Tự do ‘nhái’ nghệ thuật

Dư luận xã hội đặt vấn đề, cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương (UBND thị xã Sa Pa, Sở VH-TT tỉnh Lào Cai) đã làm gì, ở đâu khi khu du lịch AnSaPa dựng tượng bán thân Nữ thần Tự do mà không có biện pháp ngăn chặn? Chỉ đến khi mạng xã hội dậy sóng, báo chí vào cuộc, lãnh đạo địa phương mới biết và thành lập đoàn kiểm tra, xử lý.

Theo quy định của pháp luật, việc sao chép, dựng tượng mỹ thuật phải tuân thủ quy định về sở hữu trí tuệ, phải xin phép cơ quan có thẩm quyền trước khi thi công. Cụ thể, tại Khoản 4, Điều 8, Nghị định số 605 (quy định về hoạt động mỹ thuật) nêu rõ: Nghiêm cấm các hành vi sao chép tác phẩm mỹ thuật vi phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ.

Cũng tại Nghị định trên quy định: Tổ chức, cá nhân sao chép tác phẩm mỹ thuật phải có hồ sơ xin cấp phép gửi tới Sở VH-TT, trừ trường hợp xây dựng tượng đài, tranh hoành tráng. Mọi cá nhân, tổ chức sao chép tác phẩm mỹ thuật, dựng tượng khi chưa được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt là hành vi vi phạm pháp luật.

Chiếu theo các quy định trên, việc khu du lịch AnSaPa tự ý sao chép tượng Nữ thần Tự do của nước Mỹ là vi phạm bản quyền của nước khác. Ngay cả khi chủ khu du lịch AnSaPa đã xin phép và được phía Mỹ chấp thuận cho sao chép tượng Nữ thần Tự do, đơn vị này cũng phải tuân thủ theo đúng tỷ lệ để đảm bảo chất lượng nghệ thuật, không làm méo mó, biến dạng tác phẩm nguyên mẫu.

Song, thay vì dựng tượng theo tỷ lệ mẫu, chủ đầu tư đã tự “sáng tác” tác phẩm sao chép đến dị dạng.

Và ngay cả khi đã được phái Mỹ cho phép sao chép, tuân thủ đúng tỷ lệ nguyên mẫu, thì chủ đầu tư cũng phải gửi hồ sơ tới Sở VH-TT Lào Cai để cơ quan này phê duyệt. Không lẽ, người ta có thể tự do dựng bất cứ tượng gì, vẽ bất cứ tranh gì, đặt bất cứ đâu hay sao? Khi đó, nếu không phải là tượng Nữ thần Tự do mà lại là tượng của một nhân vật sâu xa nào đó trong lịch sử, hay trong thời hiện đại thì hậu quả sẽ như thế nào chắc ai cũng biết.

Câu chuyện ở đây là vì sao chủ đầu tư khu du lịch AnSaPa không tuân thủ quy định của pháp luật trong việc sao chép, dựng tượng Nữ thần Tự do “to đùng”, mà cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương, từ phường tới thị xã lại không hề hay biết? Nếu thay vì tượng Nữ thần Tự do lại là tượng nhân vật phản động, ai sẽ chịu trách nhiệm?

Chưa kể lực lượng Thanh tra thuộc Sở VH-TT tỉnh Lào Cai làm gì, ở đâu mà không hề hay biết có một bức tượng bán thân Nữ thần Tự do “mọc” lên không phép trên địa bàn du lịch nổi tiếng của tỉnh? Dư luận có quyền nghi ngờ các cơ quan quản lý nhà nước của tỉnh Lao Cai, thị xã Sa Pa đều biết về tượng bán thân Nữ thần Tự do dựng không phép tại khu du lịch AnSaPa, nhưng đã làm ngơ.

Sau phản ứng của dư luận, UBND thị xã Sa Pa đã tuyên bố đóng cửa tạm thời khu du lịch AnSaPa với điểm check-in có tượng bán thân Nữ thần Tự do. Song, không thể có chuyện cứ vô tư làm sai, cứ thiếu trách nhiệm rồi sau đó cấm, đóng cửa, thậm chí phá tượng là xong. Phải có cá nhân, đơn vị chịu trách nhiệm về việc này.

Lâu nay ở nhiều địa phương có câu chuyện vô tư dựng tượng, không cần biết đến quy định của pháp luật, không cần tuân thủ các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia. Nhiều nơi còn lấy mẫu danh lam thắng cảnh, mẫu tượng nổi tiếng của nước ngoài để dựng mà không lường được những hệ lụy xấu có thể phát sinh từ những hành vi này.

Vậy nên, cần có thái độ cương quyết, cứng rắn đối với hành vi tự do nhái tác phẩm nghệ thuật. Cần phải xử lý một vài cá nhân, đơn vị để làm gương cho những cá nhân, tổ chức khác đã, đang và sẽ có ý định tương tự. Chỉ có chế tài mạnh mới đủ sức răn đe, phòng ngừa, không chỉ với các doanh nghiệp cậy có tiền, mà cả với các cơ quan quản lý nhà nước.