Bảo đảm suất ăn bán trú ngon - sạch - an toàn
Ngay đầu năm học đã xảy ra sự việc 42 giáo viên và học sinh ở một trường tiểu học phải nhập viện sau bữa ăn bán trú tại trường. Làm sao để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và cân bằng dinh dưỡng cho học sinh học tập, phát triển thể chất là mối quan tâm hàng đầu của phụ huynh khi gửi gắm con em ăn bán trú tại trường.
Lo nhất là an toàn thực phẩm
Hiện nay, nhiều trường từ công lập đến ngoài công lập đều tổ chức bữa ăn bán trú theo nhu cầu phụ huynh. Với nhiều gia đình, đây là tiêu chí quan trọng khi chọn trường, nhất là khi cha mẹ đi làm xa, không thể về buổi trưa. Ở các thành phố lớn, khoảng cách giữa nhà, trường và nơi làm việc khiến phụ huynh khó sắp xếp thời gian đưa đón, nên bữa ăn bán trú càng trở thành nhu cầu thiết yếu.
Đầu tháng 9, hàng loạt trường tiểu học khu vực Phan Thiết (tỉnh Lâm Đồng) thông báo đến phụ huynh tạm dừng hình thức học bán trú khiến phụ huynh rất lo lắng. Lý do là vì sau khi sáp nhập, chính sách ở khu vực Phan Thiết được thay bằng chính sách áp dụng từ Nghị quyết số 385, ngày 10/12/2024 của HĐND tỉnh Lâm Đồng (cũ) ban hành khiến các trường gặp khó khi triển khai bữa ăn bán trú. Thậm chí, có phụ huynh còn bày tỏ suy nghĩ nếu phải dừng ăn bán trú, gia đình sẽ cân nhắc đến việc chuyển con sang trường tư thục vì không thể sắp xếp đưa đón con buổi trưa được. Mừng là ngay sau đó, bà Lê Thị Bích Liên - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tỉnh Lâm Đồng đã có cuộc họp với hiệu trưởng các trường mầm non, tiểu học có tổ chức bán trú năm học 2025 - 2026 ở khu vực Phan Thiết nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến tổ chức bán trú. Theo đó, trong 2 tuần đầu năm học, các trường tạm thời tự mua thực phẩm theo nguồn cung cũ để bảo đảm việc bán trú cho học sinh. Trong thời gian đó, Sở GDĐT tỉnh sẽ có hướng dẫn chi tiết và tập huấn quy trình đấu thầu theo quy định. Sở cũng đã có văn bản gửi UBND các xã, phường, đặc khu khuyến khích tổ chức bán trú tại các cơ sở giáo dục tiểu học, năm học 2025 - 2026.
Lợi ích của bữa ăn bán trú đã được khẳng định trong suốt thời gian dài qua và hoàn toàn tự nguyện, không có chuyện ép buộc phụ huynh đăng ký. Về phía nhà trường, chủ trương của ngành giáo dục đó là khuyến khích các trường tổ chức dạy học 2 buổi/ngày tổ chức ăn bán trú giúp phụ huynh giảm bớt áp lực đưa đón con. Học sinh được ăn uống, nghỉ ngơi khoa học tại trường, từ đó tăng cường sức khỏe và có nhiều thời gian tham gia các hoạt động ngoại khóa.
Dù vậy, mọi lợi ích của bữa ăn bán trú chỉ được đảm bảo đầy đủ với điều kiện tiên quyết đó là đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Bộ GDĐT đã có nhiều văn bản chỉ đạo, các địa phương cũng đặc biệt quan tâm đến việc này. Song thực tế hàng năm vẫn ghi nhận không ít những vụ ngộ độc thực phẩm tập thể trong trường học, nạn nhân không chỉ là học sinh mà còn có thể là thầy cô giáo trông bán trú cùng ăn suất cơm trưa này.
