Thúc đẩy nông sản vượt 'lũy tre làng'

Trong tình hình hiện nay, sản xuất nông sản của chúng ta ngày càng dồi dào hơn, chất lượng ngày càng tiến bộ. Ngành nông nghiệp đã phục vụ cho thị trường nội địa và xuất khẩu góp phần vào nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong nhiều năm qua. Việt Nam đang phấn đấu 10 - 15 năm tới trở thành một quốc gia có ngành nông nghiệp phát triển cao ở khu vực và thế giới.

Tuy nhiên chuỗi sản xuất phân phối tiêu dùng, xuất khẩu đối với hàng nông sản tuy đã có nhiều tiến bộ song vẫn có nhiều việc phải làm, trước hết hãy tìm hiểu những tồn tại đó ở ngay thị trường nội địa:

Hiện nay chỉ có khoảng 8-10% hàng nông sản sạch đạt chất lượng đang được bày bán và tiêu thụ ở kênh thương mại hiện đại, còn lại phải bán ra ở thị trường tự do với giá bán chỉ tương đương với nông sản chưa đảm bảo chất lượng trên thị trường. Điều đó dẫn tới thua thiệt cho người sản xuất nông sản sạch và rất khó khăn lựa chọn của người tiêu dùng hàng ngày.

Lý do mà các sản phẩm nông sản đạt tiêu chuẩn chưa vào được hết các siêu thị chúng ta đều đã rõ, thứ nhất cả nước có hơn 1.000 siêu thị, hơn 200 TTTM và khoảng 4.000 các siêu thị mini, cửa hàng tự chọn bán nông sản sạch, chừng đó là chưa đủ so với tỷ lệ số siêu thị trên số dân ở một số nước như Thái Lan, Malaysia, Singgapore,... trong khi ở Việt Nam thị phần bán lẻ của các siêu thị mới chiếm khoảng 20% thì Thái Lan là 65%, Singapore là 92%, Malaysia 70%, chính vì vậy việc đón quỹ hàng hóa nông sản ngày càng sản xuất dồi dào hơn, khối lượng ngày càng lớn hơn bởi diện tích quầy kệ chỉ có hạn.

Hệ thống phân phối hiện đại ở Việt Nam hiện nay tuy đã phát triển song chưa theo kịp với sức sản xuất hàng hóa nông sản ở trong nước nhiều năm gần đây. Thứ hai, việc tiếp cận nông sản vào siêu thị còn nhiều khó khăn như chiết khấu cao vô lý, các chi phí khó nói khác,... Điều đó xảy ra ở một số siêu thị có thế mạnh, mang dáng dấp độc quyền mua hàng của người sản xuất, hiện tượng này diễn ra nhiều năm, không phải cá biệt.

Chúng ta có Bộ Công Thương và Sở Công Thương các tỉnh thành phố, Cục quản lý cạnh tranh, Hiệp hội bảo vệ người tiêu đùng, Hiệp hội bán lẻ,... nhưng những tiếng nói để chia sẻ, can thiệp, làm trọng tài cho giao dịch công bằng, không chèn ép nhau lại rất ít.

Thậm chí có lãnh đạo cấp bộ ngành Công Thương còn nói rằng: “Chúng tôi không can thiệp được vì Việt Nam đã đi theo cơ chế thị trường, mua bán hoàn toàn theo thỏa thuận". Câu nói này nghe qua có vẻ đúng, nhưng thực chất thì không phải như vậy vì: “Chúng ta vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường nhưng có sự quản lý của Nhà nước”.

Nếu những tổ chức nói trên không có những động thái chia sẻ, can thiệp hợp lý theo Luật cạnh tranh hiện hành thì họ cũng phải chịu trách nhiệm một phần tình hình khó khăn hiện nay khi hàng hóa đi vào những chuỗi siêu thị có thế mạnh đang có dáng dấp thống lĩnh thị trường. Chính vì vậy sự thua thiệt của người sản xuất gửi hàng vào siêu thị bị kéo dài triền miên nhiều năm nay chưa được khắc phục.

Bức tranh về con đường tiếp cận kênh phân phối hiện đại cho ta thấy còn rất nhiều trắc trở. Ý chí sản xuất nông sản sạch thường xuyên bị thui chột vì những rào cản trên. Đó là vấn đề thực tại của việc mua bán nông sản với kênh bán hàng trực tiếp.

