Người Pa Hy cuối cùng lưu giữ tiếng đàn tâm-prảy

Hồ Ngọc Minh 01/02/2017 10:22

Mỗi khi mùa xuân về, cũng là lúc mùa màng đã rỗi, lúa thóc đã về nhà, người Pa Hy đắm mình trong lễ hội. Và, sau nhiều năm thất truyền, bà con người Pa Hy bản Hạ Long, xã vùng núi Phong Mỹ (huyện Phong Điền, Thừa Thiên-Huế) đã được nghe lại thanh âm của tiếng đàn cổ tâm-prảy do bà Hồ Thị Hương (59 tuổi) dày công sưu tầm, phục dựng.

Bà Hồ Thị Hương và cây đàn tâm-prảy

Của riêng còn lại chút này

Trong câu chuyện với chúng tôi, bà Hương nói: “Giờ mình không phục hồi lại các làn điệu của đàn cổ tâm-prảy thì lũ trẻ lớn lên nó không biết.

Lớp trẻ ở làng bản Hạ Long bây giờ cũng mê đàn, mê hát nhưng chỉ thích máy móc hiện đại, còn những nhạc cụ truyền thống thì không mặn mà. Tôi cũng đã bày, đã dạy cho nhiều người nhưng rồi ít đứa theo lắm”. Giọng của bà Hương có vẻ buồn buồn.

Bản Hạ Long là nơi đồng bào Pa Hy tập trung sống đông nhất tỉnh Thừa Thiên - Huế. Già Hồ Lai vừa chỉ đường cho chúng tôi vừa nói: “Trong bản có nhiều người tên Hương nhưng để phân biệt người ta gọi bà Hồ Thị Hương là bà Hương đánh đàn. Bởi tiếng đàn tâm-prảy của bà ấy nổi tiếng khắp vùng. Hỏi nhà bà Hương đánh đàn, dân làng ở đây ai cũng biết”.

Cây đàn được bà Hương cất giữ cẩn thận trong tủ. Mỗi khi có dịp lễ hội, khách khứa hay rảnh rỗi, bà lại lấy đàn ra đánh. Cây đàn đơn sơ, bình dị lại ngân lên những nhịp điệu mê hoặc đến lạ lùng, âm vang cả bản làng, gợi nhớ về một thời xa vắng.

Được chế tác tương đối đơn giản, đàn tâm-prảy gồm có 5 phím, 2 dây và 2 chốt chỉnh dây. Thùng đàn nhỏ có lỗ thông hơi. Đàn được làm từ gỗ chò. Vì gỗ là nhân tố tạo âm hay cho đàn.

Bề ngoài, tâm-prảy cực kỳ mộc mạc bởi màu gỗ tự nhiên, không sơn quét cùng với vết đẽo có phần thô sơ không mài dũa. Chính cái nguyên sơ ấy gây chú ý cho người nghe lần đầu bởi sự thô kệch bên ngoài và thanh âm trong trẻo phát ra từ tâm-prảy. Người Pa Hy ví tiếng đàn tâm-prảy như giai điệu của núi rừng, của bản làng.

Bà Hương kể, thời khói bom lửa đạn, khi ấy bà chừng tuổi trăng tròn, bà cùng các chị đi tải đạn cho bộ đội trên Trường Sơn. Bao đêm, bà và mấy chị đánh đàn tâm-prảy để ấm lòng chiến sĩ, động viên đồng đội và cho chính mình.

Đối với cộng đồng người Pa Hy, tiếng đàn tâm-prảy không chỉ là nhạc cụ quan trọng không thể thiếu trong các dịp lễ hội, nhạc cụ giải trí mà nó còn là tiếng lòng của nam nữ yêu nhau, lời tự tình những lúc vui buồn... Nó trở thành “người bạn” không thể thiếu với trai gái Pa Hy ngày xưa.

Đàn tâm-prảy cũng giống như khúc hát giao duyên, đối đáp của đồng bào Kinh. Trai gái Pa Hy thường mượn tiếng đàn tâm-prảy để bày tỏ tình cảm của mình trong những đêm trăng thanh gió mát bên dòng suối con khe. Tiếng lòng của mình sẽ được thể hiện qua cung đàn tâm-prảy một cách đơn sơ, giản dị nhưng không kém phần tinh tế. Không ít đôi nên duyên vợ chồng nhờ phải lòng nhau từ tiếng đàn.

