Virus âm thầm hủy hoại gan

Hơn chục triệu người nhiễm virus viêm gan

Theo PGS.TS Trịnh Thị Ngọc, nguyên Trưởng khoa Truyền nhiễm BV Bạch Mai, Phó Chủ tịch Hội Gan Mật Hà Nội, các trường hợp bệnh nhân bị viêm gan B hay viêm gan C thường không được phát hiện kịp thời và chỉ nhập viện điều trị khi bệnh đã có những biến chứng nguy hiểm là khá phổ biến. Nguyên nhân, theo ông, do bệnh viêm gan thường có những tiến triển chậm, không điển hình, nên người mắc bệnh thường chủ quan.

Trên thế giới ước tính có khoảng hơn 2 tỷ người (30% dân số) bị nhiễm virut viêm gan B và hơn 400 triệu người bị bệnh gan mạn tính. Hàng năm, ít nhất có khoảng 1 triệu người trên thế giới tử vong do xơ gan và ung thư gan. Tại Việt Nam, tỉ lệ mắc các bệnh về gan mật ngày càng tăng, nhất là trước vấn nạn lạm dụng rượu bia, viêm gan virus B, C, thực phẩm bẩn, thuốc tây, hóa chất gây tổn thương tế bào gan. Phần lớn bệnh nhân phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, gan đã bị tổn thương nặng, điều trị không hiệu quả, chi phí tốn kém, gây nhiều biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan…

Tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B từ 15% - 20% dân số, nhiễm vi rút viêm gan C từ 2% - 6%. Ước tính hiện nay cả nước có khoảng 10 triệu người nhiễm virus viêm gan B và khoảng 1 triệu người nhiễm virus viêm gan C. Trong đó khoảng 8 triệu người bị xơ gan, ung thư gan. Số trường hợp tử vong do viêm gan B ở nước ta nhiều năm qua là hơn 23.000 người và tử vong do virus viêm gan C là xấp xỉ 7.000 người trường hợp. Ngoài tác nhân virus (A, B, C...), tỷ lệ viêm gan do bia rượu, thuốc đông tây y, thực phẩm “bẩn”, ô nhiễm môi trường… đang ngày càng tăng mạnh.

Quỹ Chăm sóc gan Mỹ cũng cảnh báo, khoảng 35% người nghiện bia rượu bị viêm gan, trong số này 55% trường hợp sẽ chuyển thành xơ gan. Theo WHO, thực phẩm “bẩn” như nhiễm nấm mốc có độc tố Aflatoxin hay thuốc chống thối Formaldehyde, thuốc nhuộm màu… là những tác nhân hàng đầu gây tổn thương gan, viêm gan và có khả năng dẫn đến ung thư gan.

Điều trị nửa vời

Bệnh viêm gan đang trở nên phổ biến trong cộng đồng, nếu không chữa trị kịp thời sẽ tiến triển nặng, gây tử vong nhanh. Theo GS.TS Nguyễn Văn Kính- nguyên Giám đốc Bệnh viện bệnh Nhiệt đới trung ương, gan là cơ quan kì diệu nhất trong cơ thể có khả năng tự tái tạo và phục hồi. Các tế bào gan lành có thể đảm nhận toàn bộ chức năng của các phần gan tổn thương, kể cả mức độ tổn thương lên đến 75%. Chính vì vậy các triệu chứng ban đầu của bệnh gan thường nhạt nhòa, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh khác, khiến cho 90% người bệnh bỏ qua “giai đoạn điều trị vàng” cho các tổn thương sớm. Điều này gây khó khăn trong phát hiện và điều trị các bệnh lý về gan.

Ông Kính cũng cảnh báo, căn bệnh viêm gan B và viêm gan C rất dễ lây truyền trong cộng đồng, đều lây truyền qua đường máu, tình dục và từ mẹ sang con. So với virus viêm gan B thì virus viêm gan C lây truyền chậm hơn và ít biểu hiện hơn, nhưng lại gây ra những hậu quả rất nặng nề. 3 biến chứng thường gặp nhất của bệnh viêm gan C chính là: suy gan, xơ gan và ung thư gan. Người bệnh hoàn toàn có thể bị tử vong từ 1 trong 3 biến chứng trên. Đáng lo là phần lớn người mắc viêm gan C mạn tính cũng không có triệu chứng gì và vẫn sống gần như bình thường, chỉ khi bị xơ gan hoặc ung thư gan mới thể hiện các triệu chứng.