Hiện chưa có thống kê cụ thể nhưng trong số hơn 52.000 trường học trên cả nước với hơn 26 triệu học sinh, số lượng các trường tổ chức và số học sinh đăng ký ăn bán trú chắc chắn là rất nhiều. Chỉ một vài thông tin ở trường này, trường kia có học sinh bị nôn, đau bụng… sau khi ăn bán trú ở trường cũng khiến những phụ huynh đang tin tưởng gửi gắm con em mình cho nhà trường từ sáng tới chiều ít nhiều cũng băn khoăn, lo lắng. Thậm chí, một số phụ huynh có ý định đăng ký cho con ăn bán trú ở trường phải “chùn bước” vì sợ điều tương tự xảy ra với con em mình một ngày nào đó.
Vì vậy, an toàn thực phẩm là ưu tiên tuyệt đối trong bữa ăn bán trú. Mọi khâu từ nhập nguyên liệu, chế biến đến phục vụ đều phải kiểm soát chặt chẽ, trong đó vai trò giám sát của nhà trường là then chốt. Nếu trường tự nấu ăn phải tuân thủ quy chuẩn bếp ăn an toàn; nếu thuê đơn vị cung cấp thì phải lựa chọn đối tác có đủ pháp lý và cử tổ giám sát trực tiếp tại cơ sở. Quá trình chế biến cần kiểm tra điều kiện vệ sinh, nước sạch; sau khi nấu phải lưu mẫu và đánh giá chất lượng món ăn trước khi chia cho học sinh. Quy định yêu cầu hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra vi phạm về an toàn vệ sinh thực phẩm trong nhà trường theo Sở GDĐT Hưng Yên được nhiều người đồng tình.
Cần tiêu chuẩn về bữa ăn học đường
Sau tiêu chuẩn về an toàn, vấn đề chất lượng bữa ăn cũng được phụ huynh, học sinh quan tâm. Không chỉ là câu chuyện suất ăn ít hay nhiều, ngon hay không ngon mà còn phải được tính toán về mặt dinh dưỡng phù hợp với lứa tuổi học sinh đang trong giai đoạn phát triển cả về thể chất và trí tuệ. Đặc biệt, lứa tuổi học đường được coi là “giai đoạn vàng cuối cùng” để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, có tác động thay đổi trọn đời. Vì vậy, theo các chuyên gia, thời gian tới cần xây dựng “Hệ sinh thái dinh dưỡng học đường toàn diện”, chuyển hóa từ “ăn no” sang “ăn đúng, ăn đủ và vận động khoa học”.
Bộ Y tế và Bộ GDĐT hiện đã phối hợp xây dựng các thông tư, hướng dẫn tổ chức bữa ăn học đường. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng và hiệu quả, theo các chuyên gia cần tăng cường hơn nữa cơ chế kiểm soát bữa ăn trong môi trường học đường; đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm. Cần siết chặt các điều kiện tiêu chuẩn về bữa ăn trong môi trường học đường, trong đó có thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định về tiêu chuẩn bữa ăn đối với học sinh.
Về chi phí, hiện mỗi trường quy định suất ăn trị giá bao nhiêu tùy vào quy định của mỗi địa phương và thỏa thuận với phụ huynh học sinh. Như tại TPHCM, từ năm học trước đã bỏ quy định trần tiền ăn bán trú, thay vào đó nhà trường và phụ huynh sẽ thỏa thuận mức thu dựa trên điều kiện thực tế, giúp chủ động nâng cao chất lượng bữa ăn, đồng thời phụ huynh có thể giám sát bằng cách xem thực đơn tuần và quy trình chế biến. Trước đây, mức trần này được quy định trong Nghị quyết 04 của HĐND thành phố, với tối đa 35.000 đồng/suất/ngày cho khu vực 1 và 32.000 đồng/suất/ngày cho khu vực 2. Hiện nay, sau sáp nhập các tỉnh thành, các quy định về tổ chức bữa ăn bán trú tại nhiều địa phương cũng có thay đổi, kéo theo đó là sự thay đổi của các nhà trường cần được nhà trường thông báo cụ thể đến phụ huynh và cùng tìm đi tìm tiếng nói chung với mục tiêu cao nhất là đảm bảo quyền lợi cho học sinh.