“Thời trẻ, tôi cũng mê chồng tôi bởi tiếng đàn tâm-prảy của ông ấy. Ngày xưa là thế nhưng nay khắp bản làng còn mấy ai biết đánh đàn tâm-prảy…”- bà Hương than thở.

Nguy cơ thất truyền

Theo bà Hương, đàn tâm-prảy là nhạc cụ truyền thống cha ông truyền lại. Ngày xưa, trai gái Pa Hy ai cũng biết đánh. Đánh đàn tâm-prảy khá đơn giản chỉ cần yêu tiếng đàn thì sẽ đánh hay, đánh giỏi.

Gần 30 năm qua, tiếng đàn tâm-prảy không còn ngân vang, chỉ còn trong ký ức của những người ở thế hệ như bà. Day dứt tiếng đàn tâm-prảy xưa thất truyền.

Mấy năm gần đây, bà Hương cùng chồng và một số người già trong bản và các bản khác lại làm lại đàn tâm-prảy đánh vào dịp lễ Tết, lễ hội để bản làng cùng nghe.

Vốn là người làm đàn giỏi một thời, nay ông Trần Ngọc Thêm, chồng bà Hương lại mày mò làm lại những cây đàn tâm-prảy mới cho vợ và cùng vợ nhớ lại những giai điệu ngày xưa để phục vụ bà con Pa Hy mỗi khi có lễ hội trong làng trong xã. “Bây chừ, lớp trẻ rất ít chơi đàn tâm-prảy như chúng tôi ngày xưa.

Tiếng đàn cổ giờ chỉ có mấy người già trong bản biết. Buồn lắm. Con cái chúng tôi bây giờ cũng chẳng đứa nào biết đánh. Mà nó không thích thì làm sao mình ép được”- ông Thêm nói.

Ông Nguyễn Văn Chiến - Phó Chủ tịch UBND xã Phong Mỹ cho biết: “Tâm-prảy là nhạc cụ truyền thống đã gắn bó với đồng bào Pa Hy bao đời. Nay chỉ còn bà Hương chơi đàn được. Hy vọng tiếng đàn ấy sẽ ngân vang lại giữa núi rừng Pa Hy”.

Năm 2016, tiếng đàn tâm-prảy của bà Hương lần đầu đến với Ngày hội Văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc miền núi tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ X được đông đảo mọi người quan tâm, thích thú.

“Bữa chừ mình chỉ đánh cho tự mình và một số ít người trong làng bản nghe. Thật vui khi được đem tiếng đàn Pa Hy đến với mọi người. Và càng vui hơn khi mọi người đón nhận nó”- bà Hương chia sẻ.

Chia tay chúng tôi, bà Hương nhịp nhàng đánh giai điệu bài “Đoàn kết”, bài hát một thời gắn bó với thế hệ bà. Giai điệu ngân vang giữa bản làng dễ lay động lòng người. Tiếng đàn như réo rắt nỗi niềm lo sợ thất truyền tiếng đàn cổ tâm-prảy.

Người Pa Hy ví tiếng đàn tâm-prảy như giai điệu của núi rừng, của bản làng. Bà Hương kể, thời khói bom lửa đạn, khi ấy bà chừng tuổi trăng tròn, bà cùng các chị đi tải đạn cho bộ đội trên Trường Sơn. Bao đêm, bà và mấy chị đánh đàn tâm-prảy để ấm lòng chiến sĩ, động viên đồng đội và cho chính mình.

Đối với cộng đồng người Pa Hy, tiếng đàn tâm-prảy không chỉ là nhạc cụ quan trọng không thể thiếu trong các dịp lễ hội, nhạc cụ giải trí mà nó còn là tiếng lòng của nam nữ yêu nhau, lời tự tình những lúc vui buồn… Nó trở thành “người bạn” không thể thiếu với trai gái Pa Hy ngày trước.

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Người Pa Hy cuối cùng lưu giữ tiếng đàn tâm-prảy

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO