Xét tặng danh hiệu nghệ sĩ: Băn khoăn quy đổi giải thưởng

Bỏ quên vai trò của người chỉ đạo

Một trong những vấn đề được các đại biểu quan tâm và tranh luận sôi nổi là việc quy đổi giải thưởng đã cắt giảm so với quy định cũ làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các nghệ sĩ. Trong đó có thể kể đến những bất cập trong việc quy đổi giải thưởng của chỉ đạo nghệ thuật, biên đạo múa và nhạc công.

Theo NSND Phạm Ngọc Khôi, Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam: Chỉ huy hợp xướng, chỉ huy giao hưởng nhạc vũ kịch trong âm nhạc có một vai trò vô cùng quan trọng. Họ đóng vai trò vừa là đạo diễn, vừa là nghệ sĩ trong mỗi chương trình. Tuy nhiên theo Nghị định xét tặng danh hiệu hiện nay đang là một thiệt thòi bởi họ không được tham gia một cuộc thi nào dẫn đến việc không thể có huy chương. Do đó việc xét tặng danh hiệu NSND là vô cùng khó khăn.

Hiện nay, tài năng của họ chỉ được đánh giá thông qua các đồng nghiệp, khán giả và các lãnh đạo. NSND Phạm Ngọc Khôi cũng dẫn chứng trường hợp của NSƯT Trần Vương Thạch, Giám đốc Nhà hát Giao hưởng Vũ kịch TPHCM nhiều lần đưa hồ sơ xét tặng danh hiệu NSND đều bị gạt đi bởi nguyên tắc nếu không có đủ huy chương thì không xét.

“Tôi đề nghị với những người tham gia vai trò chỉ huy âm nhạc cần có một chế tài riêng. Mức quy đổi từ huy chương Vàng nên để bằng 1 chứ không thể để như mức 2/3 như hiện nay”, NSND Phạm Ngọc Khôi đề nghị.

Đồng quan điểm, NSƯT Nguyễn Quang Thập, Giám đốc Nhà hát Chèo Ninh Bình cho rằng: Bộ môn sân khấu trong việc xét tặng danh hiệu đang gặp vấn đề. Dù trong bản quy đổi đã thêm thành phần giải thưởng xuất sắc nhưng lại bỏ đi một số chức danh. Đơn cử như đạo diễn âm thanh, ánh sáng. Trong khi đó hiện nay đạo diễn âm thanh, ánh sáng đã được Trường ĐH Sân khấu Điện ảnh đưa vào ngành học chính thức. Vậy có được coi là làm nghệ thuật hay hoạt động nghệ thuật không?

Đặc biệt hiện nay đã là thời đại 4.0 thì vai trò của âm thanh, ánh sáng vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, NSƯT Nguyễn Quang Thập cũng tỏ ra “sốc” khi vai trò của chỉ đạo nghệ thuật ở lĩnh vực sân khấu bị “xem nhẹ”. Đối với sân khấu truyền thống, chỉ đạo nghệ thuật là người đầu tiên tiếp cận với nghệ thuật và đóng vai trò vô cùng quan trọng. Đường hướng của tác phẩm đó có đến được đích hay không là sự kết nối của của vị trí này.

“Ban soạn thảo nên cân nhắc vai trò của của chỉ đạo nghệ thuật trong việc xét tặng danh hiệu. Nếu việc quy đổi HCV không tương đương 1 thì cũng phải bằng 3/4 chứ không phải là 1/3 như hiện nay. Hiện nay những người chỉ huy biểu diễn sân khấu thường là những nghệ sĩ có tên tuổi, chuyên môn cao nếu bỏ qua là bất công”, NSƯT Nguyễn Quang Thập bày tỏ.

Vinh danh người xứng đáng

NSƯT Xuân Bắc, Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Kịch Việt Nam cho rằng: NSND, NSƯT là danh hiệu cao quý của nhà nước trao tặng do đó chỉ nên dành cho các nghệ sĩ xuất sắc. Không nên tính tới việc quy đổi huy chương với xét tặng danh hiệu cao quý này. “Cái gì khó, đắt, thì mới quý”- NSƯT Xuân Bắc nhấn mạnh. Ngoài ra, NSƯT Xuân Bắc cũng đề nghị bổ sung quy định về việc thu hồi danh hiệu hoặc có hình thức xử lý phù hợp.

NSND Hoàng Dũng cũng bày tỏ sự ủng hộ việc bổ sung quy định thu hồi danh hiệu. Bên cạnh đó, NSND Hoàng Dũng cho rằng, các quy định hiện là chặt chẽ hơn, nhưng khi chặt chẽ lại nảy sinh một vài lỗ hổng. Đơn cử như lĩnh vực sân khấu, HCV là của cá nhân, HCB cũng là của cá nhân. Ngày trước khi vở diễn được HCV thì đương nhiên đạo diễn được HCV, nhưng bây giờ theo bản thảo bổ sung, sửa đổi thì đạo diễn phải có HCV cá nhân.

Thế nhưng, trong quy chế chấm giải thưởng của Bộ VHTTDL lại không có giải thưởng cho đạo diễn. Cùng lắm tại Hội diễn, có khoảng 30 tiết mục thì sẽ chọn ra một đạo diễn xuất sắc nhất và như thế được tính là một HCV và không được quy đổi nữa. Như vậy sẽ rất thiệt. Trong khi vai trò đạo diễn rất quan trọng cho sự thành công hay thất bại của tác phẩm.

Còn theo NSND Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam: Về việc xét tặng danh hiệu NSƯT với yêu cầu hiện nay là 2 HCV hoặc 1 HCV, 2 HCB thì có vẻ tiêu chí hơi bị giảm. Trước đây chúng ta đưa tiêu chí này để giải quyết những trường hợp các cụ cao tuổi nhưng nay số lượng này không còn nhiều. Hiện nay đối tượng xét NSƯT thì chủ yếu cho lớp trẻ do đó tiêu chí này nên siết chặt lại.

Trước những ý kiến góp ý của các đại biểu, phát biểu kết luận Hội nghị - Hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Trưởng Ban soạn thảo Nghị định sửa đổi Lê Khánh Hải: Những vấn đề còn băn khoăn của các đại biểu tại Hội nghị sẽ được Ban soạn thảo lắng nghe và tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi bổ sung trên cơ sở đảm bảo sự tôn vinh chính xác, không bỏ sót những tài năng, cống hiến của các nghệ sĩ với nền văn hóa nghệ thuật nước nhà. Cũng theo Thứ trưởng, những nội dung sửa đổi, bổ sung cần được làm rõ để Hội đồng các cấp dễ thực hiện.

Chẳng hạn, phải làm rõ thế nào là “trường hợp đặc biệt”, hoặc tiêu chí được coi là trường hợp đặc biệt để Hội đồng các cấp xem xét, đánh giá đạt các danh hiệu NSND, NSƯT để Hội đồng xét tặng có cơ sở xem xét, biểu quyết và trình Thủ tướng Chính phủ, tránh việc lạm dụng, bổ sung quá nhiều trường hợp đặc biệt.

Thứ trưởng cũng cho biết, Ban soạn thảo, Tổ thư ký sẽ làm việc với các Hội đồng chuyên ngành các lĩnh vực để xem xét những nội dung cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn, đảm bảo tôn vinh đúng thành phần, đúng đối tượng.