Nguy hiểm ngộ độc nấm

4 người trong một gia đình ngộ độc

Ngày 4/3, thông tin từ Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, hiện đơn vị đang điều trị cho 2 bệnh nhân chẩn đoán ngộ độc nấm độc. Đây là 2 bệnh nhân trong gia đình gồm 4 người: 2 vợ chồng và 2 người con cùng ăn nấm và bị ngộ độc.

Theo thông tin từ người nhà bệnh nhân, ngày 25/2 anh Tẩn Văn Líu 28 tuổi, ở xã Chiềng Khay, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La đi hái nấm về nấu ăn cho cả gia đình (khoảng 10 cây nấm trắng). Bữa trưa gồm 4 người: 2 vợ chồng anh Tẩn Văn Líu và 2 con. Sau ăn khoảng 12 tiếng, cả 4 người xuất hiện dấu hiệu nôn, đau bụng, chóng mặt, tiêu chảy nhiều lần, liên tục như nước. Gia đình đưa cả 4 nạn nhân đi cấp cứu tại Bệnh viện huyện Quỳnh Nhai, Sơn La. Hiện 2 mẹ con tình trạng ngộ độc nhẹ hơn, đang được điều trị tại tuyến trước. Còn anh Tẩn Văn Líu và 1 cháu bé 10 tuổi nặng hơn nên được chuyển đến Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai ngày 1/3/2021.

Theo BS. Nguyễn Trung Nguyên -Giám đốc Trung tâm chống độc (BV Bạch Mai), bệnh nhân Tẩn Văn Líu (28 tuổi) và con trai Tẩn Vương Triều (10 tuổi) được chuyển đến Trung tâm chống độc vào ngày thứ 4 sau khi ăn nấm độc, trong tình trạng còn đau bụng, tiêu chảy nhiều lần, huyết áp, mạch ổn định, tuy nhiên xét nghiệm vẫn có tổn thương gan nặng, suy gan.

Bệnh nhân được điều trị tích cực, giải độc… Hiện cả 2 bệnh nhân đều tỉnh táo, có thể tiếp xúc được, tình trạng cháu bé bắt đầu có xu hướng cải thiện tuy nhiên theo các bác sĩ, đến giờ vẫn chưa thể khẳng định được bệnh nhân có hoàn toàn ổn định hay không vì diễn biến của ngộ độc nấm rất phức tạp.

Theo BS Nguyên cho biết, loại nấm mà 4 người trong gia đình anh Tẩn Văn Líu ăn phải là loại nấm cực độc, thuộc loại nấm chứa độc tố amatoxin. Đây là loại nấm độc nhất trong các loài nấm độc, thường gây chết người do viêm gan nhiễm độc phá huỷ tế bào gan, suy gan cấp, dẫn đến hôn mê gan.

Nhận biết nấm độc?

BS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo, thời điểm mùa Xuân - mùa nấm phát triển nhiều nên hay xảy ra ngộ độc nấm. Không thể phân biệt nấm lành hay nấm độc nếu chỉ dựa vào hình dạng, màu sắc nên bác sĩ khuyến cáo người dân tuyệt đối không nên hái nấm hoang dại để ăn. Trên thế giới hiện có hơn 5.000 loại nấm, trong đó có khoảng hơn 100 loài nấm độc mà về hình dáng bề ngoài rất khó phân biệt giữa nấm lành (ăn được) và nấm độc gây chết người. Loại nấm độc trên mặc dù độc nhất nhưng lại có hình thù hấp dẫn, trông trắng, sạch, có vẻ lành tính nhất và khi ăn cũng ngon.

Theo các chuyên gia y tế, nấm là loại thân mềm, mọc tự nhiên ở khắp nơi, song tập trung nhiều ở rừng và những vùng ẩm thấp có cây cối rậm rạp, ít ánh sáng. Nấm rất phong phú về chủng loại, tuy nhiên nấm sử dụng ăn được và an toàn cho con người thì rất ít. Từ xưa, nấm đã được con người dùng làm thức ăn và được coi là một thực phẩm có nhiều chất dinh dưỡng.

Nước ta có nhiều loại nấm ăn tốt dùng làm thực phẩm hàng ngày, như nấm hương, nấm mỡ, nấm rơm, nấm rạ, nấm mối, nấm tràm, nấm trứng, mộc nhĩ... Còn các loại nấm mọc tự nhiên ở khu rừng, bên các đường đi hay bờ suối ở vùng sâu, vùng xa thì hết sức cẩn thận khi sử dụng.

Không thể nhìn bề ngoài để phân biệt nấm độc với nấm ăn, mà cần có kinh nghiệm và sự hiểu biết kỹ về các loài nấm. Việc người dân, bà con dân tộc cho rằng nấm bị côn trùng ăn thì có thể ăn được là quan niệm sai lầm và rất nguy hiểm. Nấm có sâu bọ ăn hoặc cho gà, chó ăn không chết nhưng vẫn có thể gây độc với người.

