Cách mạng Tháng Tám qua lời kể của cán bộ tiền khởi nghĩa 98 tuổi

Ký ức hào hùng

Một ngày cuối Thu, những con đường rực rỡ cờ hoa dẫn lối cho chúng tôi về thôn Lương Hội (xã Gia Hanh – huyện Can Lộc cũ, Hà Tĩnh) để tìm gặp ông Trần Hậu Hoà.

Ở đây, từ làng trên đến xóm dưới, ai ai cũng biết về ông. Ông Hòa là một trong số ít người còn sống đã từng tham gia phong trào khởi nghĩa Can Lộc – nơi cướp chính quyền đầu tiên ở Hà Tĩnh trong Cách mạng Tháng Tám 1945.

Bước sang tuổi 98, dẫu đôi chân bước đi chậm lại nhưng đôi mắt cụ Hòa vẫn tinh anh, trí nhớ siêu phàm. Khi chúng tôi hỏi về ngày cướp chính quyền của nhân dân Can Lộc trong Cách mạng Tháng Tám 1945, cụ Trần Hậu Hòa kể lại rành rọt từng chi tiết.

Sinh ra trong gia đình thuần nông, thời bấy giờ, gia đình cụ cũng như bao nông dân Can Lộc khác phải chịu đủ thứ áp bức, bóc lột từ chính quyền thống trị. Không chỉ sưu cao, thuế nặng, bọn cường hào, ác bá trong làng còn lộng hành ra tay đàn áp người dân.

Chứng kiến cảnh áp bức đó, từ nhỏ, chàng trai ở miền quê nghèo Lương Hội sớm nuôi dưỡng ý chí đi theo cách mạng. Giữa tháng 8/1945, khi Việt Minh kêu gọi nhân dân Can Lộc đứng lên giành chính quyền, người thanh niên 18 tuổi Trần Hậu Hòa đã cầm cờ Việt Minh đứng vào hàng ngũ đoàn biểu tình.

“Tôi được giao nhiệm vụ đánh trống để cổ vũ đoàn biểu tình và lực lượng Việt Minh tham gia giành chính quyền về tay nhân dân” - ông Hòa hào hứng nói.

Theo cụ Hòa, từ tối 14/8/1945, tự vệ 4 xã ở Can Lộc đã có lệnh tập trung, bao vây các ngả đường. Lực lượng thanh niên cũng tuyên truyền các chính sách của cách mạng tại đồn bảo an và huyện đường. Không khí cách mạng sục sôi trong từng làng, tổng, nhất là trong tầng lớp thanh niên.

Ngày 16/8/1945, Quốc dân Đại hội họp ở Tân Trào, quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, ngay lập tức, ở Can Lộc, Ban lãnh đạo Việt Minh huyện mở hội nghị cán bộ toàn huyện tại Ốc Khê để truyền đạt chủ trương, bàn kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền. Ủy ban Khởi nghĩa huyện Can Lộc được thành lập do đồng chí Lê Hồng Cơ đứng đầu.

Chiều 16/8/1945, gần 20 thanh niên trong tổ chức Thanh niên cứu quốc đã xông vào huyện đường, treo cờ đỏ sao vàng, buộc tri huyện nộp ấn tín, sổ sách và tuân thủ vô điều kiện các yêu cầu do thanh niên nêu ra.

Lần đầu tiên lá cờ đỏ sao vàng hiên ngang phấp phới bay trên huyện đường Can Lộc mà không sức mạnh nào ngăn cản được. Sau đó, số thanh niên này tiếp tục lên đồn để tước vũ khí lính bảo an.

Ngay trong đêm 16/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa Can Lộc họp khẩn cấp, quyết định huy động lực lượng quần chúng biểu tình vũ trang tại huyện lỵ vào sáng 17/8 để tuyên bố thành lập Chính quyền cách mạng huyện và ban bố lệnh khởi nghĩa trong toàn huyện.

“Cả đêm hôm đó tôi không thể nào ngủ được, trong lòng sục sôi quyết tâm đi theo đoàn biểu tình, theo cách mạng. Sáng sớm ngày 17/8/1945, đoàn biểu tình với hàng nghìn người, tay cầm cờ đỏ sao vàng, búa liềm và biểu ngữ nối hàng dài đi khắp các nẻo đường rồi đến trung tâm huyện lỵ Can Lộc.

"Lúc đó dân đói thì đói nhưng nghe nói cướp chính quyền thì đi ngay, họ đến đông kín cả sân vận động huyện để dự mít tinh, khí thế vô cùng hào hứng, phấn khởi. Chưa bao giờ tôi chứng kiến khí thế hào hùng, khí thế cách mạng sục sôi như thế" – cụ Trần Hậu Hòa chia sẻ.

Tại sân vận động huyện Can Lộc, hàng trăm quần chúng nhân dân các xã lân cận cùng đội tự vệ vũ trang Trảo Nha đã hô vang khẩu hiệu đòi chính quyền tay sai phải đầu hàng. Lúc đó, sau mỗi hồi trống vang dậy của tôi, mọi người đồng thanh hô to: "Việt Minh muôn năm", "Đả đảo đế quốc thực dân…!”, giọng nói cụ Trần Hậu Hoà rung lên vì phấn khích.

