Sẽ rất khó khăn khi tuổi già không có lương hưu

PV: Thưa ông, gần đây tình trạng người dân xếp hàng xuyên đêm để rút BHXH một lần lại tái diễn ở các tỉnh, thành phố phía Nam, ông đánh giá thế nào về thực trạng này?

Ông BÙI SỸ LỢI: Tình trạng người lao động rút BHXH một lần tuy không mới nhưng gia tăng trong thời gian gần đây, đặc biệt là trong giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát. Đáng chú ý, những tháng cuối năm do ảnh hưởng của lạm phát, biến động kinh tế bởi các xung đột thế giới nhiều doanh nghiệp trong nước đã cạn đơn hàng buộc phải cho người lao động nghỉ việc. Trước tình thế này, việc lựa chọn rút BHXH một lần với người lao động được xem như giải pháp tình thế để giải quyết cho những khó khăn, chi phí sinh hoạt trước mắt. Đây được coi là thách thức lớn trong quá trình hoàn thiện chính sách cũng như tổ chức thực hiện chính sách an sinh xã hội vì hiện nay chúng ta mới có gần 34% người tham gia BHXH. Nếu người rút BHXH nhiều hơn số người đóng sẽ ảnh hưởng đến quỹ hưu trí về sau.

Vậy, theo ông đâu là nguyên nhân?

- Nguyên nhân thì có nhiều nhưng tựu trung lại do người dân không hiểu về tính an toàn cho cuộc sống về già mà BHXH mang lại nên họ mới rút BHXH một lần. Bây giờ người lao động muốn có vài chục triệu đồng vì tin rằng có thể là nguồn vốn hay một cú hích để thay đổi cuộc sống. Nhưng nếu mở hàng bán buôn hết tiền, làm ăn thua lỗ hay mất mát thì sẽ dựa vào đâu để sống? Đây là câu hỏi cần được đặt ra bởi chúng ta không thể bán sức lấy tiền mà chỉ có thể dùng tiền mua sức khoẻ.

Người rút BHXH chỉ thấy cái trước mắt mà không thấy cái lâu dài. Đáng tiếc là những người nghiên cứu và làm chính sách cùng các cơ quan thông tin tuyên truyền đã không giải thích để người dân hiểu giá trị bảo vệ của BHXH. Và quan trọng phải giải thích cho người lao động hiểu, quỹ này Nhà nước bảo hộ. Kể cả BHYT, BHXH, khi không may có vấn đề gì trục trặc xảy ra Nhà nước sẽ phải “bơm” tiền từ quỹ phúc lợi xã hội, an sinh xã hội để chăm lo cho người dân.

Dự thảo đề cương sửa Luật BHXH đưa ra phương án người lao động chưa đến tuổi nghỉ hưu mà yêu cầu hưởng BHXH một lần thì chỉ được rút phần mình đóng vào quỹ BHXH là 8%. Ông đánh giá thế nào về đề xuất này?

- Chúng ta đang hiểu theo một chiều và giải thích cho người dân theo hướng khi người dân có nhu cầu rút BHXH một lần thì chỉ cho rút 8%. Đã rút BHXH một lần là rút hết song cái quan trọng là nếu rút hết người dân sẽ không lường trước được hệ lụy khi về già không có lương hưu. Do đó, chúng tôi đang nghiên cứu đề xuất với Chính phủ sửa luật theo hướng: BHXH cho phép người rút 8% còn 14% giữ lại đến 60 tuổi bắt đầu trả tiền đó cho anh cộng thêm 360.000 đồng. Khi đó, thu nhập đấy của người hưởng BHXH sẽ cao hơn. Có thể không phải là 360.000 đồng mà là 400.000 hay 500.000 đồng. Tức là tôi giữ lại cho anh đến tuổi anh không còn khả năng lao động thì tôi “bơm” thêm tiền Nhà nước hỗ trợ gọi là hưu trí xã hội 360.000 đồng cộng thêm 14% tích luỹ sau bao nhiêu năm để giải ngân cho anh khi anh hết tuổi lao động.

Còn về nỗi lo, băn khoăn khi thời gian tham gia BHXH lâu trượt giá hay vấn đề bảo toàn quỹ hưu trí, tôi nghĩ đây không phải là vấn đề. Bởi hiện nay, người lao động hoàn toàn có thể nhìn thấy tiền đóng BHXH của mình trên ứng dụng, không ai lấy được tiền của người lao động. Càng không bao giờ có chuyện vỡ quỹ. Quỹ hưu trí hoàn toàn cân đối được sau 35, 40 năm nữa. Tiền mất giá, Nhà nước bù giá. Về hưu được tăng lương, năm nay là 12,5%. Khi trượt giá quá mức mà người lao động nhận tiền lương danh nghĩa không đảm bảo tiền lương thực tế thì Nhà nước chịu trách nhiệm bù, hỗ trợ, nâng mức lương hưu để đảm bảo sức mua đồng tiền. Đấy là định hướng xã hội.

Nói như vậy, bên cạnh chính sách, việc tuyên truyền để người dân hiểu vai trò của quỹ hưu trí là giải pháp then chốt để hạn chế rút BHXH một lần thưa ông?

- Đúng vậy! Thực tế ngay tại thời điểm này nhiều người lao động có ý định rút BHXH một lần vì khó khăn kinh tế do bị mất việc làm tạm thời, song nếu chúng ta tuyên truyền đúng và trúng về những thiệt hơn khi rút BHXH một lần chắc chắn người lao động sẽ thay đổi suy nghĩ và cân nhắc có nên lựa chọn rút BHXH một lần hay không. Trong cấu trúc an sinh 4 trụ cột, BHXH là trụ cột thứ 2, sau trụ cột thứ nhất là việc làm và thu nhập ổn định.

Do vậy, cùng với giải pháp điều tiết thị trường lao động tạo việc làm ổn định cho người lao động, theo tôi việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về vai trò của quỹ hưu trí rất quan trọng. Nhiều người dân đã nhắn tin và gọi điện cho tôi hỏi về việc rút BHXH một lần, sau khi được tôi tư vấn về những mặt lợi và bất lợi khi chọn lựa rút BHXH một lần thì 100% họ đã không lựa chọn rút BHXH một lần nữa. Điều này cho thấy, vai trò của truyền thông rất lớn, nó không chỉ là trách nhiệm của một ngành mà đòi hỏi sự vào cuộc của toàn xã hội.

Trân trọng cảm ơn ông!

Chúng tôi đang nghiên cứu đề xuất với Chính phủ sửa luật theo hướng: BHXH cho phép người rút 8% còn 14% giữ lại đến 60 tuổi bắt đầu trả tiền đó cho anh cộng thêm 360.000 đồng. Khi đó, thu nhập đấy của người hưởng BHXH sẽ cao hơn. Có thể không phải là 360.000 đồng mà là 400.000 hay 500.000 đồng. Tức là tôi giữ lại cho anh đến tuổi anh không còn khả năng lao động thì tôi “bơm” thêm tiền Nhà nước hỗ trợ gọi là hưu trí xã hội 360.000 đồng cộng thêm 14% tích luỹ sau bao nhiêu năm để giải ngân cho anh khi anh hết tuổi lao động - ông Bùi Sỹ Lợi cho biết.