Để đề phòng ngộ độc nấm, tốt nhất ta chỉ ăn những loại nấm đã quen biết, chắc chắn là nấm ăn được, tuyệt đối không ăn những nấm lạ, nấm hoang dại kể cả nấm mầu trắng, nấm có đủ các phần của thể quả (mũ, phiến nấm, cuống, vòng cuống và bao gốc) đặc biệt là những loại nấm có đầy đủ vòng cuống, bao gốc thường là nấm độc.

Bên cạnh đó, một số loài nấm ăn được cũng có thể trở nên độc trong những trường hợp nấm bị ôi thiu, nấu không kỹ, hoặc khi có rượu trong máu. Do đó, chúng ta không nên ăn nấm bị giập nát, những nấm đã ôi thiu; phải cẩn thận khi chế biến nấm, đồng thời không nên uống rượu khi ăn nấm vì rượu làm tăng thẩm thấu độc tố nấm vào máu.

Các loài nấm thuộc nhóm có các độc tố khác nhau nhưng đều gây ra các triệu chứng buồn nôn và nôn, đau bụng, tiêu chảy, mệt mỏi... Triệu chứng đầu tiên xuất hiện từ 30 phút đến 3 giờ sau khi ăn nấm và các triệu chứng rối loạn tiêu hoá thường kéo dài 2 - 3 ngày (tuỳ theo loài nấm và số lượng nấm đã ăn). Những trường hợp bị ngộ độc nặng có thể xuất hiện những dấu hiệu mất nước và chất điện giải dẫn đến tử vong do trụy tim mạch.

Tỷ lệ tử vong cao

Nói về tình trạng ngộ độc nấm, BS Nguyễn Trung Nguyên cho biết thêm, mỗi năm, Trung tâm Chống độc tiếp nhận và điều trị hàng trăm ca ngộ độc nấm, con số tử vong cũng khoảng vài chục người. Điều trị ngộ độc nấm chủ yếu bằng các biện pháp hồi sức cấp cứu, giải độc với chi phí tốn kém nhưng tỉ lệ tử vong vẫn cao.

Người bị ngộ độc nấm thường có những dấu hiện về đường tiêu hóa sau khi ăn như bị nôn, ỉa chảy. Những loại nấm độc có những dấu hiệu rối loạn đường tiêu hóa sớm thường không gây nguy hại cho sức khỏe bằng nấm có biểu hiện muộn. Ngộ độc các loại nấm này chỉ cần truyền dịch sẽ khỏi.

“Những loại nấm có những biểu hiện muộn sau 6 tiếng lại rất nguy hiểm, dễ mất mạng. Bởi vì, triệu chứng của nó thường mơ hồ có đi ngoài, nôn nhưng tự cầm sau đó. Khi các triệu chứng quay lại có thể gây tổ thương gan, thận suy đa tạng và tử vong. Đã từng có gia đình 5 người tại Thái Nguyên cả nhà nhập viện tỉnh táo. Nhưng sau đó vài giờ đã có những tổn thương gan”, BS Nguyễn Trung Nguyên nói. Trong nấm chất gây ngộ độc mạnh dẫn đến tử vong là do chất amatoxin. Bệnh nhân ăn phải loại nấm có chứa amatoxin sau 6 giờ mới xuất hiện triệu chứng, gây chảy máu, tổn thương gan, chết do suy đa tạng.

Có một số bệnh nhân giai đoạn 1-2 ngày đầu ngộ độc với các biểu hiện nôn nhiều, tiêu chảy liên tục như tả, gây mất nước và rối loạn điện giải, trụy mạch, tiểu ít hoặc vô niệu thì các dấu hiệu này thường hết, càng dễ khiến người bệnh, thậm chí cả thầy thuốc hiểu lầm là đã khỏi.

Tuy nhiên 2-3 ngày sau bệnh nhân sẽ xuất hiện tình trạng vàng mắt, vàng da, chán ăn, đầy bụng, mệt mỏi. Người bệnh sẽ dần mê sảng rồi hôn mê sâu, xuất huyết nhiều nơi và tử vong. Nguy cơ tử vong do ăn phải nấm độc khoảng trên 50% ca nhập viện.

Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết trên thế giới hiện nay có trên 10.000 loài nấm đã được xác định danh tính, trong đó có hàng trăm loại nấm độc. Những loại nấm có đủ mũ, phiến, cuống, vòng và bao gốc hầu hết là nấm độc. Loại nấm độc nhất là nấm lục (hay nấm độc xanh đen), có hình thức hấp dẫn nhất, ngộ độc nặng nề, diễn biến ngộ độc không thể lường trước được và là nguyên nhân tử vong của hầu hết các trường hợp ngộ độc nấm xảy ra hàng năm ở nước ta.