Bùng phát sốt xuất huyết: Cảnh báo nguy cơ “dịch chồng dịch”

Số ca mắc nặng tăng nhanh tại nhiều địa phương

SXH đang tiếp tục gia tăng mạnh trên phạm vi toàn cầu, trở thành một trong những thách thức y tế nghiêm trọng nhất hiện nay. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá SXH là một trong 10 mối đe dọa sức khỏe hàng đầu, với số ca mắc toàn cầu tăng từ 5,2 triệu ca năm 2023 lên 14,9 triệu ca năm 2024, và dự báo sẽ tiếp tục tăng cao trong năm 2025 – vốn rơi vào chu kỳ dịch của bệnh. Hàng năm, SXH ảnh hưởng tới khoảng 40% dân số thế giới, ước tính từ 50 đến 80 triệu ca nhiễm, trong đó 500.000 ca diễn tiến nặng và 12.000–24.000 ca tử vong, chủ yếu ở trẻ em dưới 15 tuổi.

Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, tính đến đầu tháng 8/2025, cả nước đã ghi nhận hơn 40.000 ca mắc, hàng trăm ca nặng và ít nhất 10 trường hợp tử vong. Đáng chú ý, dịch bệnh bùng phát trong bối cảnh nhiều bệnh truyền nhiễm khác như tay chân miệng, cúm, Covid-19, sởi vẫn đang lưu hành, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ “dịch chồng dịch”.

Khu vực phía Nam tiếp tục là tâm dịch, chiếm hơn 70% tổng số ca cả nước. TPHCM ghi nhận 16.847 trường hợp đến thăm khám và điều trị tại các cơ sở y tế, tăng 168,8% so với cùng kỳ năm 2024, với 73% bệnh nhân phải nhập viện nội trú. Nhiều tỉnh khác cũng ghi nhận mức tăng đột biến: Bến Tre tăng 346%, Tây Ninh tăng 274%, Long An tăng 208%, Đồng Nai tăng 192%.

Nguyên nhân được các chuyên gia chỉ ra là sự kết hợp của nhiều yếu tố: điều kiện khí hậu mùa mưa tạo ra vô số điểm nước đọng – nơi sinh sản lý tưởng cho muỗi vằn; tốc độ đô thị hóa nhanh nhưng hạ tầng thoát nước chưa đồng bộ, dẫn tới nhiều khu vực ẩm ướt; cùng thói quen sinh hoạt như trữ nước trong dụng cụ hở nắp, chưa chủ động diệt lăng quăng, muỗi. Ngoài ra, sự phát triển giao thông, giao thương và du lịch cũng tạo điều kiện để virus Dengue lan rộng.

PGS.TS Phạm Quang Thái - Phó Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) cảnh báo, SXH hiện không chỉ bùng phát ở đô thị đông dân mà còn lan tới các vùng núi – nơi trước đây hiếm khi ghi nhận dịch bệnh này. Diện phân bố dịch mở rộng đồng nghĩa với thách thức lớn hơn trong kiểm soát vector truyền bệnh.

Bên cạnh nguy cơ sức khỏe, SXH còn gây gánh nặng kinh tế không nhỏ. Một ca SXH nặng phải hồi sức trong hai tuần có thể tốn 150 - 200 triệu đồng. Nếu biến chứng đa cơ quan, phải thở máy và điều trị kéo dài, chi phí còn tăng cao hơn nữa. Ngoài viện phí, người bệnh và gia đình còn đối diện mất thu nhập, chi phí chăm sóc, cùng những hậu quả sức khỏe lâu dài sau xuất viện.

Chú trọng khuyến cáo phòng ngừa

Bên cạnh các con số thống kê, thực tế điều trị tại các bệnh viện đã ghi nhận nhiều trường hợp SXH diễn biến nhanh và nặng ngay cả ở những người trẻ, khỏe mạnh. Tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM, 2 bệnh nhân - một nữ công nhân 33 tuổi và một sinh viên 21 tuổi được tiếp nhận trong tình trạng suy đa cơ quan, sốc nặng, tổn thương gan, thận. Cả hai phải trải qua hồi sức tích cực, thở máy, lọc máu liên tục, truyền máu và các chế phẩm máu với khối lượng lớn. Sau nhiều tuần điều trị, họ mới hồi phục và xuất viện.

Trong khi đó, trẻ em vẫn tiếp tục là nạn nhân của dịch bệnh này. Một trường hợp đặc biệt khác tại Bệnh viện Nhi Đồng Thành phố là bé trai 14 tuổi, vừa mắc SXH Dengue vừa bị viêm ruột thừa cấp. Các bác sĩ buộc phải trì hoãn phẫu thuật để tránh nguy cơ chảy máu do rối loạn đông máu, thay vào đó điều trị nội khoa bằng kháng sinh và theo dõi sát. Sau một tuần, tình trạng bệnh cải thiện, ruột thừa không còn viêm, trẻ được xuất viện an toàn.

Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ liên tục tiếp nhận các ca trẻ nhập viện trong tình trạng sốc SXH Dengue, nhiều trường hợp do gia đình chủ quan, đưa đến bệnh viện muộn. Có bệnh nhi phải thở máy hỗ trợ vì tái sốc nhiều lần.

Các bác sĩ nhấn mạnh, SXH có giai đoạn nguy hiểm thường từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh, khi bệnh nhân đã hạ sốt. Tâm lý “hết sốt là khỏi” khiến nhiều người mất cảnh giác, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo như mệt mỏi, lừ đừ, đau bụng, nôn ói nhiều, xuất huyết dưới mọi hình thức hoặc tiểu ít. Không ít trường hợp vì tự điều trị tại nhà, hoặc tự truyền dịch không đúng cách, dẫn đến biến chứng nặng.

Biện pháp phòng bệnh vẫn là yếu tố quyết định. Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động diệt muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy, loại bỏ nơi nước đọng; mặc quần áo dài tay, ngủ màn cả ban ngày lẫn ban đêm, sử dụng kem chống muỗi đúng hướng dẫn. Đặc biệt, vaccine Qdenga đã được cấp phép lưu hành tại Việt Nam từ tháng 9/2024 cho người từ 4 tuổi trở lên, gồm 2 mũi cách nhau 3 tháng, giúp giảm 80% nguy cơ mắc SXH và hơn 90% nguy cơ nhập viện. WHO cũng khuyến nghị những quốc gia có tỷ lệ mắc cao như Việt Nam nên xem xét đưa vaccine SXH vào chương trình tiêm chủng mở rộng.

Các chuyên gia khẳng định, SXH là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả nếu cộng đồng duy trì các biện pháp diệt muỗi, loại bỏ lăng quăng và chủ động tiêm phòng. Mỗi người cần nâng cao ý thức, không chỉ để bảo vệ bản thân và gia đình, mà còn góp phần giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, nhất là khi nguy cơ “dịch chồng dịch” đang hiện hữu.