Áp lực thi cử, thế nào là vừa?

Về vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội) cho rằng việc tạo áp lực cho học sinh (HS) là cần thiết để thúc đẩy dạy tốt, học tốt với thầy và trò. Song không thể là áp lực quá lớn.

Áp lực phải là động lực cần thiết cho học sinh

Theo ông Khang, đối với HS, đặc biệt là HS phổ thông một năm có 3 tháng 4-5-6 và nửa đầu tháng 7 là mùa thi. Mùa tự nhiên có Xuân, Hạ, Thu, Đông với đủ nóng, lạnh, mưa, gió, bão lụt thì mùa thi của HS theo nghĩa nào đó cũng đủ mọi thứ nóng, lạnh, mưa gió, bão bùng.

Để khái quát thì mùa thi của HS phổ thông có 2 loại thi với mục đích khác nhau. Loại thứ nhất với mục đích là xác định chuẩn đầu ra lớp học, hoặc cấp học. Loại thứ 2 là thi tuyển sinh. Loại thứ nhất là tất yếu vì học xong 1 lớp học thì cuối năm bao giờ cũng có kỳ thi để đánh giá đầu ra và cuối cấp học Tiểu học, THCS, THPT, cần sát hạch để xác định chuẩn đầu ra của cấp đó.

Nếu quay trở lại thập kỷ 90 thì lớp 5, lớp 9 đều có kỳ thi tốt nghiệp rất căng thẳng. Hiện nay chỉ còn mỗi kỳ thi tốt nghiệp THPT. Không những Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới cũng có những kỳ thi tương tự như thế, đó là tất yếu. Có áp lực nhưng đó là áp lực cần thiết, vừa đủ để thúc đẩy dạy tốt, học tốt với thầy và trò.

Áp lực vừa phải là động lực cần thiết nhưng đó là kỳ thi xác định chuẩn đầu ra của từng cấp, từng lớp. Còn trong mùa thi, loại thi với mục đích tuyển sinh mới tạo áp lực lớn. Ở lớp 1, lớp 6 còn mức độ vừa phải nhưng sang lớp 10, tuyển sinh ĐH,CĐ áp lực lớn hơn. Áp lực đó không chỉ đè nặng lên HS mà còn với bố mẹ, gia đình.

Khi nói về áp lực thi cử của học trò ở ta, có nhiều ý kiến cho rằng vẫn cần áp lực để con trưởng thành và chịu được những áp lực lớn hơn sau này. Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng nên để các con được thoải mái phát huy phẩm chất, năng lực mà không chịu áp lực từ các kỳ thi, nhất là ở bậc học dưới.

“Tôi cho rằng, quan điểm nào cũng có lý nhưng cái gì quá cũng không tích cực. Ví dụ áp lực lớn quá, mà cụ thể là nhiều HS và bố mẹ đặt kỳ vọng lớn vào con. Con không đủ năng lực để học trường chuyên, lớp chọn nhưng vì danh hão mà ép con thi vào, thi không đỗ, nhưng quá trình chuẩn bị cho thi quá căng thẳng, luyện suốt ngày đêm nên căng thẳng không cần thiết, đó là quá. Còn ở mức độ vừa phải nào đó áp lực cũng là động lực để phát triển lên” - theo ông Khang.

Nhiều năm nay, ngành GDĐT đã thay đổi tuyển sinh vào ĐH, các trường tự chủ, nhiều trường dựa vào kỳ thi tốt nghiệp THPT, lấy kết quả đó làm căn cứ tuyển sinh, thậm chí nhiều trường sử dụng đánh giá thông qua học bạ trong quá trình học của học sinh ở THPT để tuyển sinh là cách làm giảm bớt áp lực không cần thiết.

“Tôi nghĩ rằng mở rộng lối vào ĐH, thắt chặt lối ra ĐH theo quy luật các nước phát triển làm thì hay hơn, điều đó nếu làm được sẽ làm giảm bớt đi áp lực kỳ thi tuyển sinh ĐH,CĐ”, ông Khang nói.