Điều nguy hiểm là trong giai đoạn đầu, viêm gan thường không có triệu chứng rõ ràng nên rất ít trường hợp được phát hiện sớm. Tình trạng viêm kéo dài khiến tế bào gan bị hư hại, hình thành các mô sẹo gây xơ gan, kết hợp với các tác nhân khác sẽ dẫn tới ung thư gan. Các biến chứng của viêm gan thường đến sớm và nhanh nếu bệnh nhân đồng thời có từ 2 yếu tố nguy cơ trở lên như nhiễm siêu vi và lạm dụng rượu bia.

Theo PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm bệnh nhiệt đới (Bệnh viện Bạch Mai) thì viêm gan là tình trạng tổn thương gan, đặc trưng bởi sự hiện diện của các tế bào viêm. Nhiều nghiên cứu gần đây phát hiện, khi tế bào Kupffer (là đại thực bào thường trú ở gan của tất cả mọi người) bị kích hoạt quá mức bởi các yếu tố như thực phẩm nhiễm độc, rượu bia, thuốc điều trị phóng thích ra các chất gây viêm gây tổn thương tế bào gan, khiến viêm gan dễ khởi phát, tăng nặng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Để phòng, trị viêm gan, cần tiếp cận ở nhiều khía cạnh như dùng thuốc theo chỉ định kết hợp với thay đổi lối sống, dinh dưỡng…

Ở nước ta việc phòng bệnh viêm gan hiện chưa được quan tâm đúng mức. Đối với bệnh lý viêm gan, nhiều trường hợp tùy tiện dùng thuốc, chỉ lo khắc phục triệu chứng như mệt mỏi, vàng da, phù, tăng men gan… bằng những sản phẩm không có nghiên cứu rõ ràng về cơ chế tác dụng điều trị. Hậu quả là làm lu mờ triệu chứng bệnh, khiến bệnh khó phát hiện và âm thầm tăng nặng.

Người bệnh đừng vội mừng khi xét nghiệm thấy men gan hạ vì coi chừng gan đã bị hư hoại nghiêm trọng, không còn tế bào gan khỏe để bị hủy hoại nên không phóng thích men gan vào máu. Hay, xét nghiệm thấy số lượng virus gây viêm gan giảm nhưng không hẳn 100% bệnh viêm gan đã khỏi. Để xác định các bệnh lý gan cần kết hợp nhiều xét nghiệm cận lâm sàng, xét nghiệm sinh học phân tử PCR, xét nghiệm men gan… mới cho kết quả chính xác. Và quá trình này phải tuân thủ phác đồ, chỉ định của bác sỹ chuyên khoa.

Nguy hiểm hơn, hiện nay, bệnh viêm gan C còn ít được quan tâm trong cộng đồng so với viêm gan B và thế giới cũng chưa có vaccine phòng ngừa viêm gan C. Trong khi đó, hiện nay các loại thuốc điều trị viêm gan, đặc biệt là viêm gan C rất đắt đỏ, tốn kém.

Tiêm phòng ngay khi sinh

Khả năng lây nhiễm viêm gan B cao hơn HIV từ 50 đến 100 lần, chủ yếu qua qua đường máu, sinh hoạt tình dục, nguy cơ khi dùng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo với người bệnh. Phương thức lây nhiễm phổ biến nhất là lây nhiễm trong khi sinh: trẻ sơ sinh có nguy cơ lây nhiễm khi sinh từ 10% - 90% nếu mẹ bị nhiễm viêm gan B. Tiêm chủng vaccine viêm gan B cho trẻ trong 24 giờ nhằm mục đích phòng chống lây truyền virus viêm gan B từ mẹ sang con. Đây là chiến lược của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và là chỉ đạo của Bộ Y tế.

GS.TS Nguyễn Văn Kính cho biết Bộ Y tế khuyến cáo, để phòng ngừa viêm gan B thì người dân nên tiêm phòng vaccine, đặc biệt tất cả trẻ em nên được tiêm phòng vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ sau khi sinh và các liều sau đó theo lịch của chương trình tiêm chủng.

Theo GS.TS Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, tiêm vaccine viêm gan B sơ sinh là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây nhiễm virus viêm gan B và phòng ung thư gan. Đối với người bị viêm gan C mãn tính hoặc người lành mang virus viêm gan C cần được khám bệnh định kỳ theo lời dặn của bác sĩ. Ngoài ra, để dự phòng viêm gan, mỗi người cần hạn chế rượu bia, thuốc lá, cẩn trọng khi dùng thuốc, lựa chọn thực phẩm an toàn và khám sức khỏe gan định kỳ…