Xem tranh Ngô Minh Cầu

Mỗi ông mỗi đường, mỗi cách, ai cũng có phong vị riêng của mình. Một Lưu Công Nhân tài danh lãng tử, một Trọng Kiệm khỏe khoắn chắc nịch vuông vức, một Mai Long ảo diệu với những sơn nữ trong vuông trời của riêng ông, một Trần Lưu Hậu từ hiện thực quay ngoắt sang dòng trừu tượng khoáng đạt ở tuổi sau nghỉ hưu. Ông lột xác trăm phần trăm trong nhận thức về thế giới ông đang sống. Còn Ngô Minh Cầu với đồng quê thôn bản gần với con người nhất từ tạo hình đến đề tài và bút pháp thể hiện. Nhìn những kí họa ông ghi chép thấy năng lực người vẽ, thấy lành và thấy cả cõi lòng người cầm bút chân thành như thế nào với cuộc sống.

Tôi đã trôi trong không gian ông tạo ra trên từng bức tranh. Có lẽ với ông, tôi “đồng khí tương cầu”. Tôi cũng vẽ thực, ưa cái thực và tạo hình theo cái thực. Tranh ông thực, có nhẽ đó là lối đi chung hiện thực mà thời ấy coi là con lộ chính. Nên cái thực của ông, thật như người ta có thể nắm tay trò chuyện với các nhân vật nếu như họ bước ra khỏi khuôn tranh. Tôi không một lần gặp ông, không biết mặt cũng như không được xem bao nhiêu tranh trừ tranh lụa của ông được treo trong trong Bảo tàng và một số ít ỏi in trên sách báo. Trong thâm tâm tôi cứ đinh ninh ông Cầu là họa sĩ tranh lụa.

Nhưng hôm nay thấy mảng sơn mài phong phú và đầy hơi thở vùng núi Tây Bắc cách đây hàng nửa thế kỷ. Anh Đức, người sưu tập một số tranh ông cho biết, ông cẩn thận, tự tay làm vóc sơn mài. Hẳn nào mà có bức “Tuổi áo trắng” (120x486cm), ghép 6 tấm vóc. Nếu không tự tay làm vóc thì chẳng thể tìm đâu ra! Tôi nhớ thời ấy, tấm vóc 120x180cm chỉ nằm trong mơ ước của một vài cao thủ sơn mài, mà vẫn không có được!

Tôi thích bức tranh “Báo tin chiến thắng” (120x60cm) bởi cách thể hiện chân thực người và cảnh của ông. Một bản Thái ấm áp kéo dài, sau xa là núi mờ trong sương. Một Tây Bắc yêu thương trong tình cảm của tất cả những ai từng đặt chân đến miền đất dịu ngọt này có hồn có vía. Tên tranh là gì không quan trọng mà bức tranh cho thấy tình đất tình người, nó sống vượt thời gian mà không cần nương náu vào bất cứ điều gì. Mảng tranh sinh hoạt của ông hầu như tranh nào cũng níu chân người xem. “Lúa về làng”, “Phơi chăn”, “Đập lúa”, “Mắc go cửi”, “Bản làng vùng cao”… là những ví dụ về những bức tranh sơn mài đẹp, nó đã vượt không gian, sống thời gian dài, nó sẽ tồn tại mãi với những người yêu thích.

Ông vẽ tản mạn, từ miền núi Tây Bắc đến đồng quê Bắc Bộ và lân la cả xuống biển. Thời ấy họa sĩ vẽ tranh chưa chọn tuyến đề tài như ngày nay mà gặp gì thích là vẽ. Hồn nhiên và chân thành vẽ tất cả những gì mà mình bắt gặp trên đường đi.

Xem tranh ông, bất chợt tôi nhớ lại những năm xưa qua những vùng quê châu thổ sông Hồng, vùng văn hóa Đông Đoài, gặp những mái đình, mái chùa mái đao dập dềnh như sóng nước hồ nhẹ nhàng thơ mộng. Chùa đình khi xưa đẹp và hòa nhập với thôn làng.

Một phòng tranh của lớp đàn anh đã đi vào quá khứ, nhưng nó cho thấy cảm xúc cuộc sống chảy vào từng khuôn vuông của giấy, của sơn, không ồn ào, không ảo mà nó là lòng lành trước cuộc đời. Tôi yêu những tác phẩm như thế. Nó chứa đựng tâm thành và truyền cảm tới người xem nhưng cảm xúc yêu thương gắn bó tình người. Nghệ thuật có trăm nẻo đường đi, không có khuôn mẫu nào, nhưng nó đều có chung một mẫu số nhân văn nuôi sống tâm hồn người.

Phòng tranh mới chỉ là một phần trong sáng tác của Ngô Minh Cầu nhưng để lại trong tôi nhiều cảm xúc trong lành và nhớ mãi về lớp huynh trưởng. Không biết người xem có cảm xúc ấy không. Tôi chắc là có. Các ông đã có đóng góp nhiều giá trị cho lịch sử mỹ thuật Việt Nam.

Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt

Nhân kỷ niệm 95 năm Ngày sinh của họa sĩ Ngô Minh Cầu, triển lãm “Ngô Minh Cầu - Cách nhìn phong cách đặc biệt” vừa khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (66 Nguyễn Thái Học, Hà Nội).

Triển lãm giới thiệu gần 50 tác phẩm được sáng tác với nhiều chất liệu như sơn mài, sơn dầu, lụa… Đây là cuộc triển lãm thứ hai về nghệ thuật hội họa của họa sĩ Ngô Minh Cầu, tròn 30 năm sau cuộc triển lãm cá nhân đầu tiên của ông tại Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM năm 1992. Nhân dịp này, cuốn sách thứ hai về hội họa của ông cũng đã được xuất bản, sau cuốn đầu tiên ra mắt năm 2005.

Về Ngô Minh Cầu (1927-2009), họa sĩ Tô Ngọc Vân từng đánh giá: “… Có một cách nhìn phong cách đặc biệt, không giống ai. Đó là lối nhìn giản dị để tạo dựng hình, màu minh bạch, rõ ràng”.

Sinh ngày 10/5/1927 tại Hà Nội, họa sĩ Ngô Minh Cầu còn được mệnh danh là “ông vua chép tranh lụa”, bởi từ năm 1960 - 1975 ông thường được các bảo tàng mỹ thuật nhờ chép tranh lụa, đặc biệt là tranh của Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Tường Lân, Lê Văn Đệ, Nguyễn Tiến Chung... Tuy nhiên, sự nghiệp sáng tác tạo dấu ấn mạnh nhất ở Ngô Minh Cầu là mảng tranh ký họa nhân vật và sơn mài. Triển lãm mở cửa tới hết ngày 12/12.

T.H