Chìa khóa để hình thành Trung tâm Tài chính quốc tế Việt Nam
Trong cuộc chơi toàn cầu của các Trung tâm Tài chính quốc tế (TTTCQT), luật chơi không do một quốc gia đơn lẻ đặt ra, mà dựa trên thông lệ quốc tế. Việt Nam muốn thành công phải có khung pháp lý đặc thù, minh bạch và phù hợp chuẩn mực toàn cầu. Nếu thiếu nền tảng này, dù có “dọn tổ”, những “đại bàng” tài chính cũng khó đến.
Cuộc chơi toàn cầu
TTTCQT vốn được xem là cuộc chơi toàn cầu, nơi mà luật lệ vận hành dựa trên chuẩn mực và thông lệ quốc tế. Với Việt Nam, khát vọng xây dựng một trung tâm như vậy tại TPHCM hay Đà Nẵng, không chỉ là câu chuyện tạo dựng một mô hình tài chính hiện đại, mà còn là bước đi chiến lược nhằm hội nhập sâu hơn vào hệ thống kinh tế toàn cầu.
Theo các chuyên gia, TPHCM hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển thành TTTCQT như: vị trí địa chiến lược, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, cộng đồng doanh nghiệp năng động, cùng hệ thống dịch vụ tài chính ngày càng mở rộng. Nhưng để những lợi thế này chuyển hóa thành sức hút quốc tế, yếu tố quyết định nằm ở khung pháp lý và cơ chế quản trị. GS.TS Lê Hồng Hạnh – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) nhấn mạnh, khung pháp lý chính là “linh hồn” của mọi TTTCQT. Ông Hạnh so sánh kinh nghiệm từ 3 trung tâm mới nổi: Dubai, Astana và Thượng Hải. Trong đó, Dubai và Astana được trao quyền ban hành luật riêng, xây dựng hệ thống pháp luật đặc thù, có tòa án độc lập và áp dụng luật mẫu quốc tế trong trọng tài. Ngược lại, Thượng Hải vận hành theo luật Trung Quốc, hệ thống tòa án phụ thuộc nhà nước, khiến mức độ linh hoạt và niềm tin của nhà đầu tư quốc tế bị hạn chế.
Theo GS Hạnh, để xây dựng TTTCQT, Việt Nam cần khung pháp lý với 4 yếu tố cốt lõi, cụ thể là mô hình quản trị phù hợp, luật áp dụng rõ ràng, mức độ gắn kết với tài chính quốc tế và cơ chế giải quyết tranh chấp minh bạch. Tuy nhiên, ông Hạnh băn khoăn: “TTTCQT Việt Nam sẽ có tòa án chuyên biệt hay chỉ là một bộ phận của tòa án TPHCM? Trung tâm Trọng tài quốc tế sẽ do ai quản lý? Quan hệ tố tụng vận hành ra sao? Nếu không được giải quyết rành mạch, hiệu quả vận hành sẽ khó bảo đảm”.
Luật sư Trần Anh Đức (Công ty TNHH Allen Overy Shearman Sterling Việt Nam) cũng nhận định, TTTCQT là cuộc chơi toàn cầu, nơi thông lệ quốc tế chiếm vai trò chủ đạo. Nếu Việt Nam chỉ áp dụng luật trong nước, nhà đầu tư sẽ không đến. “Thông lệ quốc tế rất đa dạng. Cơ quan quản lý liệu đã sẵn sàng vận hành theo cơ chế này chưa, bởi thực tế đòi hỏi năng lực điều hành và giám sát cực kỳ chặt chẽ. Trường hợp bất đồng quan điểm chắc chắn sẽ nảy sinh” - ông Đức cảnh báo.
Đồng quan điểm, chuyên gia tài chính Michael Chin - Thành viên độc lập HĐQT Line Man Wongnai cho rằng, thành lập TTTCQT phải đi kèm khung pháp lý nhất quán để nhà đầu tư yên tâm thu hồi lợi nhuận. Đồng thời, bảo đảm cạnh tranh công bằng giữa các định chế. “Không chỉ tổ chức mà cả nhà đầu tư cá nhân cũng cần được bảo hộ. Muốn vậy, phải có cơ quan giám sát xuyên suốt để bảo đảm quy định được thực thi” - ông Michael Chin phân tích.
Cần nền móng để phát triển bền vững
Từ các kinh nghiệm quốc tế thấy rõ, khung pháp lý chính là chìa khóa mở cửa TTTCQT. Trường hợp thiếu sự minh bạch, nhất quán và hiện đại, dù có cơ sở hạ tầng hay chính sách ưu đãi, TTTCQT tại Việt Nam khó có thể trở thành điểm đến thực sự hấp dẫn các “đại bàng” tài chính. Khi bàn đến mô hình vận hành, GS.TS Trần Việt Dũng – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TPHCM cho rằng, TTTCQT phát triển không chỉ phụ thuộc vào quyết định chính sách, mà nằm ở sự đồng bộ của mô hình tổ chức, cơ chế quản lý và thiết chế hỗ trợ.
“Chúng ta đang sống trong một thế giới hội nhập và cạnh tranh quyết liệt. Thành công của một quốc gia không đến từ những nỗ lực đơn lẻ, mà từ khả năng chủ động tham gia và sáng tạo trong dòng chảy quốc tế”- ông Dũng nhấn mạnh và cho biết, các TTTCQT thành công trên thế giới đều cho thấy một điểm chung là không chỉ có khung pháp lý phù hợp, mà còn có cơ chế đặc thù để thích ứng nhanh với biến động toàn cầu. Từ Hàn Quốc, Dubai, Astana cho tới Singapore, điểm chung chính là khả năng vận hành minh bạch, tôn trọng thông lệ quốc tế và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia.
Với Việt Nam, việc xây dựng TTTCQT tại TPHCM và Đà Nẵng cần được xem như một dự án quốc gia mang tính chiến lược. Đây là cơ hội nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ tài chính quốc tế, vừa là bước đệm để đất nước hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Để chuẩn bị cho TTTCQT, Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang đã giao Đảng ủy UBND thành phố chỉ đạo các sở, ngành phối hợp với cơ quan Trung ương đề xuất hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế đặc thù.
Những nội dung này sẽ được bổ sung khi TPHCM trình điều chỉnh Nghị quyết 98/2023/QH15 về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố. Trong đó, thành phố đặc biệt chú trọng các vấn đề then chốt như: Thành lập tòa án và cơ quan giám sát chuyên trách để giải quyết tranh chấp nhanh chóng, minh bạch; Bảo đảm cơ chế quản trị độc lập, tách bạch, đủ thẩm quyền để tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế; Hoàn thiện hành lang pháp lý bảo hộ cả tổ chức và nhà đầu tư cá nhân...
Rõ ràng, việc hình thành TTTCQT tại Việt Nam không phải là cuộc đua ngắn hạn mà là hành trình dài hạn đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, tổ chức và nhân lực. Trong cuộc chơi toàn cầu này, luật lệ minh bạch, cơ chế quản trị linh hoạt và cam kết tuân thủ thông lệ quốc tế sẽ là những “tấm vé thông hành” để Việt Nam bước vào sân chơi lớn toàn cầu.