Học để ra đời, phục vụ cuộc sống chứ không chỉ để thi

Chúng ta đang trong quá trình đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học. Tuy nhiên, liệu thực hiện mục tiêu này có khó khi mà HS ở ta vẫn mất rất nhiều thời gian ở các lò luyện cả trong và ngoài trường và ở các cấp học?

Với câu hỏi này, ông Khang cho rằng: Những năm gần đây, trong đổi mới GDĐT có quan điểm mới cơ bản là chuyển từ việc dạy truyền thụ kiến thức một chiều, sang phát huy phẩm chất năng lực HS nhưng đang dừng lại ở mức độ quan điểm. Quan điểm đó đi vào thực tiễn cuộc sống ở các trường học cần thời gian khá dài, thói quen đang đè nặng lên cách dạy và cách học của cả giáo viên và HS. Do đó, để thực hiện được quan điểm dạy học theo hướng phát huy năng lực, phẩm chất của HS sẽ còn nhiều khó khăn. Gần đây chúng ta đã có bước thay đổi căn bản trong chương trình sách giáo khoa để hướng tới mục tiêu nhưng đang cuốn chiếu, mới thay được lớp 1 năm ngoái, lớp 2-6 năm tới đây.

Như vậy, học cũng đang nặng để thi chứ không phải như quan điểm mới là phát huy năng lực phẩm chất của HS, đặc biệt về mặt kỹ năng. Quan điểm có rồi nhưng phải có thời gian đủ dài để thay đổi nhận thức đặc biệt của giáo viên, phụ huynh, của HS. Nếu không thay đổi được nhận thức chuyển hóa thành công việc cụ thể sẽ khó thành công.

Vẫn theo ông Khang, nhiều người cho rằng, hệ thống giáo dục ít niềm tin nên mới phải lấy thi cử để đánh giá.

“Tôi lấy đơn cử như thành phố Hà Nội, quan điểm của lãnh đạo Sở GDĐT Hà Nội nói rất rõ, vì HS không học, cho nên nếu không đặt ra một số cách thi tuyển sinh vào lớp 10, ví dụ 3 môn bắt buộc, môn thứ 4 nằm trong 6 môn cơ bản còn lại, đến cuối tháng 3 mới xác định môn thứ 4 để suốt thời gian học từ trước đó lớp 6-7-8 và đặc biệt thời gian đầu của lớp 9 là phải học toàn diện.

Rõ ràng, chúng ta không tin vào quá trình đào tạo, giáo dục. Chúng ta không tự tin về mình, không tin vào đánh giá xếp loại, không tin sự trung thực, nặng về thành tích cho nên mới có giải pháp tình thế đó, với giải pháp đó có nghĩa là học để mà thi”- ông Khang nêu ý kiến và cho rằng phải rất lâu chúng ta mới có thể tin được sự đồng đều trong đánh giá quá trình học tập ở các trường khác nhau, các tỉnh khác nhau. Khi bệnh thành tích nặng nề thì đánh giá nặng về thành tích cứ bị đẩy lên, điểm số cao lên nên các trường ĐH dựa vào kết quả trong quá trình học để tuyển sinh cũng không dễ dàng và tin tưởng lắm.

Về vấn đề áp lực thi cử, PGS Chu Cẩm Thơ- Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho biết, đã tiến hành nghiên cứu việc học trong 1 năm học của HS lớp 6, lớp 7 ở một số trường THCS ở Hà Nội. Kết quả thu nhận là HS phải chịu áp lực lớn bởi thi cử do phải tham gia kỳ thi giữa kỳ, cuối kỳ do nhà trường tổ chức. Mỗi lần thi như vậy, giáo viên thường giao đề cương để ôn luyện trước từ 2-4 tuần. Bên cạnh đó, áp lực thi cử còn thể hiện qua việc ngày nay có quá nhiều cuộc thi quốc tế, thi tài năng để mọi HS đều có thể tham gia, dẫn đến có những HS lớp 5 đã tham dự hơn 10 cuộc thi; hay có những gia đình dành cả vài ngàn đô để đóng “lệ phí” cho con tham dự các cuộc thi.