Ghi nhận tại xã Đoài Phương (Hà Nội), năm học này có tổng số 2.625/3.395 học sinh của 4 trường tiểu học đăng ký ăn bán trú. Tỷ lệ học sinh ăn bán trú tại 4 nhà trường đều tăng so với các năm học trước, đặc biệt tại Trường Tiểu học Kim Sơn tăng gần gấp đôi, từ 200 em năm học 2024 - 2025 lên 386 em năm học 2025-2026. Điều này một phần là do cơ chế hỗ trợ miễn phí bữa ăn bán trú cho học sinh tiểu học của Hà Nội áp dụng từ năm học này giúp nhiều gia đình giảm gánh nặng chi phí. Thực đơn hàng tuần được giáo viên chủ nhiệm công khai gửi đến phụ huynh để cùng với nhà trường và chính quyền địa phương giám sát thực hiện.
Tại Trường Tiểu học Vũ Quang (xã Vũ Quang, Hà Tĩnh), mỗi suất ăn bán trú gồm thức ăn trị giá 15.000 đồng, cùng 8.000 đồng chi phí cho đội ngũ cấp dưỡng và nhân viên phục vụ. Các bữa ăn đều được chuẩn bị tại chỗ, khâu tiếp nhận thực phẩm, chế biến, đến nhà ăn đều có camera giám sát tạo sự tin tưởng lớn cho phụ huynh bên cạnh việc nhà trường 3 công khai từ giá cả, thực đơn và nguồn gốc thực phẩm.
Bữa trưa học đường hiện không chỉ cần phải đủ no mà còn phải đủ dinh dưỡng, an toàn và phù hợp với từng lứa tuổi học sinh.
PGS.TS.BS Bùi Thị Nhung - Viện Dinh dưỡng Quốc gia khẳng định, thực đơn bữa ăn học đường cần đáp ứng nhu cầu theo lứa tuổi. Thực phẩm cung cấp gồm 4 nhóm chất dinh dưỡng là đường, đạm, béo, vitamin và chất khoáng. Như vậy, với từng độ tuổi, cần tính toán về số lượng và thành phần dinh dưỡng trong từng món ăn để kết hợp cho phù hợp với nhu cầu của trẻ. Bên cạnh đó, cần đảm bảo tính đa dạng thực phẩm, khuyến khích có trên 10 loại thực phẩm, bảo đảm đủ định lượng rau củ quả và các thực phẩm khác.
Theo TS Nguyễn Tùng Lâm - Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục Hà Nội, năm học 2025-2026, Hà Nội sẽ chi hơn 3.000 tỷ đồng hỗ trợ cho học sinh tiểu học bữa trưa học đường và xây dựng bộ tiêu chí lựa chọn đơn vị cung cấp suất ăn, phối hợp cùng các sở liên quan như Công thương, Nông nghiệp và Môi trường đánh giá năng lực doanh nghiệp. Hội đồng thẩm định được thành lập công khai, khách quan. Danh sách đơn vị cung cấp đủ điều kiện được công bố làm cơ sở để các trường chủ động ký hợp đồng, triển khai từ đầu tháng 9/2025. Qua ghi nhận của nhiều trường đầu năm học, học sinh đăng ký tham gia bán trú đang có chiều hướng tăng. Chính sách hỗ trợ ăn trưa của thành phố đã khiến phụ huynh yên tâm gửi con ở lại trường. Trong thời gian tới, nếu chính sách này được thực hiện ở tất cả các địa phương sẽ góp phần nâng cao tỷ lệ học 2 buổi/ngày và đảm bảo công bằng trong giáo dục. Cùng với chính sách miễn học phí được thực hiện từ năm nay, tôi tin tưởng mọi học sinh đến tuổi đi học đều sẽ được đến trường học tập, rèn luyện, không học sinh nào bị bỏ lại phía sau. Để phụ huynh thực sự tin tưởng vào bữa ăn bán trú, từ nguồn thực phẩm, bếp ăn cần được công khai và giám sát với sự đồng hành của phụ huynh sẽ góp phần đảm bảo học sinh được ăn đồ ngon, chất lượng. Điều này xây dựng nên một môi trường học tập hạnh phúc. Đặc biệt, cần có những biện pháp mạnh để chấm dứt tình trạng cắt xén bữa ăn học đường như một số trường hợp báo chí đã phản ánh thời gian qua khiến cho một bộ phận người dân giảm niềm tin vào bữa ăn bán trú vốn là một chính sách tốt đẹp, nhân văn.