Khi Ủy ban Khởi nghĩa tuyên bố chính quyền bù nhìn đã bị đánh đổ, chính quyền cách mạng đã được thành lập và lệnh cho các tổng, xã, làng trong huyện nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền.

Mọi người ai nấy phấn khởi giương cao ngọn cờ tiến bước về các làng, xã, tịch thu triện bạ của chánh tổng, lý trưởng và thành lập chính quyền mới. Đi đến đâu, người dân hô vang khẩu hiệu: “Việt Minh muôn năm!”, “Đả đảo đế quốc khong kiến…!”.

Can Lộc đã giành được chính quyền đầu tiên ở Hà Tĩnh mà không mất một viên đạn nào, ngay sau đó, tất cả các huyện cũng đều Tổng khởi nghĩa giành chính quyền và Hà Tĩnh là một trong 3 tỉnh giành được chính quyền sớm nhất trong Cách mạng Tháng Tám 1945.

Đến ngày 2/9/1945, cùng với hàng triệu đồng bào cả nước, cụ Trần Hậu Hòa khi đó đã hân hoan tham gia mít tinh chào đón ngày tuyên bố độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Người cán bộ kiên cường

Thời kỳ đất nước độc lập, cụ Trần Hậu Hòa đã tham gia cống hiến ở nhiều vai trò như: Tham gia dạy bình dân học vụ, Đại đội trưởng Đội dân quân, du kích của xã Đông Lâm (xã Gia Hanh ngày nay). Năm 1948, cụ được đứng vào hàng ngũ của Đảng khi vừa tròn 20 tuổi.

Từ năm 1948 - 1960, cụ trải qua nhiều vị trí công tác tại địa phương. Cụ Hòa được Tỉnh ủy Hà Tĩnh cử đi học tại Trường Tuyên giáo Trung ương ở Hà Nội. Sau 4 năm tốt nghiệp Trường Tuyên giáo Trung ương, cụ Trần Hậu Hòa trở về Huyện ủy Can Lộc công tác và được bầu làm Trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy (1965-1966).

Đặc biệt, tháng 2/1968, cụ Hoà được đề bạt Chủ tịch UBND huyện Can Lộc khóa XX (1968-1972). Cụ trở thành “thuyền trưởng” của huyện Can Lộc khi tại đây đang trở thành điểm nóng bắn phá ác liệt của Mỹ, nhất là ngã ba Đồng Lộc - huyết mạch giao thông của chiến trường miền Nam, trách nhiệm của cụ Hòa nặng nề hơn bao giờ hết.

Không chỉ là người cán bộ tiền khởi nghĩa, cụ Hoà còn là vị cán bộ kiên cường, mưu trí trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Sau năm 1972, cụ Trần Hậu Hòa được chuyển công tác làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nông nghiệp tỉnh Hà Tĩnh. Sau khi hợp nhất tỉnh Nghệ Tĩnh, cụ làm Trưởng ban Thanh tra Sở Nông nghiệp Nghệ Tĩnh và về hưu vào năm 1980.

Hiện, cụ Trần Hậu Hoà là cán bộ tiền khởi nghĩa hiếm hoi còn sống của huyện Can Lộc cũ. Dù đã bước sang tuổi 98 với 78 năm tuổi Đảng nhưng với cụ Hoà, điều tự hào nhất không phải là những thành tích, bằng khen, giấy khen mà là việc đã giành cả cuộc đời để phụng sự Tổ quốc và nhân dân.

Lần dở từng trang sách trong cuốn “Lịch sử Đảng bộ huyện Can Lộc”, cụ Trần Hậu Hòa xúc động nói: “Trong cuốn sách Lịch sử Đảng bộ huyện Can Lộc có một phần nhỏ viết về tôi”.

Những ngày này, trên từng đường làng, ngõ xóm khắp cả nước trang hoàng cờ hoa rực rỡ để chào mừng Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

80 năm đã trôi qua, bản hùng ca Cách mạng tháng Tám 1945 vẫn còn vang mãi với Nhân dân Việt Nam. Còn trong ký ức của những người đã sống, trực tiếp chiến đấu giành chính quyền như cụ Hoà, đó không hẳn là một chiến công mà đó còn là sức mạnh của cả một dân tộc.

“

“Cụ Trần Hậu Hoà là một trong số ít cán bộ tiền khởi nghĩa trong Cách mạng Tháng Tám. Cụ cũng là vị cán bộ có nhiều đóng góp to lớn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Với 78 năm tuổi Đảng, cụ là nhân chứng sống động về những năm tháng hào hùng của lịch sử, minh chứng cho sức mạnh của niềm tin, ý chí, góp phần khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay” - ông Nguyễn Duy Cường, Chủ tịch UBND xã Gia Hanh, tỉnh Hà Tĩnh nói.