giống như giấy bản).

Trước hết thầy cúng thắp hương tại bàn thờ gia tiên, sau đó đặt giấy trúc, chén nước xuống một góc nhà để khấn xin. Tiếp theo thầy cúng bọc tờ giấy trúc lên chén nước, nếu nước trong chén không bị thấm hoặc đổ ra ngoài thì lễ xin phép mới linh nghiệm và lễ rửa làng mới thành công.

Thầy cúng Lò Sì Páo là người hiểu biết đầy đủ về những nghi thức thực hiện lễ rửa làng. Là người chịu trách nhiệm phần lễ, những nghi lễ tiến hành cùng với sự tham gia của dân bản.

Thầy cúng cầm đôi sừng trâu, nếu thầy đánh đôi sừng úp hết mới thuận, đôi sừng trâu tượng trưng cho sự âm dương. Thầy cầm đôi sừng trâu khấn đi trước 4 người phụ thầy cần đồ lễ như cành đào, mận cành lao, vải đỏ, gà trắng, ngô hạt xua đuổi theo sau thầy ra cửa chính và tiếp tục đi nhà thứ 2 và các hộ gia đình Lô Lô trong làng.

Nghi lễ thầy cúng tiến hành để xua đuổi tà ma ra khỏi nhà.

Người dân trong vùng tập trung chứng kiến thầy cúng làm lễ.

Những nghi thức cúng này được tiến hành hai lần. Những lễ vật sống dâng cúng như dê, gà sẽ được dắt đến các hộ gia đình dân tộc Lô Lô để chuẩn bị cúng nhà thứ nhất và cúng xong nhà thứ nhất sẽ tiếp tục đi cúng nhà thứ hai cứ như vậy cho đến hết các hộ gia đình dân tộc Lô Lô trong làng.

Những lễ vật sống dâng cúng sẽ được các chàng trai (4 người phụ lễ) mang đi làm thịt tại ngã ba đường, khi luộc chín lấy bộ lòng dê và 3 rẻ xương sườn dê mang về cúng lần thứ 2, xong lấy tiết dê bôi lên thanh kiếm phu xi mà luồn qua cỏ ranh mang về treo trên cửa chính của hộ gia đình, trong đó treo trên cửa chính là 5 thanh kiếm đã được bôi tiết dê, 2 thanh kiếm đã bôi tiết dê để hai bên cửa chính, 2 thanh kiếm còn lại cắm ngoài cổng phụ trước cửa gia chủ.

2 con dê và con gà được làm thịt tại ngã ba, mọi người phải ăn hết thịt, uống hết rượu mới được về, không ai được mang thịt, rượu về nhà. Nếu mang về thì tà ma sẽ theo mình về, và lần cúng đó không thành công.

Quan niệm người Lô Lô ăn thịt, uống rượu phải ăn hết tại đó thì làng bản mới ấm non, bình an, hạnh phúc.