5 năm hoạt động: Bảo tàng nghìn tỷ vẫn chỉ là cái vỏ

Bảo tàng Hà Nội sau 5 năm khánh thành vẫn đang trong giai đoạn “khởi động”.

Vừa qua, tại cuộc họp giao ban báo chí tại Thành ủy Hà Nội, Liên Sở Văn Hóa, Thể thao - Xây dựng, Bảo tàng Hà Nội và Ban quản lý dự án xây dựng Bảo tàng Hà Nội đã báo cáo về công tác dự án, quản lý và hoạt động của Bảo tàng Hà Nội.

Cụ thể, về công tác trưng bày, tuyên truyền từ khi đi vào hoạt động từ năm 2010, số lượng khách tham quan của Bảo tàng Hà Nội luôn sụt giảm theo từng năm. Trong khi chỉ vài tháng sau khi khánh thành (năm 2010) là 313 nghìn lượt khách thì đến năm 2014 con số này đã giảm đến gần 3 lần (111 nghìn lượt khách).

Lý giải về việc này, ông Nguyễn Tiến Đà - Giám đốc Bảo tàng Hà Nội cho biết: “Toàn bộ nội dung trưng bày hiện nay mang tính chất chuyên đề tạm thời, nội dung trưng bày chính thức đang trong quá trình thiết kế chi tiết và triển khai thi công từng phần”.

Thế nhưng, gọi là trưng bày chuyên đề tạm thời thì các cuộc triển lãm cũng chỉ “lèo tèo” một vài chương trình được tổ chức. Như năm 2011 khi bắt đầu đi vào hoạt động, ngoài cuộc trưng bày “Kết quả đợt vận động hiến tặng tài liệu, hiện vật cho Bảo tàng Hà Nội”, Bảo tàng cũng chỉ tổ chức được vài hoạt động như tổ chức trò chơi dân gian truyền thống.

Trong năm 2012 và 2013, mỗi năm cũng thực hiện tổ chức được 3 chuyên đề trưng bày. Đặc biệt, năm 2014, nhân 60 năm giải phóng Thủ đô, thì dù tính hình đã có chút khả quan, những con số cũng chỉ mới dừng lại ở 7 cuộc trưng bày chuyên đề.

Lý giải cho sự “nghèo nàn” trong việc khai thác các chức năng của Bảo tàng có diện tích xây dựng lên tới 54.000 m2 và tổng kinh phí đầu tư là 2.300 tỷ đồng, ông Nguyễn Tiến Đà lý giải: “Kế hoạch tổng thể cho công tác trưng bày do Bảo tàng lập và được chủ đầu tư phê duyệt từ năm 2009, tại thời điểm đó đáp ứng được thiết kế tổng thể trưng bày Bảo tàng Hà Nội. Tuy nhiên khi đi vào thực hiện thiết kế chi tiết, có một số nội dung không còn phù hợp với đề xuất của Hội đồng Tư vấn khoa học và các chuyên gia nước ngoài đưa ra”.

Bên cạnh đó, Bảo tàng Hà Nội là công trình lần đầu tiên tại Việt Nam được đầu tư xây dựng đồng bộ từ phần vỏ đến nội dung trưng bày. Bảo tàng được thiết kế trưng bày theo xu hướng Bảo tàng hiện đại trên thế giới, trong khi một số chuyên đề khi xây dựng kịch bản nội dung mang tính định hướng, hàn lâm khoa học, lịch sử nên việc truyền tải sang ngôn ngữ bảo tàng học gặp nhiều khó khăn.

Vì vậy, khi thực hiện cần có sự cân nhắc và điều chỉnh một cách thận trọng và báo cáo, thông qua Hội đồng tư vấn khoa học nhiều lần để thống nhất các nội dung đề xuất thiết kế trước khi bắt tay vào thiết kế chi tiết. Hiện vật bảo tàng còn hạn chế chất lượng, chưa thể đáp ứng 100% theo kịch bản trưng bày. Thiếu hiện vật độc đáo, có giá trị thẩm mỹ, giá trị lịch sử văn hóa cao để Bảo tàng Hà Nội xứng tầm với các bảo tàng trong khu vực. Ngoài ra, dự án được triển khai trong thời gian dài, vì vậy nhiều chính sách của Nhà nước có sự điều chỉnh và thay đổi…

Về phía cơ quan quan lý, ông Trương Minh Tiến - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho biết: “Bảo tàng đã được khánh thành năm 2010. Sau đó, UBND TP. Hà Nội đã có chỉ đạo trưng bày tạm thời để phục vụ du khách nhân dịp 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội. Từ đó đến nay, Bảo tàng vẫn chỉ đang trong quá trình trưng bày tạm thời, như vậy chắc chắn không thể hấp dẫn được khách tham quan”.

