Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Vẫn khó tăng chỉ tiêu

Nỗi niềm mang tên tự nguyện

Theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, BHXH tự nguyện, mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu cũng được hạ từ 22% mức lương cơ sở còn bằng 22% mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn. Tức là, người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng tối thiểu 154.000 đồng/tháng. Giả định, mức chuẩn nghèo không thay đổi, không tính đến yếu tố lạm phát thì sau 20 đóng BHXH tự nguyện, một lao động nữ đến 55 tuổi sẽ nhận được lương hưu bằng 60% thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH. Nếu đóng 154.000 đồng/ tháng trong vòng 20 năm thì sẽ nhận được lương hưu 420.000 đồng/ tháng.

Đáng chú ý, từ ngày 1/1/2018, tất cả những người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH bằng 10% của mức đóng theo chuẩn nghèo khu vực nông thôn, từ là 15.400 đồng/tháng. Trường hợp người lao động thuộc diện cận nghèo thì mức hỗ trợ là 25% (tương ứng với 38.500 đồng/tháng); người lao động thuộc diện nghèo thì mức hỗ trợ là 30% (tương ứng 46.200 đồng/tháng). Rõ ràng, về mặt tài chính thì tham gia BHXH tự nguyện rất lợi.

Tuy nhiên theo Bộ LĐTB&XH, đến cuối năm 2016, ước có trên 200.000 người tham gia BHXH tự nguyện. Đặc biệt, có gần 30.000 người đang từ chỗ không có cơ hội về mặt chính sách để hưởng lương hưu vì có dưới 20 năm đóng BHXH, đã được tham gia BHXH tự nguyện và đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng. Tuy nhiên đánh giá về triển khai chính sách BHXH tự nguyện, đại diện Bộ LĐTB&XH cũng thừa nhận, 200.000 người tham gia BHXH tự nguyện so với gần 13 triệu người tham gia BHXH bắt buộc là một con số còn khiêm tốn. Vẫn còn gần 40 triệu người lao động trong khu vực phi chính thức, lao động tự tạo việc làm, lao động giúp việc gia đình, nông dân, ngư dân... thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện nhưng chưa đăng ký tham gia.

Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó trưởng Ban Thực hiện chính sách thuộc BHXH Việt Nam, hiện cơ quan BHXH đang chi trả cho gần 24 nghìn người hưởng chế độ BHXH hàng tháng; trong đó có khoảng 100 người hưởng trợ cấp tuất hàng tháng, còn lại là hưởng lương hưu. Số người hưởng chế độ BHXH tự nguyện đều là những người đã có thời gian tham gia BHXH bắt buộc. Số người hưởng tăng đều hàng năm, năm 2016 số người hưởng mới chế độ hưu trí tăng đột biến do quy định cho phép người đủ điều kiện về tuổi hưởng lương hưu có thể đóng BHXH tự nguyện một lần cho số năm còn thiếu để hưởng ngay.

Cần có những chính sách “ xé” rào

Mặc dù chính sách BHXH có rất nhiều ưu việt, nhưng các đại biểu dự hội nghị đều đồng tình rằng số người tham gia BHXH tự nguyện còn rất thấp so với tiềm năng. Ông Mai Đức Thắng, Phó trưởng Ban Thu thuộc BHXH Việt Nam cho biết, thu nhập của người lao động ở nông thôn thấp, thường không ổn định, giai đoạn từ 2008 - 2015 mức đóng BHXH tự nguyện còn cao so với thu nhập của đa số người dân, chưa có sự hỗ trợ của NSNN. Bên cạnh đó, mạng lưới đại lý thu BHXH tự nguyện còn ít, trình độ đại lý thu còn hạn chế nên chưa thuận tiện cho người lao động tham gia. Trong khi đó, chính quyền một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến chính sách BHXH tự nguyện.

“Một trong những nguyên nhân dẫn đến BHXH tự nguyện chưa triển khai được đến số đông, chưa tương xứng với tiềm năng thị trường cũng như sự ưu việt của chính sách là việc BHXH tự nguyện chưa có được hệ thống đại lý bán lẻ rộng khắp và đa dạng” - ông Nghiêm Xuân Thái, Phó Tổng giám đốc, Tổng Công ty Cổ phần Bảo hiểm Bưu điện – PTI nhận định.

Cũng theo ông Thái, để tăng số người tham gia BHXH tự nguyện có thể nghiên cứu giải pháp cơ quan BHXH ủy quyền một phần cho các doanh nghiệp BHTM được thực hiện công tác giám định cũng như chi trả cho đối tượng tham gia.

Trước ý kiến trên, Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐTB&XH) Phạm Trường Giang cũng cho rằng, nếu không có chính sách táo bạo thì việc thực hiện mục tiêu 50% vào năm 2020 sẽ không đạt được.