Chính quyền địa phương 2 cấp: Cấp xã là 'bộ não' điều hành tại cơ sở

1. Ngay sau khi Quốc hội bấm nút thông qua việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025, hôm 12/6, cả nước đã có đơn vị hành chính cấp tỉnh mới với 34 tỉnh, thành thay vì 63 tỉnh, thành như trước kia với nhiều thay đổi theo hướng giảm cấp trung gian. Cũng để thuận lợi trong quá trình vận hành đơn vị hành chính 2 cấp mới, ngày 13/6, thay mặt Bộ Chính trị, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú ký ban hành Kết luận số 167-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về chủ trương thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính, đưa vào hoạt động đồng thời cấp tỉnh, cấp xã từ ngày 1/7/2025. Tiếp đó, trong 2 ngày 14 và 15/6, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã tổ chức hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới) để các cán bộ sẽ làm việc tại cấp xã (mới) nắm được.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, hội nghị tập huấn dành cho cán bộ cấp ủy các cấp, các tổ chức đảng và cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt là cán bộ công chức cấp tỉnh, cấp xã (mới sau sắp xếp) về các nội dung chuyên môn, nghiệp vụ liên quan đến công tác tổ chức xây dựng Đảng, quản lý nhà nước, tổ chức và hoạt động của MTTQ, các đoàn thể chính trị cấp xã (mới) để nắm vững chủ trương, các quy định, hướng dẫn trong tổ chức thực hiện và giải quyết những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, đồng thời để cấp ủy, chính quyền và MTTQ, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới) đồng bộ, đồng loạt đi vào hoạt động, vận hành thông suốt, đảm bảo chất lượng, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả như kết luận 167-KL/TW ngày 13/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Như vậy, mọi việc đang được tiến hành hết sức khẩn trương, bài bản theo hướng hoàn thiện các quy định trong chính sách pháp luật, tạo tiền đề vững chắc để cấp tỉnh, cấp xã mới sớm đi vào hoạt động; để không có một khoảng trống quyền lực nào làm ảnh hưởng đến hoạt động chung hay gây khó cho người dân, doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương.

2. Trong chương trình tập huấn toàn quốc, bên cạnh những vấn đề liên quan đến công tác xây dựng đảng, vận hành chính quyền 2 cấp hay những vấn đề trong công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, các cán bộ còn được nghe "Báo cáo tổng quan về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp; "Báo cáo các nội dung cơ bản về thực hiện phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền về lĩnh vực tài chính khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp"; "Báo cáo vấn đề về xử lý tài sản khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp"; các cán bộ dự tập huấn cũng được nghe "Về hướng dẫn sử dụng AI khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền"; "Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức hoạt động của Trung tâm hành chính công cấp tỉnh, cấp xã"…

Nghiên cứu những vấn đề rất mới trong một bối cảnh rất mới là hết sức cần thiết để các cán bộ nhất là cán bộ cấp xã mới có thể nắm bắt và áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. Bởi, điều quan trọng nhất trong quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp chính là chuyển đổi trạng thái của bộ máy chính trị từ cơ quan Đảng, chính quyền đến MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội phải chuyển từ thụ động tiếp nhận, giải quyết các vấn đề của người dân, doanh nghiệp sang kiến tạo, chủ động phục vụ, giải quyết các công việc, vấn đề của người dân và doanh nghiệp. Vì vậy, Thủ tướng nhấn mạnh, để làm được thì chính quyền phải gần dân, sát dân, bám dân; Đảng phải tăng cường xuống cơ sở, chính quyền phải tăng cường xuống cơ sở; MTTQ phải tăng cường xuống cơ sở; đặc biệt là lắng nghe ý kiến của nhân dân, có giải pháp, hành động phù hợp với tình hình, với nguyện vọng của nhân dân, phục vụ nhân dân cho tốt hơn. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao tinh thần trách nhiệm, nâng cao khả năng thực thi và thiết kế công cụ để tăng cường giám sát, kiểm tra. "Phải quán triệt tinh thần này sâu sắc hơn, bởi vì người dân náo nức mong đợi, bạn bè quốc tế cũng rất quan tâm cuộc cách mạng này, trong bối cảnh đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay. Tất nhiên chúng ta phải khiêm tốn, chờ đợi hiệu quả mang lại của cuộc cách mạng này tác động tới kinh tế - xã hội" - Thủ tướng nói.

3. Phát biểu khai mạc hội nghị tập huấn hôm 14/6, Thủ tướng cho rằng khi từ 63 tỉnh, thành phố còn 34 tỉnh, thành phố với dân số mỗi địa phương cơ bản trên 2 triệu người và thực hiện chính quyền 2 cấp, bỏ cấp huyện thì công việc nhiều hơn, đối tượng, phạm vi quản lý rộng hơn, tính chất phức tạp hơn...

Một việc mới và khó, chưa có tiền lệ. Nhưng “Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ thống nhất, Quốc hội đồng tình, nhân dân ủng hộ thì chỉ bàn làm, không bàn lùi” - Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm này. Vẫn theo Thủ tướng, tinh thần là vừa làm vừa rút kinh nghiệm, mở rộng dần, không cầu toàn, không nóng vội, trong quá trình thực hiện nếu có khó khăn, vướng mắc tiếp tục tháo gỡ, trên tinh thần vướng ở đâu tháo ở đó, mắc ở đâu gỡ ở đó, không để trì trệ. Bởi khi bỏ cấp trung gian, bãi bỏ những thủ tục hành chính nhiều vướng mắc, không có cách nào khác là mỗi cán bộ, công chức, viên chức phải nỗ lực vượt lên chính mình; phải “biến không thành có, biến khó thành dễ, biến không thể thành cái có thể, càng áp lực lại càng nỗ lực, quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn, hành động phải quyết liệt, làm việc nào ra việc đấy, làm việc nào dứt việc đấy”. Hơn lúc nào hết, Chủ tịch UBND xã cần phải am hiểu về pháp luật, vững vàng về hành pháp và minh bạch, hành xử gần gũi với nhân dân để có thể đáp ứng được những yêu cầu nhiệm vụ trong việc điều hành của chính quyền địa phương cấp xã"; kể cả xóa bỏ những tâm tư, những định kiến. Vì, "Đất nước là quê hương. 63 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương, mà 34 tỉnh thành cũng là đất nước của chúng ta, là quê hương của chúng ta. Do đó, phải đấu tranh, xóa bỏ mọi định kiến và vì sự phát triển chung"- Thủ tướng nói trong phát biểu bế mạc.

Với tuyến đầu, là cấp xã, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho rằng, đây là nơi biến mọi chính sách thành hành động cụ thể, là nơi mà người dân "chạm vào chính quyền hằng ngày". UBND cấp xã không còn là "cánh tay nối dài" mà là một "bộ não" điều hành tại cơ sở.

Trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp theo Nghị quyết của Quốc hội, như đã nói ở trên cái khó có nhiều và mỗi cán bộ cần phải vượt qua chính mình, vượt qua khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Nhưng trong khó khăn, chúng ta tin, cán bộ của mình sẽ thực hiện tốt. Bởi, chúng ta có tinh thần đoàn kết, có tinh thần yêu nước; có tinh thần dân tộc, nghĩa đồng bào… đó là những giá trị bất biến của dân tộc ta, đất nước ta.