Để giải quyết bài toán trên chúng ta chỉ có 2 con đường:

Thứ nhất: Phát triển nhanh hệ thống phân phối kể cả siêu thị và các chợ dân sinh để mở rộng cửa, không phiền hà, tiếp nhận nhanh chóng, chi phí thấp đưa hàng vào phục vụ nhân dân nhưng cách này đòi hòi một thời gian dài mới có thể khắc phục được bởi vốn đầu tư lớn cộng với các chính sách để thu hút doanh nghiệp phát triển kênh bán hàng hiện đại còn những hạn chế nhất định.

Thứ hai: Rất may nhân loại đang bước vào thời đại của công nghệ 4.0, thương mại điện tử phát triển nhanh và đem lại những thuận tiện cho người tiêu dùng. Đây là một kênh tiêu thụ hàng nông sản có rất nhiều triển vọng trước mắt cũng như trong tương lai. Một số năm gần đây nhiều sản phẩm nông sản Việt đã bước vào các sàn thương mại điện tử trong và ngoài nước để giới thiệu và tiêu thụ hàng hóa, xây dựng thương hiệu cho mình như Tiki, Shopee, Lazada, Postmart, Voso.vn...

Thực tế hiện nay cho đến quý I/2022, tổng số hộ sản xuất nông sản đã tạo được tài khoản trên Postmart Vỏ Sò là gần 5,4 triệu hộ, đã đưa lên 2 sàn hơn 80.000 sản phẩm. Tổng số giao dịch trên 2 sàn trong quý I/2022 là 109.670, tổng trị giá ước đạt 7 tỷ đồng. Với người tiêu dùng Việt Nam đã có 74,7 triệu người dùng Zalo, 67,8 triệu người dùng Messenger. Bình quân hàng ngày mỗi người bỏ ra 28 phút để sử dụng Zalo và Mesenger là 20 phút.

Với sự phát triển của các gian hàng điện tử, các trang mạng như Zalo, Facebook, Messenger trong việc sử dụng các dịch vụ để trao đổi đặt hàng và mua bán hàng hóa, rõ ràng đây là một kênh tiêu thụ hàng nông sản có tiềm năng phát triển trong những năm tới, góp phần vào việc tạo ra một sự cạnh tranh trong lĩnh vực giới thiệu và tiêu thụ hàng hóa trên thị trường, giảm bớt các áp lực khi chỉ trông vào kênh bán hàng trực tiếp tại các siêu thị.

Chúng ta rất vui mừng cho hàng hóa nông sản Việt vì đã có một kênh phân phối mới nhiều ưu điểm và hiệu quả, có tốc độ phát triển nhanh trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên muốn phát huy được đầy đủ hiệu quả của kênh bán hàng này , trước hết cần có sự hỗ trợ nhiều mặt của các cơ quan nhà nước, bộ ngành liên quan: trước hết tạo môi trường sản xuất và bán lẻ minh bạch công khai với phương châm “Hai bên đều thắng” trong chuỗi sản xuất và phân phối hàng hóa nông sản. Kiểm soát thị trường cả sản xuất và các kênh bán hàng, chống hàng gian, hàng giả, hàng lậu, trốn thuế, làm thiệt hại các nhà sản xuất kinh doanh chân chính.

Cần hỗ trợ việc xúc tiến thương mại, mở rộng sản xuất, các kho dự trữ hàng nông sản để đạt lợi nhuận cao khi tiêu thụ. Giao dịch mua bán hiện nay trên thị trường ít được công khai minh bạch, việc hạch toán ghi chép chứng từ hóa đơn chưa làm đầy đủ, việc sử dụng hóa đơn điện tử và nối mạng thường xuyên trực tiếp với cục thuế các địa phương mới làm thí điểm ban đầu.

Điều đó đòi hỏi ngoài sự hỗ trợ của nhà nước cần phải có sự tự giác trong nỗ lực chấp hành pháp luật của các đơn vị sản xuất kinh doanh ở thị trường nội địa. Họ phải tự khẳng định mình trong sự phát triển nghiêm túc, trung thực...

Nếu làm được những việc trên sẽ góp phần vào sự vươn lên mạnh mẽ trong việc tiêu thụ hàng hóa nông sản ở nước ta trong năm 2022 và những năm tiếp theo, góp phần vào việc phát triển ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế xã hội của đất nước.