Tìm hiểu được biết vào 6/2014, UBND TP Hà Nội cũng đã có yêu cầu Sở VHTT&DL Hà Nội khẩn trương triển khai các hạng mục thực hiện trong kế hoạch tổng thể nội dung trưng bày Bảo tàng Hà Nội. Theo đó, UBND TP giao Sở Xây dựng bám sát kế hoạch thực hiện dự án phần trưng bày Bảo tàng Hà Nội, tham khảo ý kiến các nhà khoa học Hội đồng tư vấn khoa học xây dựng lộ trình đẩy nhanh tiến độ phần thiết kế chi tiết, ưu tiên lựa chọn một vài hạng mục theo chuyên đề đã đáp ứng các điều kiện để triển khai thực hiện ngay trong năm 2014; tổ chức giao ban thường xuyên, kịp thời báo cáo UBND TP giải quyết những khó khăn vướng mắc vượt thẩm quyền để sớm hoàn thành các hạng mục trưng bày của Bảo tàng Hà Nội theo các chủ đề phục vụ nhu cầu thăm quan của nhân dân và khách du lịch.

Đặc biệt, mới đây vào tháng 2/2015, Chủ tịch UBND TP Hà Nội vừa phê bình các đơn vị gồm: Sở Xây dựng, BQL Dự án xây dựng Bảo tàng Hà Nội, Sở VHTT&DL, cùng các đơn vị liên quan thiếu chủ động và phối hợp trong việc tháo gỡ khó khăn vướng mắc để tiến độ thực hiện dự án phần trưng bày Bảo tàng bị chậm so với kế hoạch đề ra. Thế nhưng đến nay các hoạt động chính của Bảo tàng vẫn đang dậm chân tại chỗ.

Liên quan đến hoạt động của Bảo tàng Hà Nội, Bộ VHTT&DL cũng đã có Thông tư 11 cho phép đơn vị sưu tầm hiện vật bằng hình thức mua. Tuy nhiên, đại diện của Bảo tàng cho biết theo thể thức mua giữa cơ quan nhà nước với các tổ chức, cá nhân cũng gặp nhiều bất cập do chưa có quy định thẩm giá và cơ chế đặc thù cho việc mua bán, trao đổi hiện vật bảo tàng.

Đặc biệt, để có được những hiện vật độc đáo, có giá trị lịch sử, văn hóa cần phải có sự thẩm định của các chuyên gia bằng nhiều biện pháp kỹ thuật. Do đó đến nay Bảo tàng Hà Nội mới mua được 8 hiện vật cho chuyên đề “Hà Nội tiền sử, sơ sử và văn hóa Đông Sơn” với tổng kinh phí là 61 triệu đồng. Trong khi đó, theo ông Đồng Huyền Ngọc - Ban Quản lý dự án Bảo tàng Hà Nội, số tiền mua hiện vật trưng bày ước tính 129 tỷ và dự kiến sẽ mua bổ sung khoảng 70 tỷ đồng.

Có thể thấy, từ những con số cụ thể mà Bảo tàng Hà Nội đưa ra trong suốt 5 năm hoạt động không khỏi làm nhiều người chạnh lòng khi nghĩ về những Bảo tàng đang lạm dụng kinh phí nhà nước, lãng phí hàng ngàn tỉ mà chả ai phải chịu trách nhiệm. Và rồi với những bảo tàng đang sẵn có cái “vỏ” hoành tráng, liệu rồi lấy tiền tỷ lấp đầy bằng hiện vật có cứu vãn được nguy cơ vắng khách hiện nay?