Cấp bách giải bài toán nhà ở cho công nhân

Công nhân vẫn thiếu nhà ở

Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) từng nhận định, nhu cầu nhà ở của công nhân lao động trong các khu công nghiệp (KCN) hiện nay rất lớn nhưng nguồn cung nhà ở xã hội, nhà lưu trú quá ít và không phải ai cũng tiếp cận được. Để đáp ứng nhu cầu nhà ở cho người lao động trên địa bàn, Sở Xây dựng TPHCM cho biết đang hoàn thiện quy hoạch quỹ đất nhà ở xã hội đến năm 2040, mở rộng tầm nhìn đến năm 2060. Không chỉ gói gọn trong ranh giới TPHCM, các quỹ đất dự phòng thuộc Bình Dương cũ và Bà Rịa - Vũng Tàu cũ cũng được đưa vào nghiên cứu theo hướng tích hợp quy hoạch vùng.

Tại Đồng Nai, địa phương sở hữu số lượng KCN lớn nhất khu vực đang chịu áp lực lớn về nhu cầu nhà ở. Theo ông Phạm Việt Phương - Phó Trưởng ban phụ trách Ban Quản lý các KCN, Khu Kinh tế tỉnh Đồng Nai, hiện nay quá trình xúc tiến đầu tư, đa số nhà đầu tư hỏi ngay câu lao động ở đâu? Chính vì vậy mà quy hoạch phải tính luôn chỗ ở cho công nhân, chỗ đào tạo và các thiết chế để ổn định cho người lao động.

Thông tin từ Sở Xây dựng tỉnh Đồng Nai cho biết, toàn tỉnh có 57 KCN, trong đó 42 khu đã hoạt động, thu hút khoảng 680.000 lao động. Nhu cầu về chỗ ở cho công nhân ước tính gần 450.000 người, chưa kể khoảng 150.000 người thuộc nhóm đối tượng khác có nhu cầu tương tự.

Ông Jeong Ji Hoon - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (KOCHAM) băn khoăn: “Cả nước hiện có hơn 430 KCN với hơn 4,1 triệu lao động. Tuy nhiên, 70 - 80% công nhân vẫn phải thuê trọ do thiếu hạ tầng xã hội nội khu. Trong bối cảnh lực lượng lao động tăng nhanh và khả năng tiếp cận nhà ở của công nhân còn rất hạn chế, nhu cầu phát triển hạ tầng xã hội tại các KCN đang trở nên cấp bách. Nhiều KCN chỉ đáp ứng tối thiểu nhu cầu về giáo dục, y tế, sinh hoạt văn hóa…”.

Các chuyên gia trong và ngoài nước đều nhận định, mô hình nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân là nhu cầu tất yếu của quá trình công nghiệp hóa. Tuy nhiên, trên thực tế, phân khúc này lại chưa hấp dẫn nhà đầu tư tư nhân.

Ông Nakagawa Motohisa - Phó Chủ tịch kiêm Trưởng ban Môi trường kinh doanh Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại TPHCM (JCCH) nhấn mạnh: “Đầu tư vào nhà ở công nhân mang lại lợi ích xã hội rõ ràng nhưng lại đối diện nhiều thách thức. Cụ thể, biên lợi nhuận thấp, thời gian hoàn vốn dài, thủ tục pháp lý phức tạp và chưa thống nhất giữa các địa phương…”.

Ngoài ra, phân khúc nhà lưu trú công nhân hoạt động theo mô hình cho thuê, không hình thành quyền sở hữu cho người ở khiến doanh nghiệp hạ tầng khó thu hồi vốn.

“Mở khóa” quỹ nhà ở cho công nhân

Trong bối cảnh sáp nhập địa giới hành chính và hợp nhất quy hoạch vùng, nhiều chuyên gia cho rằng, đây là thời điểm thuận lợi để thiết kế một hành lang pháp lý phù hợp hơn cho nhà ở công nhân.

Luật sư Nguyễn Gia Huy Chương - Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TPHCM chia sẻ, cần có cơ chế nhất quán hơn nhà lưu trú công nhân. Khi phạm vi hành chính TPHCM được mở rộng, việc xác định giá thuê phải đảm bảo tính khả thi, không gây áp lực cho người lao động nhưng đồng thời đảm bảo khả năng thu hồi vốn cho doanh nghiệp hạ tầng. Theo ông Chương, nếu không có cơ chế bảo đảm quyền lợi và giảm rủi ro cho nhà đầu tư thì rất khó thu hút nguồn lực xã hội hóa.

Mong muốn phát triển nhà ở cho công nhân, đại diện KOCHAM đề xuất, tiếp tục hoàn thiện cơ chế ưu đãi tài chính, quỹ đất và quy hoạch cho nhà ở công nhân. Hiệp hội cũng cho rằng, mô hình PPP (đối tác công - tư) có thể là hướng đi phù hợp trong phát triển hạ tầng xã hội KCN, giúp chia sẻ rủi ro và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia sâu hơn.

Ông Nakagawa Motohisa cũng nhấn mạnh, sự cần thiết phải đồng bộ hóa hệ thống pháp luật liên quan đến đất đai, đầu tư, xây dựng và nhà ở. Chỉ khi hệ thống thể chế ổn định, giảm sự chồng chéo và đảm bảo nhất quán giữa các địa phương thì các dự án nhà lưu trú công nhân mới có thể triển khai hiệu quả. Với các dự án liên vùng, đặc biệt trong khu vực TPHCM - Bình Dương - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu, sự phối hợp thống nhất trong quy hoạch và cơ chế ưu đãi sẽ đóng vai trò then chốt.

Từ nhiều góc nhìn khác nhau, đa phần các chuyên gia đều thống nhất, hạ tầng xã hội KCN là cấu phần quan trọng của phát triển bền vững. Đó không chỉ là nơi ở mà còn là không gian sống, nơi công nhân được tiếp cận các dịch vụ giáo dục, y tế, văn hóa, tạo nền tảng cho nguồn nhân lực ổn định và gắn bó.